محیا سادات بهره دار روزنامه نگار: بخش عمده‌ای از فعالیت‌های مرکز تحقیقات راه‌آهن و متروها و نیز دانشکده‌های حمل‌ونقل ریلی در کشور به انجام امور پژوهشی می‌گذرد. بدون تردید یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های توسعه و انتقال فن آوری اخیر ریلی انجام پژوهش‌های مستمر و صحیح در بخش ریلی است. از سوی دیگر بر اساس مفاد سند نقشه جامع علمی کشور، تأکید فراوانی بر انجام پژوهش در حوزه‌های علم و فن آوری شده است. از طرفی ضعف‌ها و کاستی‌های موجود در حوزه برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی هدف‌مند پژوهش‌های ریلی، توفیق این دسته از فعالیت‌ها را دستخوش تردید و بی‌ثباتی نموده است. نبود مکانیسم‌های مناسب برای کاربردی نمودن دستاوردهای پژوهشی در حوزه حمل‌ونقل ریلی و همچنین فقدان حمایت شرکت‌های بهره‌بردار در بخش راه‌آهن و متروها از پژوهشگران، مانعی جدی برای استمرار و گسترش پژوهش‌های ریلی است.
به گزارش «نقش اقتصاد»، ازاین‌رو در این گفتار کوشیده شده است ضمن تبیین مشکلات موجود در حوزه پژوهش‌های ریلی، جامعه پژوهشگران ریلی را به تبادل اندیشه و علم، هم‌فکری و تلاش برای ترسیم یک نقشه راه جامع برای تجاری‌سازی ایده‌های ریلی ترغیب نماید. به تصور نگارنده این سطور، سازماندهی و مدیریت فراگیر پژوهش‌های ریلی مستلزم ایجاد یک طرح جامع برای کاربردی نمودن دستاوردهای پژوهشی در بخش حمل‌ونقل ریلی است.
مطالعه‌ای گذرا بر وضعیت پژوهش‌های ریلی و شرایط مؤسسات پژوهشی مستقر در شرکت‌های حمل‌ونقل نشان می‌دهد ناهماهنگی‌ها و نقصان‌های زیادی در این عرصه وجود دارد که سبب ناکارآمدی و غیرملموس شدن خروجی‌ها این عرصه از صنعت ریلی شده است. بااین‌حال مدیران این حوزه به ارائه راهکار صرفاً به بیان کاستی‌ها و کمبودها در فضاهای علمی اکتفا نموده‌اند بی‌آنکه خط راهنمایی برای نهادهای متولی پژوهش در کشور باشد. مطالعه ادبیات موضوع نشان می‌دهد که کاستی‌هایی در این عرصه از صنعت ریلی وجود دارد که برخی از آنها به شرح زیر فهرست شده است:
کم رغبتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در مؤسسات و دانشگاه‌های کشور برای انجام مطالعات مرتبط در حوزه‌های ریلی
نبود بازار کار مناسب برای دانش‌آموختگان رشته‌های فنی و مهندسی حمل‌ونقل ریلی
عدم حمایت شرکت‌های بهره‌بردار در تأمین منابع مالی موردنیاز پژوهشگران حوزه حمل‌ونقل ریلی
نبود بسترها و زمینه‌های لازم برای تبدیل دستاوردهای پژوهشی محققان ریلی به محصولات ملموس تجاری در حوزه حمل‌ونقل ریلی
ارتباط ضعیف شرکت‌های بهره‌بردار حوزه ریلی با مراکز پژوهشی
نگاهی به ویژگی‌ها و زمینه‌های پژوهش‌های ریلی در کشور نشان می‌دهد این دسته از پژوهش‌ها بعضاً دارای شرایط زیر می‌باشند که لازم است در واکاوی موانع پژوهشی در عرصه ریلی مدنظر قرار گیرد:
فقدان عمومی تجربه‌های پژوهشی در عرصه‌های ریلی به نسبت رشد جهانی و تقاضای شهروندان
نبود پیشینه‌های مطلوب و کامل پژوهش در عرصه‌های مختلف ریلی در کشور
پایین‌بودن تعداد استادهای حوزه‌های مهندسی ریلی به نسبت دانشجویان
