محمد امین سامنی روزنامه نگار: دنیا با چالش‌های محیط‌زیستی متعددی روبرو است و حضور در فهرست سبزترین کشورهای جهان آسان نیست اما سوئد در صدر این فهرست قرار دارد. ایران ولی از آخر دوم است.
دنیای امروز با چالش‌های محیط‌زیستی متعددی از جمله تغییرات آب و هوایی، آلودگی و تخریب زمین مواجه است. در چنین شرایطی توجه به شاخص‌های سبز و تلاش برای حفظ محیط زیست از اهمیت بالایی برخوردار است؛ کاری که سبزترین کشورهای جهان انجام داده‌اند.
به عبارت دیگر، رتبه‌بندی کشورها بر اساس شاخص‌های سبز می‌تواند به عنوان ابزاری برای سنجش عملکرد آنها در زمینه حفظ محیط زیست و همچنین الهام‌بخش دیگر کشورها برای حرکت در مسیر توسعه پایدار باشد.
رتبه‌بندی سبزترین کشورهای جهان
بر اساس گزارش منتشر شده توسط GreenMatch، ده کشور زیر به عنوان سبزترین کشورهای جهان معرفی شده‌اند.
- سوئد
سوئد در رتبه نخست این فهرست قرار دارد. این کشور در مجموع شاخص‌ها توانسته است در صدر قرار بگیرد اما در همه زمینه‌ها شرایط یکسانی ندارد؛ در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) در جایگاه پنجم و در شاخص آینده سبز (GFI) در جایگاه نهم قرار دارد. این کشور همچنین پایین‌ترین میانگین سالانه PM2. 5 غلظت در 6 / 6 میکروگرم بر مترمکعب را به خود اختصاص قرار داده است.
با این حال، مانند بیشتر کشورهای اروپایی، اصلی‌ترین موضوع در رابطه با سوئد کاهش سرانه انتشار دی اکسید کربن است که تنها با 4.18 تن (چهارمین در اروپا) در رتبه 28 دنیا قرار دارد.
این کشور امتیاز بسیار بالایی در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) برای حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی به خود اختصاص داده که فاکتور مهمی برای قرار گرفتن نام آن در فهرست سبزترین کشورهای جهان است.
- دانمارک
دانمارک یکی از پیشگامان ترویج پایداری محسوب می‌شود، بنابراین جای تعجب نیست که در فهرست سبزترین کشورهای جهان رتبه بالایی دارد. این کشوردر شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) و GFI به ترتیب رتبه‌های اول و دوم را به خود اختصاص داده است.
با این حال، از نظر انتشار سرانه دی‌اکسیدکربن با حدود با 4.43 تن و میانگین سالانه غلظت PM2.5 با 9.6 میکروگرم بر متر مکعب، نسبتاً پایین‌تر است و به ترتیب در جایگاه‌های 31 و 16 قرار دارد.
یکی از نکات برجسته دانمارک این است که در صدر شاخص تصفیه فاضلاب EPI قرار دارد. یعنی 100 درصد جمعیت آن به سیستم فاضلاب متصل هستند و 100 درصد فاضلاب خانگی آن تصفیه می‌شود.
- انگلستان
با وجود سابقه این کشور، انگلستان در سال‌های اخیر در حال پیشرفت بوده و در فهرست سبزترین کشورهای جهان قرار گرفته است. این کشور قصد دارد تا سال 2050 به هدف صفرخالص خود برسد. با رتبه دوم برای شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) و رتبه چهارم برای GFI، واضح است که انگلستان مصمم است آینده‌ای سبزتر را به واقعیت تبدیل کند.
با این حال، انگلستان هنوز هم برای کاهش انتشار دی اکسید کربن و میانگین سالانه غلظت PM2.5 باید کارهای زیادی انجام دهد، زیرا با تولید 4.66 تن دی‌اکسیدکربن و 8.8 میکروگرم بر متر مکعب PM2.5، به ترتیب در جایگاه‌های 34 و 13 این شاخص‌ها قرار دارد.
انگلستان عملکرد بسیار خوبی در زمینه سیاست آب‌وهوایی دارد و رتبه سوم GFI و رتبه دوم شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) را برای این دسته به خود اختصاص داده است.
- فنلاند
فنلاند در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) در رتبه سوم و در GFI در رتبه ششم قرار دارد. به طور خاص دلیل حضور فنلاند در فهرست سبزترین کشورهای جهان، این است که در شاخص نوآوری پاک GFI برتری دارد و در رتبه اول قرار دارد. علاوه بر این، در جایگاه اول کمترین میانگین سالانه PM2. 5 با غلظت 5 / 5 میکروگرم بر مترمکعب قرار گرفت.
