مِهردخت میرزایی روزنامه نگار: آبان ماه امسال بود که محمد اتابک، وزیر صمت در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا گفت: شورای رقابت به درستی می‌گوید که خودرو نباید در بورس عرضه شود. در کجای دنیا و در کدام نقطه از دنیا خودرو در بازار بورس عرضه می‌شود و خودرو در همین شرایط باید رقابتی شده و به صورت رقابتی عرضه شود. امروز واردات خودرو به میزان کافی و 4 الی 5 برابر سال گذشته انجام می‌شود.
وزیر صمت افزود: تولید خودروسازان داخلی نیز رو به افزایش و واردات خودروهای نو در حال انجام است. ان‌شاءالله، واردات خودروهای کارکرده در شُرف انجام است و خدا را شکر مشکلی در تأمین ارز برای واردات خودرو نداریم و تاکنون حدود 65 هزار خودرو وارد کشور شده است.
این در حالی است که عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در رابطه با موضوع عرضه خودرو در بورس کالا اظهار کرد: بحث عرضه خودرو در بورس کالا، نیازمند هماهنگی بین وزارت صمت، سازمان بورس و شورای رقابت است و اگر نهایی شود ما نیز در وزارت اقتصاد موافق این اقدام هستیم و بدنبال آن، حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با ابراز موافقت خود مبنی بر ورود خودرو به بورس کالا تأکید کرد: هیچ‌گونه منع قانونی وجود ندارد و تمامی زمینه‌های عرضه و سیستم «مچینگ» یا تطابق خریدار و فروشنده نیز در بورس کالا فراهم شده است و فقط منتظر اراده عرضه‌کننده هستیم.
رئیس سازمان بورس یادآور شد: ماهیت بورس کالا برای افزایش رقابت است، خودرو نیز مانند بسیاری از محصولات دیگر، یک کالاست؛ بنابراین ما حتی باید در رابطه با عرضه محصولات و کالاها در بورس کالا نیز، حمایت و همراهی لازم را داشته باشیم و در آخرین جلسه‌ای که با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد، موضوع عرضه خودرو در بورس کالا به طور مجدد مطرح شد و رئیس‌جمهور نیز، از این موضوع حمایت کرد.
گفتنی است که در روزهای اخیر، سید جواد جهرمی، مدیر عامل بورس کالا در این رابطه اظهار کرد: ما به عنوان بورس کالا سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر در این حوزه نیستیم و وظیفه داریم که به شکل‌گیری زیرساخت‌های اجرایی و قوانین مقرراتی بپردازیم و چیزی که وظیفه ماست این است که اگر عرضه‌ای صورت گرفت بدنبال این باشیم که برنامه عرضه خودروساز به چه اندازه باشد و باید چه پیش‌نیازهایی را بگذراند تا در این دوره، وارد عرضه خودرو در بورس کالا شود و همچنین، به این موضوع که تعهدات قبلی تا چه اندازه بوده‌اند و در حال حاضر، چقدر باقی مانده است توجه کنیم تا اگر قرار بر این شد که خودرو در بورس کالا عرضه شود شرایطی را متناسب با بازار و متقاضی فراهم کنیم.
مدیر عامل بورس کالا نیز، به عنوان یکی دیگر از موافقان عرضه خودرو در بورس کالا تصریح کرد: ما آمادگی برای عرضه خودرو در بورس کالا را داریم و رئیس سازمان بورس و وزیر اقتصاد نیز برای این منظور اعلام آمادگی کرده‌اند که باید بین دستگاه‌ها هماهنگی صورت بگیرد و در این میان، اگر قرار بر این باشد که در این دوره، خودرو در بورس کالا عرضه شود باید مشکلات و آسیب‌های موجود در آن برطرف شوند.
تحویل خودروها به خریداران با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت‌های بازار غیررسمی از طریق بورس کالا
در دوره قبلی، خودروساز توانست با یک سری قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های دستوری تعیین شده، خودروهای خود را به فروش برساند و علاوه بر این، خریداران نیز توانستند با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت‌های بازار غیررسمی خودروهای خود را تحویل بگیرند.
