«نقش اقتصاد» از پيامدهاي نفتي "طوفان الاقصي" در خاورميانه گزارش مي دهد
منافع نفتي چين در خطر
نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: نشريه نيويورک تايمز با تکيه بر آراي فعالان نفتي گزارشي تدوين کرده است که به بررسي مخاطراتي مي‌پردازد که تحولات اخير خاورميانه براي منافع اقتصادي چين در منطقه به دنبال دارد. در اين مقاله آمده است که چين همواره تلاش داشته تا خود را بازيگري بي‌طرف در تحولات ژئوپليتيک […]
نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: نشريه نيويورک تايمز با تکيه بر آراي فعالان نفتي گزارشي تدوين کرده است که به بررسي مخاطراتي مي‌پردازد که تحولات اخير خاورميانه براي منافع اقتصادي چين در منطقه به دنبال دارد. در اين مقاله آمده است که چين همواره تلاش داشته تا خود را بازيگري بي‌طرف در تحولات ژئوپليتيک خاورميانه نشان بدهد. پکن در ماه مارس کمک کرد تا ايران و عربستان سعودي روابط ديپلماتيک خود را از سر بگيرند. از آغاز نبرد جديد ميان حماس و اسراييل نيز چين تلاش داشته است تا خود را از تنش‌ها دور نگه دارد. سخنگوي دولت چين اين کشور را دوست هر دو طرف يعني فلسطين و اسراييل معرفي مي‌کند. در عين حال اگر وسعت جغرافيايي اين جنگ گسترده‌تر شود و به ساير نقاط خاورميانه سرايت کند، منافع چين به شدت به خطر مي‌افتد. دليل آن نيز فقط نفت است.
عربستان سعودي پس از ايالات متحده آمريکا دومين توليدکننده بزرگ نفت جهان است و هيچ کشوري در جهان نيز به اندازه چين از عربستان نفت نمي‌خرد. نيمي از واردات نفت چين و بيشتر از يک‌سوم نفت سوزانده شده در خاک چين از منطقه خليج فارس وارد مي‌شود. چين خريد نفت از ايران را نيز افزايش داده است که يکي از مهم‌ترين حاميان جنبش حماس قلمداد مي‌شود. طبق گزارش مؤسسه کپلر که متخصص رديابي مسير نفت صادراتي ايران است، در دو سال گذشته چين خريد نفت از ايران را تقريباً سه برابر افزايش داده است و در ماه گذشته به تنهايي ۸۷ درصد از مجموع نفت صادراتي ايران را خريداري کرده است.
تنش‌هاي تازه برآمده در خاورميانه در صورت وخيم‌تر شدن مي‌تواند منافع چين را شديداً تحت تأثير قرار دهد. چين که دومين اقتصاد بزرگ جهان است عميقاً به واردات نفت خام اعتياد پيدا کرده است. در اوايل دهه ۹۰ ميلادي اين کشور از لحاظ توليد نفت تقريباً خودکفا بود. اما در حال حاضر تقريباً ۷۲ درصد از نيازهاي مصرفي اين کشور از طريق واردات تأمين مي‌شود. در مقايسه ايالات متحده آمريکا در سال ۲۰۰۵ يعني پيش از شکوفايي صنعت استخراج نفت شيل و تبديل شدن به صادرکننده نفت، براي تأمين ۶۰ درصد از نفت مورد نيازش به واردات متکي بود.
رييس‌جمهوري چين در ماه جولاي اظهار داشته بود که واردات و امنيت انرژي براي توسعه ملي و تأمين معيشت مردم اين کشور اهميت حياتي دارد و اين مهم‌ترين مساله پيش روي کشورش است که حتي لحظه‌اي نبايد از آن غافل شد. چين سرمايه‌گذاري هنگفتي روي خودروهاي الکتريکي انجام داده است و اکنون ضمن سيطره بر بازار جهاني اين خودروها، يک سوم از مجموع خودروهاي به فروش رسيده در اين کشور برقي هستند. اما با تبديل شدن بخش اعظم ناوگان جاده‌اي اين کشور به خودروهاي بنزين‌سوز، مصرف اين سوخت در چين بسيار بالا رفته است. سفرهاي جاده‌اي نيز در سال جاري حد نصاب تازه‌اي را پشت سر گذاشته است چرا که چين سياست سختگيرانه قرنطينه را پس از ۳ سال کنار نهاده است. دليل ديگري که چين را تشنه نفت و گاز طبيعي مي‌کند توليد فرآورده‌هاي پتروشيمي است.
