فاز احتیاطی ریاض برابر تهران

ابوالفضل خدائی روزنامه نگار: گروه سياسي: حدود يک ماه پيش منوچهر متکي وزير خارجه پيشين کشورمان و رئيس خانه احزاب به بررسي انتخابات دوازدهمين دوره مجلس شوراي اسلامي پرداخت. در اين گفتگو گريزي هم به مسائل سياست خارجي زده شد و وزيرخارجه اسبق درباره روابط ايران و عربستان و همچنين پرونده احياي برجام به نکاتي […]

ابوالفضل خدائی روزنامه نگار: گروه سياسي: حدود يک ماه پيش منوچهر متکي وزير خارجه پيشين کشورمان و رئيس خانه احزاب به بررسي انتخابات دوازدهمين دوره مجلس شوراي اسلامي پرداخت. در اين گفتگو گريزي هم به مسائل سياست خارجي زده شد و وزيرخارجه اسبق درباره روابط ايران و عربستان و همچنين پرونده احياي برجام به نکاتي اشاره کرد. در ادامه مشروح اين گفتگو را مي‌خوانيد:

به نظر شما چرا رابطه ايران و عربستان به آن سطحي که فکر مي‌کرديم نرسيد چه به لحاظ فکري چه به لحاظ سياسي؟ آيا ترميم روابط به زمان بيشتري نياز دارد؟

اين وضعيت در روابط ايران با عربستان در تمام ۴۲ سال گذشته وجود داشته است و دلايل مختلفي براي آن وجود دارد. يک دليل اين موضوع اين است که دو کشور يکديگر را رقيب مي‌دانند. دليل ديگر اينکه عربستان يک حوزه تعريف شده پرش و مانور سياسي دارد و از آن حوزه نمي‌تواند جلوتر رود براي مثال به خاطر دارم زماني که آقاي هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور بودند ايشان مي‌گفتند عربستان تا يک حدي مي‌تواند با ما به جلو بيايد و بيشتر از آن را آمريکايي‌ها اجازه نمي‌دهند. ما در همان حد که مي‌توانيم بايد اين ظرفيت‌ها را منصه ظهور برسانيم و همانگونه که مي‌دانيد آقاي هاشمي بهترين مناسبات را در مقطعي با عربستان داشتند و گام‌هاي بلندي هم برداشته بودند. در حال حاضر نيز بعد از گذشت سال‌ها و بر اساس انگيزه‌هايي به اين نتيجه رسيده‌اند که بايد با رفع تنش‌ها، روابطشان را عادي سازي کنند.

يعني عادي سازي روابط اسرائيل با عربستان و ارتباط عربستان با ما که آنقدر ضعيف است در اين جريان تأثير گذار نبوده است؟

ما اسرائيل را رصد مي‌کنيم. دولت رژيم صهيونيستي در تمام برنامه‌هايش با خيلي از کشورهاي ديگر روابط خود را عادي سازي کرده است که ما نيز با آن کشورها روابط خوب دو جانبه داريم و نکاتمان را هم با آنها مطرح مي‌کنيم. در جريان عادي سازي روابط بين تهران و رياض معتقدم که موضوع رژيم صهيونيستي فاکتوري تعيين کننده نبوده است.

يکي از موضوعات مورد مناقشه اخير بحث ميدان گازي آرش بوده که دو کشور کويت و عربستان سهمي از اين ميدان براي ايران قائل نيستند. ارزيابي شما از اين موضوع چيست؟