فنلاند عمدتاً باید بر کاهش انتشار دی اکسید کربن خود تمرکز کند، چرا که با سرانه 7.29 تن در جایگاه 45 ام قرار دارد. این کشور در حال حاضر در حال اجرای تغییرات و برنامه‌هایی برای کاهش 50 درصدی وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی تا سال 2030 است.
- سوئیس
سوئیس در فهرست سبزترین کشورهای جهان، در جایگاه پنجم قرار گرفته است. این کشور در شاخص عملکرد محیطی EPI رتبه نهم و در شاخص آینده سبز GFI، رتبه چهاردهم را دارد.
اما سوئیس از نظر انتشار سرانه دی اکسید کربن و میانگین سالانه غلظت PM2.5 امتیاز به‌نسبت پایین‌تری دارد. این کشور با انتشار 4.07 تن دی اکسید کربن، رتبه 27 و با 10.8 میانگین سالانه میکروگرم در متر مکعب PM2.5، رتبه 20 را از آن خود کرده است. همچنین سوئیس برای شاخص‌های بهداشت و آب آشامیدنی EPI امتیاز کامل را دارد.
- فرانسه
در رتبه بعدی فهرست سبزترین کشورهای جهان، فرانسه قرار گرفته و رتبه دوازدهم شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) و رتبه هفتم GFI را به خود اختصاص داده است. این کشور به طور سرانه 4.26 تن دی اکسید کربن تولید می‌کند، یعنی در رتبه 29 قرار دارد.
علاوه بر این، فرانسه دارای میانگین سالانه PM2. 5 غلظت 11.4 میکروگرم بر متر مکعب است که آن را در رتبه بیست و سوم لیست قرار می‌دهد. در سال 2015، فرانسه پذیرنده اولیه اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد شد. همچنین ششمین کشور سبز جهان، رتبه چهارم را برای اتخاذ سیاست‌های آب‌وهوایی GFI از آن خود کرده است.
- کاستاریکا
کاستاریکا، اولین کشور غیراروپایی در فهرست سبزترین کشورهای جهان، یک پیشتاز واقعی در زمینه ایجاد آینده‌ای پایدارتر است. این جایگاه برای پایین‌ترین میانگین سالانه PM2. 5 غلظت با 7.8 میکروگرم بر متر مکعب به دست آمده است. علاوه بر این، این کشور با 1.55 تن از نظر سرانه انتشار دی اکسید کربن در رتبه دوازدهم و در رتبه بیستم GFI قرار دارد.
با این حال، از میان 180 کشور ارزیابی شده در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI)، کاستاریکا تنها در جایگاه شصت و هشتم قرار دارد و قرار است انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا حدود 3.94 درصد در سال کاهش دهد.
- ایسلند
ایسلند، هشتمین کشور در فهرست سبزترین کشورهای جهان، در رتبه نخست شاخص GFI و در جایگاه دهم شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) قرار دارد. همچنین با میانگین سالانه PM2. 5 غلظت 1 / 6 میکروگرم بر مترمکعب، رتبه سوم را به خود اختصاص داد.
با این حال، سرانه انتشار دی اکسید کربن ایسلند جای پیشرفت دارد چرا که این کشور با 9.23 تن در رتبه 56 قرار دارد. دولت قصد دارد تا سال 2040 به کربن خنثی دست یابد و تا سال 2050 عاری از سوخت فسیلی باشد، بنابراین باید در سال‌های آینده شاهد افزایش رتبه ایسلند باشیم.
- نروژ
نروژ، نهمین کشور در فهرست سبزترین کشورهای جهان است و در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) در رتبه بیستم و در GFI در رتبه پنجم قرار دارد. براساس گزارش GFI، این کشور در حوزه حمل و نقل سبز پیشرو است. نروژ دارای میانگین سالانه PM2. 5 غلظت 7.5 میکروگرم بر متر مکعب و 7.74 تن دی اکسید کربن به طور سرانه است که آن را در جایگاه هفتم و 49 ام قرار می‌دهد.
به منظور سبزتر شدن، نروژ در نظر دارد 90 تا 95 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا سال 2050 کاهش دهد.
- ایرلند
ایرلند که در فهرست سبزترین کشورهای جهان رتبه 10 را به خود اختصاص داده است، در جایگاه بیست و چهارم شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) و در جایگاه دوازدهم GFI قرار دارد. این کشور همچنین در رتبه سوم ستون جامعه سبز GFI قرار گرفته است.