جهرمی گفت: در دوره قبلی عرضه خودرو در بورس کالا، ما تقریباً 40-50 همت ضمانت‌نامه از خودروسازان دریافت کردیم که این موضوع باعث شد بسیاری از خودروها در زمان مقرر به مشتری تحویل داده شود و همچنین، بیشتر از 80 میلیارد تومان هم برای خسارت در تحویل خودرو از خودروسازان گرفتیم و به مشتریان پرداخت کردیم و حتی مواردی هم وجود داشتند که خودرو جایگزین شد و این موارد باعث شدند تا اصولی برای روابط خودروساز حاکم شود و مردم نیز با حالت جدیدی مواجه شوند که تا قبل از این شاهد نبودند. مثلاً اگر تأخیر در تحویل خودرو داشتند تا حدی این چالش برطرف شد و برای این که چنین شرایطی ادامه پیدا کند نیاز داشتیم تا برنامه عرضه خودروساز منظم باشد و علتش این بود که خریداران اعتماد کنند و بدانند قرار است در چه فواصل زمانی عرضه انجام شود و متناسب با آن خرید کنند و نه تنها برای خودروساز و خریدار بلکه برای دولت هم منفعت داشت و از طریق آن می‌توانست مالیات بیشتری دریافت کرده و برای طرح‌هایی مثل جوانی جمعیت و… برنامه‌ریزی کند و درواقع، بازار روند قانونمندانه‌ای به خود می‌گرفت و به یک ثبات می‌رسیدیم. در نتیجه، شاید اگر این شرایط ادامه پیدا می‌کرد شاهد وضعیت فعلی صنعت خودروسازی کشور نبودیم.
بدنبال این موضوع، شهباز حسن‌پور بیگلری عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، بورس کالا را بهترین بازار برای عرضه خودرو عنوان کرد و گفت که شفافیت در عرضه با قیمت مناسب از جمله مزایای عرضه در بورس است و در این بازار، خودرو فارغ از هر رانتی به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
بورس شبیه به بانک مرکزی نیست
در ادامه، امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفتگو با «نقش اقتصاد»، در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا بیان کرد: کلمه موافق و مخالف وابسته به زمان و این خیلی مهم است. زیرا الان در رابطه با موضوع عرضه خودرو در بورس کالا صحبت می‌کنیم و چند ماه دیگر، شرایط تفاوت پیدا می‌کند و به گونه دیگری حرف می‌زنیم. در نتیجه، موافقت و مخالفت ما مطلق نیست. به همین دلیل، در حال حاضر بنده مخالف ورود خودرو به بورس کالا هستم. چون ما یک تجربه تلخ در سال 1401 در رابطه با بورس داشته‌ایم؛ به طوری‌که خودرو در بورس کالا عرضه و وعده‌های زیادی به این صنعت داده شد ولی به فاصله کمتر از یک ماه و نیم به دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا دستور داده شد تا برگردند؛ بدون این‌که اجازه دهند دوران آزمایشی 3 ماهه را سپری کنند.
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: بازار و صنعت، مضحکهٔ سیاسیون و تئوریسین‌های اقتصادی نیستند و نمی‌توان وعده داد و به آن عمل نکرد؛ کما این‌که در سال 1399، بورس به خاطر سیاست‌های نادرست دچار سقوط سنگین شد و هنوز هم، سر پا نشده است و اگرچه در همه دنیا بورس بازار خوبی است و افراد را به سمت آن سوق می‌دهند ولی از نظر برخی از مردم کشور ما نفرین‌شده است؛ به طوری‌که اگر مسئولان افراد را تشویق کنند تا وارد بورس شوند برای عده‌ای از مردم به مسئله‌ای ناراحت‌کننده تبدیل می‌شود. چون مسئولان ما قواعد بورس را به رسمیت نشناختند و نمی‌شناسند و به همین خاطر در یک مقطع، بورس پرواز کرده و در مقطع دیگر، سقوط می‌کند و دلیلش این است که مسئولان فکر کرده‌اند بورس شبیه به بانک مرکزی است که هر زمانی بخواهند باید برایشان پول چاپ کند.
امیرحسن کاکایی عنوان کرد: اگر بورس کالا خوب هم باشد به دلیل این که مسئولان در این‌گونه موارد، چنین نهادهایی را ابزار دست خود می‌دانند و در سال 1401، تجربه ورود خودرو به بورس کالا را داشته‌ایم در این شرایط و در زمان کنونی، با ورود خودرو به بورس به شدت مخالف هستم. اگرچه بنده جزء افرادی بودم که در سال 97 می‌گفتم بهترین زمان است که سرمایه‌های آزاد مردم را به سمت بورس جذب کنیم تا تولید رونق پیدا کند ولی متأسفانه برخی از بورس‌بازان، خیلی از افراد را به خاک سیاه نشاندند.
عرضه خودرو در بورس کالا در شرایط فعلی به ضرر مردم و بورس تمام می‌شود
این کارشناس صنعت خودرو تصریح کرد: 6 ماه است که بازارهای مختلف از جمله خودرو در رکود عمیق و کُشنده‌ای بوده‌اند و از طرفی، دلار در این مدت روند افزایشی پیدا کرده است و بازارهای مالی نیز، وضع مطلوبی ندارند و مردم هم بدنبال بازاری برای سرمایه‌گذاری هستند. به همین دلیل، در شرایط فعلی، عرضه خودرو در بورس یک جرقه در انبار باروت است و اگر این اتفاق بیفتد به ضرر مردم و بورس تمام می‌شود.
