جولان طالبان در بلاتکلیفی عجیب افغانستان

سامان سفالگر روزنامه نگار: به گزارش نقش اقتصاد؛ پایگاه خبری “مدرن دیپلماسی“ در گزارشی با اشاره به وضعیت بحرانیِ اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی-امنیتی افغانستان در شرایط کنونی، به طور خاص به این مساله می‌پردازد که چالش اصلی افغانستانِ امروز این است که هیچ گزینه معتبری برای جایگزینی حاکمیت طالبان در افغانستان وجود ندارد و درست به همین دلیل، انتظار می‌رود که چالش و بحران‌ها در افغانستان، روز به روز ماهیت جدی‌تری را به خود بگیرند. موضوعی که جدای از افغانستان، می‌تواند با تبعات منفی در ابعاد منطقه‌ای و بین المللی نیز همراه باشد.

مدرن دیپلماسی در گزارش خود می‌نویسد: «روند تحولات در افغانستان، سیری کاملاً منفی را طی می‌کند. علی‌رغم سانسور شدید خبری که در افغانستانِ کنونی حاکم است، هنوز اخبار مختلفی از این کشور و وضعیت نامساعد آن به بیرون درز می‌کند. اقتصاد افغانستان وضعیتی اسفناک دارد و هیچ چشم انداز مثبتی از ثبات نیز در مورد آن وجود ندارد. وضعیت حیات انسانی در این کشور نیز شرایط با ثباتی ندارد. طالبان با قدرت هر چه تمام، مخالفان و منتقدان خود را سرکوب می‌کند و البته که در قبال اقلیت‌های قومی افغانستان نظیر هزاره‌ها و یا تاجیک‌ها نیز رویکرد چندان مثبتی ندارد. در کنار همه این‌ها، نگرانی‌های جدی در مورد تبدیل شدن افغانستان به یکی از پناهگاه‌های امن گروه‌های تروریستی در جهان نیز وجود دارد. البته که در این رابطه تاکنون دولت‌ها و کنشگران مختلف بین المللی نیز دست به اعلام هشدار زده‌اند. نکته قابل تأمل اینکه علی رغم شرایط نامساعد اقتصادی و اجتماعی حاکم بر افغانستان، هیچ چشم انداز روشنی از انتقال قدرت سیاسی در این کشور نیز پیش رو نیست. اکنون توده‌های مردم افغانستان با توجه به سیاستِ مشت آهنین طالبان نمی‌توانند دیدگاه‌های سیاسی خود را به صورت آزادانه ابراز و اعلام کنند. البته که در داخل افغانستان نیز هیچ گروه و سازوکاری وجود ندارد که بتواند طالبان را به نحوی مؤثر به چالش بکشد. جریان‌های مخالف با طالبان هم اکنون به اندازه کافی نیرو و تسلیحات جهت تقابل با این گروه در اختیار ندارند. در این فضا، بازیگران مختلف بین المللی نیز برای طالبان این نکته را روشن کرده‌اند که وضعیت نامساعد جاری در افغانستان نمی‌تواند تا ابد ادامه یابد. جهان در شرایط کنونی، تنش و درگیری‌های گسترده در افغانستان را نکته‌ای مثبت نمی‌بیند. با این حال، شرایط جاری در افغانستان از تمامی مؤلفه‌هایی که بتوانند منجر به اوج‌گیری درگیری‌های داخلی در این کشور شوند، برخوردار است. باید توجه داشت که با توجه به ناکارآمدی جریان کنونی حکمرانی در افغانستان، بایستی دیر یا زود انتظار آشکار شدن جلوه‌های عینی مقاومت در برابر حاکمیت اقتدارگرایانه طالبان در افغانستان را داشت. در این میان، سیاست‌های پاکستان به عنوان یک همسایه مهم و تاثیرگذار در جوار مرزهای افغانستان می‌تواند نقشی قابل توجه در شکل‌دهی به آینده این کشور داشته باشد. باید بدانیم که اگرچه پاکستان پیوندهای قابل توجهی با طالبان از همان نخستین روزهای شکل گیری این گروه داشته، با این حال، میان طالبان افغانستان و تفکرات غالبِ حکمرانی در پاکستان، اختلاف دیدگاه‌های قابل توجهی نیز وجود دارد. در ماه سپتامبر گذشته، مقام‌های پاکستانی تصمیمی گرفتند تا کلیه مهاجران غیرقانونی افغانستانی که در خاک این کشور حضور دارند را اخراج کنند. بر اساس آنچه رسانه‌های پاکستانی اعلام کرده‌اند، در آینده نزدیک چیزی در حدود 1.1 میلیون نفر از مهاجران افغانستانی به کشورشان باز خواهند گشت. دولت پاکستان اعلام می‌کند که این تعداد از افغانستانی‌ها، ظرف 2 سال گذشته از کشور خود گریخته و وارد پاکستان شده‌اند. البته که این تعداد در قیاس با پناهجویان افغانستانی که در دیگر کشورهای منطقه زندگی می‌کنند، چندان هم زیاد نیست. منابع خبری مختلف تاکید کرده‌اند که تصمیم به اخراج 1.1 میلیون نفر از پناهجویان افغانستانی از خاک پاکستان با حمایت جدیِ دولت و وزارت خارجه پاکستان عملیاتی شده است. البته که دستگاه‌های امنیتی پاکستانی نیز در مدت اخیر برخوردهای جدی و تقابلی قابل توجهی را علیه افغانستانی‌های حاضر در خاک پاکستان انجام داده‌اند. تردیدی نیست که بازگشت گسترده مهاجران افغانستانی به کشورشان با توجه به وضعیت نه چندان مساعد افغانستان در شرایط کنونی، سطح و گستره مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور را چندین برابر افزایش خواهد داد. پیش بینی آینده افغانستان دشوار است با این حال، نکته اصلی در این میان این است که هیچ گزینه جایگزین دیگری برای طالبان در وضعیت فعلی وجود ندارد و روند تحولات در این کشور نیز روز به روز بدتر خواهد شد. معادله‌ای که در نهایت می‌تواند به خلق چالش‌های به مراتب گسترده‌تر و حتی بحران‌های غیرقابل کنترل ختم شود. معادله‌ای که جدای از افغانستان، هم برای منطقه و هم محیط گسترده‌ترِ بین المللی، حامل چالش‌ها و پیامدهای ناگواری است.»

منبع: پایگاه خبری-تحلیلی “مدرن دیپلماسی”