علاوه بر این، ایرلند در رتبه نهم کمترین میانگین سالانه PM2. 5 غلظت با 8 میکروگرم بر متر مکعب قرار دارد. این در حالی است که ایرلند با سرانه تولید 6.68 تن دی اکسید کربن در رتبه 41 قرار دارد. برای رسیدگی به این موضوع، دولت یک طرح اقدام آب و هوایی ایجاد کرده است که ایرلند را متعهد می‌کند تا زودتر از سال 2050 به نقطه صفر برسد.
شاخص‌های رتبه‌بندی سبزترین کشورهای جهان
شاخص‌های مختلفی برای رتبه‌بندی سبزترین کشورهای جهان در نظر گرفته شده است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر: استفاده از منابع انرژی پاک مانند انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی، نقشی کلیدی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و حفظ محیط زیست دارد.
– حفظ تنوع زیستی: سبزترین کشورهای جهان به تنوع زیستی برای سلامتی و پایداری سیاره زمین توجه ویژه‌ای دارند. کشورهایی که در حفظ تنوع زیستی گام برمی‌دارند، در این رتبه‌بندی امتیاز بالاتری کسب می‌کنند.
– مدیریت پایدار منابع: مدیریت پایدار منابع طبیعی مانند آب، خاک و جنگل‌ها، برای حفظ محیط زیست و رفاه نسل‌های آینده ضروری است.
– کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: انتشار گازهای گلخانه‌ای، عامل اصلی تغییرات آب‌وهوایی است. سبزترین کشورهای جهان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تلاش می‌کنند و در نتیجه در این رتبه‌بندی امتیاز بالاتری کسب می‌کنند.
– سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های محیط‌زیستی: سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های محیط زیستی مانند فناوری‌های تصفیه آب و هوا، می‌تواند به حل چالش‌های زیست‌محیطی کمک کند.
– سیاست‌های سختگیرانه محیط‌زیستی: وجود سیاست‌های سختگیرانه زیست‌محیطی، می‌تواند به حفظ محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها کمک کند.
ایران در چه جایگاهی قرار دارد؟
ایران اما با وجود پتانسیل‌های قابل توجه در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، جایگاه خوبی در فهرست سبزترین کشورهای جهان ندارد؛ به گونه‌ای که سال‌هاست چالش‌هایی مانند آلودگی هوا، خشکسالی و تخریب زمین، از جمله مهم‌ترین مشکلات محیط زیستی ایران هستند در نتیجه باید تلاش‌های خود را در زمینه پایداری افزایش دهد.این کشور رتبه 133 را در شاخص عملکرد زیست‌محیطی (EPI) و رتبه 76 را در شاخص آینده سبز (GFI) دارد. از نظر سرانه انتشار دی اکسید کربن با 8.26 تن و میانگین سالانه PM2. 5 غلظت آن با 30.3 میکروگرم بر متر مکعب در رتبه 59 جهان قرار گرفته است.
از میان کشورهای منطقه، عربستان، ترکیه و قطر نیز به ترتیب رتبه‌های 65، 67 و 69 را از نظر سرانه انتشار دی اکسید کربن به خود اختصاص داده‌اند.
در فهرست سبزترین کشورهای جهان، ایران در پایین‌ترین رده‌ها قرار دارد؛ به گونه‌ای که از آخر دوم است. قطر آخر است و ترکیه، چین، عربستان سعودی، ویتنام، اندونزی، مالزی، الجزایر و کویت نیز شریط خوبی در این زمینه ندارند.
چه باید کرد؟
برای ارتقای رتبه ایران در فهرست سبزترین کشورهای جهان، لازم است اقداماتی مانند موارد زیر انجام شود:
– سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر: توسعه منابع انرژی پاک مانند انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کند.
– ارتقای سطح آگاهی عمومی: آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد اهمیت حفظ محیط زیست و راهکارهای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی می‌تواند به افزایش مشارکت عمومی در این زمینه کمک کند.
گزارش سبزترین کشورهای جهان نشان می‌دهد که هنوز راه زیادی برای رسیدن به دنیایی پایدار و عاری از آلودگی پیش رو داریم. با این حال، تلاش‌های کشورهای پیشرو در این زمینه می‌تواند الهام‌بخش دیگر کشورها برای حرکت در مسیر توسعه پایدار و حفظ محیط زیست باشد.