طبق قانون شورای رقابت، 8 ماه پیش باید قیمت‌های محصولات ایران‌خودرو و سایپا به روز می‌شدند که این افزایش قیمت‌ها با کمترین حد ممکن باعث کم شدن زیاندهی خودروسازان می‌شد و بازار خودرو می‌توانست کنترل شود.
او تأکید کرد: متأسفانه وقتی درمورد صنعت خودرو صحبت می‌شود خیلی جهان‌شمول است. یعنی کل صنعت خودرو دیده می‌شود. این در حالی است که الان، خودروهای مونتاژی به تعادل رسیده‌اند و نیازی ندارند که وارد بورس شوند و علتش این است که قیمت‌های آن‌ها به موقع افزایش پیدا کرده است و برخی از آن‌ها، در حال فروش خیلی از خودروهای خود به صورت قسطی هستند؛ بنابراین عرضه خودرو در بورس باعث ایجاد یک هیجان کاذب و بی‌مورد می‌شود.
امیرحسن کاکایی ادامه داد: هر وقت جهشی که قرار است در بازار ارز اتفاق بیفتد، رخ داد و آب‌ها از آسیاب افتاد؛ در صورت لزوم، برای اردیبهشت و خرداد ماه سال 1404 می‌توان خودرو را در بورس کالا عرضه کرد ولی الان که بازار خودرو رقابتی است نیازی نیست که آن را در بورس عرضه کرد. زیرا با این کار، بازار جدیدی ایجاد می‌شود که همه مردم نمی‌توانند از طریق بورس اقدام به خرید خودرو کنند و اول باید بورس را یاد بگیرند و در این میان، یک سری دلال وارد می‌شوند و بازار برای آن‌ها سکه می‌شود.
این کارشناس صنعت خودرو گفت: در این مدت و تا پیش از اصلاح قیمت‌ها، مشکل فقط تعداد مهمی از محصولات دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا بود که قیمت عمده‌شان برای تقریباً 18 ماه گذشته بود در حالی که قیمت برخی از خودروهای جدید آن‌ها به روز شده بود و نیازی به اصلاح قیمت نداشتند.
او با اشاره به قیمت‌گذاری دستوری افزود: اگرچه قیمت‌گذاری دستوری اقدام خوبی نیست ولی الان موقع حذف آن نیست. ان شاءالله، با عبور از بحران ارزی پیش‌رو و اطمینان پیدا کردن از این که بازار خودرو تحت کنترل است سپس، می‌توان برای سال آینده قیمت‌ها را آزاد کرد. چون هر دنده عقب‌زدنی، کارها را به مدت 6 ماه به تأخیر می‌اندازد.
در ادامه، همایون دارابی کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفتگو با «نقش اقتصاد»، موافقت خود با عرضه خودرو در بورس کالا را اعلام کرد و گفت: دو شرکت خودروساز ایران‌خودرو و سایپا در 6 ماه ابتدای سال 1403، حدود 22 هزار میلیارد تومان و به نرخ دولتی نزدیک به 500 میلیون دلار زیان خلق کرده‌اند و اگر بخواهیم زیان انباشته آن‌ها را به قیمت واقعی ارز محاسبه کنیم بیش از 10 میلیارد دلار زیان ساخته شده است. واقعاً صنعت خودرو در کجای دنیا چنین وضعیتی دارد؟
در سال 1401 برای مدت کوتاهی خودروی سواری در بورس کالا عرضه شد و درواقع، حدود 7 درصد خودروها در بورس کالا عرضه شدند و نتیجه‌اش این شد که دولت توانست یکهزار و 400 میلیارد تومان مالیات و مالیات بر ارزش افزوده دریافت کند در حالی‌که این درآمد قبلاً به جیب دلال‌ها می‌رفت و در حال حاضر، به دلیل زیان‌ده شدن صنعت خودرو از طریق قیمت‌گذاری دستوری، دولت نمی‌تواند مالیات واقعی دریافت کند و در حقیقت، دلال‌ها به جای دولت کسب درآمد می‌کنند و حدود 15 هزار و 800 میلیارد تومان وجه فروش به خودروساز رسیده که این مبلغ صرف پرداخت بدهی‌های خودروسازها به قطعه‌سازان شده است.