نبود سازوکارهای اجرایی در صنعت حمل‌ونقل ریلی کشور برای جهت‌دادن به پژوهش‌های ریلی
کمبود بودجه‌های پژوهشی برای بخش ریلی
انتشار نسبتاً ناچیز و محدود مقالات و کتاب‌های ریلی به زبان فارسی
اختصاص غالب فعالیت‌های دانشگاه‌های حوزه حمل‌ونقل ریلی به آموزش صرف و عدم اختصاص زمان و منابع کافی به امور پژوهشی
عدم دسترسی آسان محققان به منابع پژوهشی
تعامل ضعیف شرکت‌های بهره‌بردار ریلی با دانشگاهیان و جوامع پژوهشی
بااین‌حال نمی‌توان از اقدامات ارزنده‌ای که در این حوزه صورت‌گرفته است، چشم‌پوشی نمود. کارکردهایی نظیر ایجاد رشته‌های موردنیاز صنعت حمل‌ونقل ریلی در مقطع دکتری تخصصی، اعزام تعدادی از دانش‌آموختگان برتر به کشورهای پیشرفته صنعتی از طریق فرصت مطالعاتی و غیره… تأمین اعضای هیئت‌علمی موردنیاز دانشکده‌های مهندسی حمل‌ونقل ریلی، ایجاد دفاتر تحقیق و توسعه در شرکت‌های بهره‌بردار صنعت حمل‌ونقل ریلی، ایجاد آزمایشگاه‌های تحقیقات ریلی در دانشگاه‌های ریلی، ایجاد دفاتر ارتباط با صنعت در شرکت‌های معتبر ریلی کشور، نگارش مقالات متعدد علمی در حوزه‌ها و بخش‌های فنی صنعت حمل‌ونقل ریلی، شکل‌دهی و سازماندهی انجمن‌های علمی حمل‌ونقل و غیره…
بنا بر آنچه گفته شد آنچه در فضای پژوهش‌های حمل‌ونقل ریلی مشهود است فعالیت‌هایی است که بر اساس اهداف و نیازهای این صنعت به‌پیش نمی‌رود ازاین‌رو بازنگری اساسی در سند توسعه حمل‌ونقل ریلی کشور و یا مناسب‌سازی آن بر اساس شرایط روز حمل‌ونقل ریلی کشور، نیازی است که بیش‌ازپیش در فضای پژوهشی صنعت حمل‌ونقل ریلی احساس می‌شود. از این راه می‌توان تبدیل ایده‌ها و تحقیقات علمی را به کالای محسوس موردنیاز صنعت ریلی را به طور ملموس مشاهده نمود. در این شیوه لازم است ظرفیت‌های خاص صنعت حمل‌ونقل ریلی کشور دیده شود و از طرفی نیز برای مرتفع نمودن نیازهای این صنعت زیرساخت‌های لازم ایجاد گردد. نیازهای بخش حمل‌ونقل ریلی کشور شامل توانمندسازی این بخش از منظر کیفیت ارائه خدامت به شهروندان است که همت وزارت راه، شهرداری‌ها، مجلس و سایر نهادهای حاکمیتی را می‌طلبد. دراین‌بین انجمن‌های علمی حوزه حمل‌ونقل نیز می‌توانند از طریق مشارکت در تدوین نقشه راه حمل‌ونقل کشور و کمک به هدایت امر تحقیقات و فن آوری بینجامد. بااین‌حال نهادینه‌سازی الگوی کاربردی نمودن دستاوردهای پژوهشی صنعت حمل‌ونقل ریلی متناسب با تقاضای این صنعت از اولویت‌های بااهمیت برای پیشبرد این صنعت محسوب می‌شود. برگزاری همایش‌ها و هم‌اندیشی‌های علمی – تخصصی هدف‌مند و فناوری محور در حوزه حمل‌ونقل ریلی با مشارکت بهره‌برداران صنایع ریلی از جمله اقدامات مؤثری است که می‌تواند به غنی‌شدن فضای پژوهش‌های ریلی کمک نماید. از سوی دیگر توسعه زیرساخت‌های قانونی و مالی برای توسعه فعالیت‌های نوآورانه در صنعت حمل‌ونقل ریلی می‌تواند به غنی‌شدن پژوهش‌های ریلی کمک نماید. دراین‌بین همکاری و تعامل نهادهای حاکمیتی کشور و شرکت‌های بهره‌بردار با دانشگاه‌ها و مراکز و انجمن‌های علمی وزنی بالا در توسعه اقدامات پژوهشی ریلی دارد.