ما چه در حوزه مشترک با عراق و چه در حوزه آرش با کويت و عربستان مخازن مشترک داريم همينطور در رابطه با قطر که در حوزه گازي متاسفانه سال‌هاي سال به دليل برخوردهايي که دشمنانمان با ما مي‌کردند ما نتوانستيم استفاده لازم را از سهم خودمان از گاز مخازن مشترک داشته باشيم و شايد بيان مي‌کنند برخي تا ۴۰۰ ميليارد دلار قطر بيش از ما از اين حوزه مشترک در ساليان طولاني گذشته برداشت کرده است. ما در دوره قبلي مناسبات عادي با عربستان و کويت چند دور گفت و گو در زمينه ميدان گازي آرش را داشته‌ايم در حال حاضر نيز معتقد به گفتگوهاي سياسي براي حل موضوع هستيم. ضمن اينکه بايد تمهيداتي انديشه شود اگر آنها برداشت خود را مي‌کنند ما هم به صورت مستقل برداشت خودمان را داشته باشيم تا به يک تفاوت برسيم. کاري که ما در پارس جنوبي و در حوزه جنوبي نفتي با عراق انجام داديم. بنابر اين همانگونه که از سوي مقام معظم رهبري هم عنوان شد مناطق مشترک حوزه انرژي ما براي بهره برداري بايد اولويت پيدا کند.

آقاي متکي شعار اصلي دولت سيزدهم اين است که مي‌خواهيم اقتصاد را بدون برجام اداره نماييم. آقاي روحاني بحث برجام را به جايي رسانده بودند و جلوي آن گرفته شد در حال حاضر مي‌خواهم بدانم آيا اراده‌اي براي توافق وجود دارد يا خير؟

بنده اعتقاد ندارم به معناي عملياتي کار برجام در دولت قبل تمام شد زيرا روز بعد از تصويب برجام و در دولت آقاي اوباما در شوراي امنيت تحريم بردند. آقاي اوباما قبل از برجام در بحث هسته‌اي پيام فرستاد که اگر ايران بپذيرد ۳/۵ درصد اورانيوم غني شده‌اش را به ترکيه ببرد ما نياز ۲۰ درصدي راکتور تهران را تأمين مي‌نماييم. برزيل و ترکيه براي ما پيام آوردند اجلاس سه جانبه آن در تهران برگزار شد ما سه وزير خارجه امضا کرديم اما متاسفانه زير قول خود زدند و باز به خط تحريم رفتند در تمام مدتي که اينها وعده دادند يک دلار ما نتوانستيم داشته باشيم پس چيزي در کاغذ را نبايد افتخاري بيش از کاغذ کرد در حالي که بعد از تصويب برجام مدت‌هاي طولاني دولت قبلي سر کار بود. ما دولت قبلي را در چگونگي ورود و رسيدگي برجام همراه با اشکال مي‌بينيم. در آن زمان کل کشور را برجام گرفته بود که اين خود يک سيگنال منفي به طرف مقابل دادن است و مسائل ديگر. اما در اين دولت کساني در آغاز کار بودند که اعتقاد داشتند بايد زيرآب برجام زده شود ما بايد از برجام خارج شويم اما همانگونه که جمهوري اسلامي در مواضع حساس و مهم تصميمات پخته خود را مي‌گيرد در اينجا هم نظام تصميم گرفت که از برجام و ميز مذاکره فاصله نگيرد تا از تأييد بر رسيدن به راهکار مبتني بر دموکراسي براي حل مسائلمان منفک شويم.اين سه رويکرد در دولت آقاي رئيسي تصويب شد با اذن و تاکيد بالاترين مقام کشور و اين شد سياست کلي ما و اين مسير را در پيش گرفتند اما يک جرياناتي که در دولت گذشته وجود داشت اين دولت از ميان برداشت و آن اينکه نگفت آب و نان ما برجام است که خود يک سيگنال منفي و غلط بود؛ همه مسائل کشور را به برجام گره نزد ذوق زدگي و شتاب زدگي در اجراي برجام و تمهيداتي که ما بر عهده داشتيم از خود نشان نداد. گفت يک قدم آن بر دارد يک قدم من. سفير ما در انگليس مصاحبه مي‌کرد که آن سيصد کيلو را بدهند نبايد از لندن چنين سيگنالي را به تهران بدهيد يکي بعد از ديگري ما تعهداتمان را نقد پرداخت کرديم و آنها همه تعهداتشان را نسيه گذاشتند و اجرا هم نشد تمام اينها جهت گيري‌هاي يک دولت را نشان مي‌دهد اگر شما به خواسته‌ها توجه کرديد به اين معنا است که مي‌خواهيد در حوزه برابر با ديگران صحبت نماييد. اما اگر گفتيد ما با کدخدا حل مي‌کنيم در ديپلماسي اين بدترين کلمه‌اي است که يک سياست مدار مي‌تواند بگويد که گفتند و طرف مقابل ما فهميد که ما بدون اذن آن هيچ کاري نمي‌کنيم. در حالي که برخي از سياستمدارهاي ما بحث خروج از ان پي تي را مطرح مي‌کردند. من نمي‌خواهم قضاوت کنم اين خروج براي ما خوب است يا بد است اما جمهوري خواهان دو موضع متفاوت با يکديگر داشتند و دموکرات‌ها به ما مي‌گفتند که تحت فشار جمهوري خواهان هستند و از ما مهلت مي‌خواستند و ما در اينجا به مخالفان برجام ناسزا مي‌گفتيم در حالي که شيوه آمريکايي‌ها که در دنيا مرسوم هم است که دو جريان در دو تيپ سخن بگويند.