کوتاه کردن دست دلالان با ورود خودرو به بورس کالا
همایون دارابی تأکید کرد: مردم در بورس کالا توانستند خودرو را 10 هزار میلیارد تومان ارزان‌تر خریداری کنند؛ بنابراین باید از آقای وزیر صمت پرسید کدام یک بهتر است؟ این که نزدیک به 30 هزار میلیارد تومان به جیب دلالان و واسطه‌ها برود یا این‌که چنین مبلغی به جیب دولت و شرکت‌های تولیدی برود و یا صرف خانواده‌های کارگر و مردم شود؟
از آن‌جایی که صنعت خودرو بعد از صنعت نفت بزرگترین مزیت اقتصادی و اشتغال‌زای کشور محسوب شده وضعیت کنونی باعث فقر و رکود و شرایط سخت برای کارگران کشور می‌شود. در نتیجه، چاره‌ای جز عرضه خودرو در بورس کالا نیست و بدون آزادسازی قیمت‌ها در قالب بورس شاهد وضعیت خوبی برای خودرو نخواهیم بود.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در گذشته، ورود فولاد، مواد پتروشیمی، سیمان در بورس کالا را تجربه کرده‌ایم و در حال حاضر، شاهد عرضه برق تجدیدپذیر در بورس انرژی هستیم که شرایط بهتری کسب کرده‌اند و در این میان، از زمانی هم که صنعت خودروی سنگین در بورس کالا عرضه شده وضعیت بهتری پیدا کرده است و اگر خودروی سواری هم، وارد بورس کالا شود شرایط مطلوب‌تری بدست خواهد آورد. در نتیجه، اگر آقای اتابک، وزیر اقتصاد فکر می‌کند که استدلال‌های منطقی دارد، می‌تواند آن‌ها را در قالب شفاف در یک مناظره یا جلسه با کارشناسان بیان کند. زیرا با شرایط کنونی نمی‌توان صنعت خودرو را جلو بُرد و آن‌چه که در شرایط فعلی در صنعت خودرو وجود دارد شایستهٔ مردم ایران نیست.
همایون دارابی ادامه داد: به خاطر این که مدیریت خودروسازان بزرگ ما با دولت است از نظر دولت هیچ اهمیتی ندارد که این شرکت‌های خودروساز به این اندازه زیان داشته باشند و مثل دیگر شرکت‌های دولتی روبه ورشکستگی بروند و متأسفانه دولت، فعال اقتصادی درستی نیست و در همه جای دنیا بخش خصوصی جایگزین دولت شده است.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: زیان دو شرکت خودروساز از جیب بیت‌المال داده می‌شود و دلیلش هم قیمت‌گذاری دستوری و دخالت دولت است و به همین دلیل، دولت نباید در صنعت خودرو دخالت کند و تجربه شوروی، چین و کشورهای دیگر نشان داده است که دخالت دولت فقط به معنای هدر دادن منابع است و هیچ خودروی با کیفیت و قابل قبولی تولید نمی‌شود و در هیچ کجا، مدیریت و دخالت دولت در صنعت خودرو پاسخ نداده است و ما هم پاسخی نخواهیم گرفت.
عرضه خودرو در بورس قیمت‌ها را شفاف می‌کند
همچنین یک نماینده مجلس تاکید کرد: شفافیت در عرضه و کشف قیمت منصفانه و مناسب از جمله مزایای عرضه در بورس است.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس ضمن تقدیر از عملکرد سازمان بورس، برای ساماندهی وضع بازار سهام و اتخاذ تصمیم‌های درست و به موقع، گفت: شفافیت در عرضه با قیمت مناسب از جمله مزایای عرضه در بورس است. در این بازار، خودرو، فارغ از هر رانتی، به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
شهباز حسن‌پور بیگلری بازار سرمایه را از بهترین بازار مالی در کشور دانست و گفت: بر خلاف عده‌ای که با عرضه خودرو در بورس مخالفت می‌کنند معتقدم بهترین بازار برای عرضه خودرو، بورس کالا است.
این نماینده مجلس تاکید کرد: شفافیت در عرضه و کشف قیمت منصفانه و مناسب از جمله مزایای عرضه در بورس است.
عضو کمیسیون صنایع و معادن تاکید کرد: عرضه خودرو در بورس زمانی مؤثر خواهد بود که خودروسازان و دولت به آن‌چه تعهد داده‌اند، عمل کنند و خودرو را به موقع به دست مردم برسانند.
حال، با توجه به این که عرضه خودرو در بورس کالا به یک کلاف سردرگم تبدیل شده است و هر یک از موافقان و مخالفان به ارائه نظرات خود می‌پردازند باید دید که آیا خودرو و بورس کالا می‌توانند با هم کنار بیایند و مصرف‌کننده واقعی را نجات دهند تا بیش از این، قربانی دلالی‌های موجود در صنعت خودرو و زیان‌دهی‌های مداوم دو شرکت خودروساز نشود و خودرویی با قیمت مناسب و در عین حال، باکیفیت خریداری کند؟!
