اسلام ذوالقدرپور تحلیلگر سیاسی: تجارت سیاسی، بازاریابی سیاسی، اقتصاد سیاسی را می‌توان مترادف و همپوشان یکدیگر دانست که در چارچوب کسب، حفظ و افزایش منابع و منافع یک بازیگر در بازی قدرت منطقه‌ای و جهانی یا ستیز ژئوپلیتیک شناسایی می‌شوند. در این فرآیند، بازیگر به طراحی یا انتخاب سیاست‌ها و تاکتیک‌هایی می‌پردازد که گاه بسیار ناسازگار با یکدیگر در شرایط یکسان هستند!
دولت اردوغان در بیش از دو دهه حکمرانی مطلق در ترکیه، نمونه برجسته سیاستگذاری دوگانه و ناسازی سیاست خارجی بوده است. سیاست‌های دوگانه دولت ترکیه در تحولات بهار عربی، قفقاز، شمال آفریقا، جنگ اوکراین، مسئله فسطین و … جلوه‌های آشکار تجارت‌گرایی سیاست خارجی دولت اردوغان را نمایان می‌کند.
نمونه برجسته سیاست دوگانه دولت ترکیه در نظام جهانی را می‌توان ناسازی سیاست اردوغان در حمایت کامل از دولت اوکراین و حمایت ساختگی از فلسطین در جنگ غزه مشاهده کرد که در محورهای زیر قابل بررسی است:
یکم – تجارت اقتصادی با جنگ اوکراین: دولت ترکیه که به الگوی رشد و توسعه در منطقه شهرت یافته بود، با دخالت‌های فراگیر و تهاجمی در تحولات منطقه به‌ویژه بهار عربی، دچار رکود اقتصادی، بحران اجتماعی و سیاسی شد که برای گریز از این بحران، هر آنچه را قابلیت فروش دارد وارد تجارت خود می‌سازد.
جنگ اوکراین به‌خصوص تهاجم 24 فوریه 2022 روسیه به این کشور، فرصت بسیار مناسبی برای رونق تجارت سیاسی ترکیه فراهم کرد. ترکیه ضمن محکومیت تهاجم روسیه همزمان به روابط و تجارت سودمند خود با روسیه ادامه داده و از سوی دیگر تجارت با اوکراین را در قالب میانجی دو سوی جنگ نیز گسترش داده است.
دولت اردوغان با ادعای میانجیگری میان اوکراین و روسیه، به عنوان عضو ناتو به فروش تسلیحات نظامی خود مانند پهپادهای بیرقدار تی‌بی 2، مسلسل‌های سنگین، موشک‌های لیزری، خودروهای زرهی و … به اوکراین اقدام کرده و درآمدهای هنگفتی از فروش جنگ افزارهای خود کسب کرده به گونه‌ای که بر اساس آمارهای منتشر شده، 5/3 درصد (پنج و سه دهم درصد) از 5/5 میلیارد دلار صادرات نظامی ترکیه به اوکراین تنها در سال 2023 اختصاص داشته است.
جنگ اوکراین و ادعای میانجیگری جنگ اوکراین، بهترین منبع درآمدهای مالی و تجارت تسلیحات برای دولت اردوغان بوده است.
دوم – تجارت دیپلماتیک با جنگ غزه: دولت اردوغان که ادعای رهبری جهان اسلام را دارد، در بحران فلسطین دارای یک ناسازی سیاست اعلامی و سیاست اعمالی است که آنچه اعلام کرده و با تندی علیه اسرائیل بیان می‌کند، بسیار با رفتار و اقدامات اجرایی ترکیه در روابط سیاسی، اقتصادی و … دو کشور متفاوت است!
سیاست اعلامی دولت ترکیه که با بیانیه‌ها و سخنان تند رجب طیب اردوغان تعریف می‌شود، هرگز به مرحله عمل نرسیده است و هیچ حمایت عملی از فلسطین و گروه‌های مقاومت به‌خصوص حماس از سوی ترکیه مشاهده نمی‌شود.
این سیاست اعلامی دولت اردوغان که گاه چنان تند و با ادای رهبران جهادی با عنوان پاسخ سخت یا حمله به اسرائیل نیز همراه شده، تنها برای کسب پرستیژ در جهان اسلام و کنترل موج اعتراض شهروندان مسلمان ترکیه طراحی شده، زیرا بر اساس داده‌های موجود، روابط اقتصادی و تجاری ترکیه و اسرائیل همچنان در سطح کلان اما پنهان برقرار است.
دولت ترکیه در کنار همه بیانیه‌ها و ادعاهای تند پوشالی علیه اسرائیل در یک سال اخیر که با کشتار نزدیک به 45 هزار شهروند غزه همراه بوده، هیچ کمک تسلیحاتی و نظامی حتی یک گلوله کلاشینکف هم به غزه ارسال نکرده در حالی که نزدیک به 300 میلیون دلار تسلیحات سنگین به اوکراین فروخته و ارسال کرده است!
بازیگران نظام جهانی برای تضمین بقای خویش به الگوی دوگانه سیاست اعلامی و سیاست اعمالی می‌پردازند تا در سایه این رویکرد ناسازگار سیاست خارجی خود، بیشترین منابع و منافع را کسب کنند و حکمرانی خویش را ادامه دهند.
بارزترین دوگانه سیاست اعلامی و سیاست اعمالی دو سال اخیر را می‌توان در سیاستگذاری خارجی دولت اردوغان مشاهده کرد که سیاست اعلامی آن در دفاع از غزه و جهان اسلام، پوشالی و دروغین بوده و سیاست اعمالی آن در جنگ اوکراین بسیار عملیاتی و به سود اوکراین و منافع اقتصادی ترکیه بوده است.
ادعای دولت ترکیه در حمایت از مسلمانان غزه و فلسطین تنها بخشی از تجارت اردوغان است که برخلاف تجارت تسلیحاتی و فروش جنگ‌افزار به اوکراین، بر تجارت دیپلماتیک و کسب پرستیژ در جهان اسلام تمرکز دارد. سخنان تند اردوغان و ادعاهای وی علیه اسرائیل به اندازه یک گلوله کوچک نیز اثرگذار نبوده و کمکی به فلسطین و غزه نکرده است، در حالی که نقش ترکیه در مقاومت ارتش اوکراین در مقابل روسیه قابل انکار نیست.
دولت ترکیه و تیم اردوغان با جنگ‌ها، تجارت می‌کنند و از پیدایش تنش‌ها و جنگ‌ها بیشترین منافع را کسب می‌کنند، همان‌گونه که 300 میلیون دلار تسلیحات به اوکراین صادر کرده اما وانمود به میانجیگری میان روسیه و اوکراین می‌کند و از سوی دیگر ادعای حمایت از غزه دارد اما نه‌تنها یک گلوله به حماس نداده، بلکه صادرات فولادهای خاص برای تولید سلاح به اسرائیل را ادامه و افزایش نیز داده است!