وضعيت روابط با چين و روسيه را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟

يادداشت تفاهم ۲۵ ساله در دولت قبلي امضا شد اما دولت قبلي کاري با چين نداشت و شواهد بسيار زيادي وجود دارد که متاسفانه هيچ اراده‌اي در دولت قبلي براي کار با چين وجود نداشت، با روسيه نيز همينطور. بنده پروژه‌هايي را در جريان هستم که هيچ ارتباطي با شخص من نداشت اما بنده به عنوان کسي که کارهاي سياسي کشور را دنبال مي‌کند مطلع بودم که انجام نشد در حالي که کاملاً به نفع ما بود و در دوره تحريم و امکاناتي که نبايد پول هم مي‌داديم بلکه نفت را در اين دوره بايد به روس‌ها مي‌داديم اين موضوع هم در دولت قبلي مورد مخالفت قرار گرفت اما اگر اين دولت از دو ظرفيت با توجه به شرايطي که دارد بخواهد استفاده نمايد ما منافع خودمان را دنبال مي‌کنيم هر جايي که براي ما ايجاد نمايد جنس کار فرانسوي بهتر از چيني است اگر فرانسه راه بيايد و با ما همکاري اقتصادي نمايد ممکن است به سمت فرانسه برويم. شعار نه شرقي نه غربي به معناي اينکه ما با شرق يا غرب کار نکنيم نيست ما نبايد تحت سلطه آنها برويم. يک روز مقام معظم رهبري به من فرمودند در اروپا يک کشوري را ثقل روابط قرار دهيد با او بيشتر مراوده نماييد. کشور معيني را تعريف کرديم و به جلو رفتيم اما يک تذکر به بنده فرمودند که اينکه روابطمان را با يک کشور مقداري راهبردي و دراز مدت طراحي نماييم. اين نيست که اگر فردا در موضوعي موضع گيري کرد خلاف مباني ما و منافع ما با آن برخورد نکنيم آن برخورد را مي‌کنيم اما نگاه چشم اندازي هم داريم در مورد چين هم به همين شکل است. چين و روسيه بر سر موضع گيري در خصوص جزاير سه گانه ايران بسيار اشتباه کردند و ما بي هيچ تعارفي اين موضع گيري آنها را محکوم مي‌کنيم و از موضع خود حمايت مي‌کنيم. اين مساله نشان مي‌دهد که ما کماکان نه شرقي و نه غربي را مهم مي دانيم. ما در هرجايي که منافعمان با حفظ اصولمان براي ما محفوظ باشد منافعمان را به دست مي‌آورديم و تخم مرغ‌هايمان را در يک سبد قرار نمي‌دهيم. يکي از مسائلي که در دولت نهم به آن تاکيد داشتم متوازن کردن روابط خارجي بود.