چين به طور رسمي خريد نفت از ايران را علني نکرده است چرا که اين کشور تحت تحريم‌هاي بين‌المللي است. اما فعالان صنعت نفت سوابق خريد نفت از ايران را به طور دقيق ثبت کرده‌اند. ايران براي صدور نفت خود از نفتکش‌هايي استفاده مي‌کند که گاهي براي پنهان ماندن هفته‌ها تجهيزات مکان‌يابي خود را خاموش مي‌کنند تا وقتي که به کريدورهاي پر رفت‌وآمد مانند تنگه مالاکا در نزديکي مالزي برسند.
آمار رسمي چين نيز در عوض مالزي را به عنوان يکي از منابع اصلي نفت خريداري شده نشان مي‌دهند و اين در حالي است که مالزي ظرفيت بسيار محدودي براي صدور نفت دارد که آن نيز به دليل سالخوردگي ميادين نفتي در حال کاهش است. پالايشگران چيني که نفت خام را به بنزين و ساير فرآورده‌ها تبديل مي‌کنند به دليل ارزان‌تر شدن نفت ايران از روسيه به خريد نفت از ايران رو آورده‌اند. در حالي که روسيه به دليل تحريم‌ها نفتش را ۵ دلار ارزان‌تر از نرخ جهاني به فروش مي‌رساند ايراني‌ها تخفيف ۱۰ دلاري را براي فروش نفت خام خود در نظر گرفته‌اند.
چيني‌ها هميشه به دنبال ارزان‌ترين نفت در بازار هستند. هر چند روسيه مرزهاي طولاني با چين دارد اما فقدان زيرساخت مناسب موجب مي‌شود که اين کشور نتواند نفت بيشتري را راهي بازارهاي جنوبي کند. مقامات روسيه، چين و مغولستان سال گذشته مذاکراتي طولاني برگزار کردند تا در خصوص احداث خط لوله گاز طبيعي به نام «قدرت سيبري ۲» که گاز روسيه را از مسير مغولستان به چين برساند به توافق برسند. اين خط لوله گازي مي‌تواند به صدور نفت خام نيز بينجامد.
ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه گفته که قصد دارد در اجلاس کريدور چين در پکن شخصاً شرکت کند. همين موضوع باعث شده که گمانه‌زني‌ها در خصوص امضاي توافق نهايي خط لوله يادشده بالا بگيرد. اما احداث اين خط لوله مي‌تواند چند سال به طول بينجامد و ميلياردها دلار هزينه ببرد. به گفته برخي کارشناسان اين خط لوله توجيه اقتصادي خوبي ندارد اما از لحاظ ژئوپليتيک و امنيت انرژي مي‌تواند مهم باشد.
چين قسمتي از نفت وارداتي خود را در مخازني ذخيره مي‌کند که با نرخ سريع‌تري نسبت به مصرف نفت در حال ساخت هستند. پکن آمار دقيق اين ذخاير در حال ساخت را منتشر نمي‌کند ولي به نظر مي‌رسد ظرفيت کلاني داشته باشند. اغلب کارشناسان بر اين باورند که حجم اين ذخاير با مصرف ۹۰ روز چين برابري مي‌کند که مدت‌ها کمترين ميزان ذخيره‌سازي راهبردي نفت در ايالات متحده تلقي مي‌شده است.
امنيت انرژي تنها عامل اتخاذ مواضع چين در خاورميانه نمي‌باشد. چين به سختي تلاش مي‌کند تا در پي تخريب وجهه اين کشور در جهان اسلام به واسطه برخورد با اقليت مسلمان اين کشور، روابطش با کشورهاي مسلمان را بهبود ببخشد. چين همزمان تلاش مي‌کند روابط خوبي با اسراييل و فلسطين داشته باشد.
تنها دليلي که موجب شده چين در اين سياست موفق عمل کند خودداري از مداخله بيش از حد بوده است. اما معلوم نيست که در آينده نيز چين بتواند فاصله خود را از تحولات و تنش‌ها در خاورميانه حفظ کند. از آنجا که آمريکا ديگر نفت قابل توجهي از خاورميانه خريداري نمي‌کند کشورهاي منطقه به تجديدنظر در روابط ژئوپليتيک خود طي سال‌هاي آينده رو آورده‌اند. اکنون چين به شريکي با منافع زياد در خاورميانه تبديل شده است و چه بخواهد و چه نخواهد بايد به برقراري ثبات در خاورميانه طي سال‌هاي آتي کمک کند.
منبع: نيويورک تايمز
