ابتکار عمل در دستان نيروهاي جنگ طلب در تل‌آويو و واشنگتن است!

فردای جنگ؟

محمد بیات روزنامه نگار: گروه بین الملل: مهم‌ترین پرسش دولت‌های فعال در بحران فلسطین آن است که در «فردا جنگ غزه» چه سازوکار سیاسی- امنیتی بر این باریکه حاکم خواهد شد. مقامات راستگرای کابینه «بی بی» ترجیح می‌دهند با استفاده از کارت «تطبیع» بتوانند پای امارات و پادشاهی سعودی را به اداره امور اقتصادی- مدنی باز کرده و از این طریق ضمن به حاشیه راندن نقش ترکیه- قطر، پوششی مناسب برای حضور نظامی- امنیتی خود در غزه ایجاد کنند. در سوی مقابل ایران و اعضای محور مقاومت علاقه‌مند به بقای جنبش اسلامی حماس و تداوم «وضع موجود» در ساختارهای سیاسی- اداری این باریکه هستند. دوحه و آنکارا نیز علاقه‌ای به حذف از غزه و به حاشیه رفتن ندارند. بازیگران فرامنطقه‌ای همچون آمریکا، چین و روسیه نیز هرکدام دیدگاه متفاوتی نسبت به آینده این باریکه فلسطینی‌نشین دارند.

پاسخ منفی عبدالله بن زاید آل نهیان به پیشنهاد نتانیاهو

به گزارش شبکه العربیه، کشورهای عربی همچون پادشاهی عربی سعودی، امارات، قطر و مصر به طرح پیشنهادی اسرائیل برای اداره غزه پاسخ منفی دادند. کشورهای عرب منطقه در حالی مدعی «دست رد» به سینه اسرائیل هستند که هفته گذشته جو بایدن در جریان مصاحبه‌ای از رایزنی با کشورهای منطقه برای اداره و بازسازی غزه در فردای برقراری آتش‌بس پایدار خبر داده بود. براساس این طرح اسرائیل قصد دارد در یک دوره شش الی دوازه‌ماهه اداره غزه به نیروهای فلسطینی که با اسرائیل دشمنی ندارند واگذار کرده و در عین حال ارائه خدمات را به شرکت‌های خصوصی وابسته به کشورهای عربی بسپارد. به گفته منابع آگاه این طرح در سازمان امنیت ملی اسرائیل به تصویب رسیده و به‌زودی برای اجرا به مقامات امنیتی- سیاسی سپرده خواهد شد. پیش از این شبکه 11 اسرائیل نیز از طرحی سه مرحله‌ای رونمایی کرده بود که براساس آن پس از اتمام جنگ غزه به مدت شش ماه الی یکسال اداره اسرائیل ادراه غیرنظامی این منطقه را برعهده خواهد گرفت و خدمات آمورشی- انتظامی به شرکت‌های خصوصی عربی واگذار خواهد شد.

شاید شدیدترین واکنش به این طرح را وزیر خارجه امارات انجام داد. وی در توئیتی در شیکه اجتماعی «ایکس» با ادبیاتی شدید الحن نوشت که نتانیاهو مشروعیت این اقدام را ندارد و امارات از کشیده شدن در طرحی که پوشش حضور اسرائیل را فراهم می‌نماید، خودداری خواهد کرد. مصری‌ها نیز که به دلیل اشغال نوار مرزی این کشور با غزه دل خوشی از تل‌آویو ندارند، ضمن رد پیشنهاد اسرائیل اعلام کردند که کابینه رژیم بدتر شدن شرایط انسانی در نوار غزه است. ظاهراً قرار است تا زمانی که شرایط اداره غزه تعیین و تکلیف نشده است، یک شرکت خصوصی آمریکایی این مسئولیت را برعهده بگیرد.

رد پیشنهاد کشورهای عربی در خصوص آینده اداره غزه از سوی آمریکا

برخی ناظران بیرونی معتقدند پاسخ منفی کشورهای عرب منطقه به ایده تل‌آویو احتمالاً واکنشی به رد طرح پیشنهادی آنها توسط کاخ سفید است. به گزارش نیویورک تایمز در این طرح پیشنهاد تشکیلات خودگردان فلسطین به همراه پنج کشور عربی طرحی را به مقامات ارشد دولت بایدن ارائه داده که در آن به موضوعاتی همچون آینده اداره غزه، بازسازی، کنترل مناطق مرزی کرانه باختری- غزه و به رسمیت شناخته شدن کشور فلسطین توسط نهادهای بین‌المللی توجه شده است. با این حال واشنگتن این طرح را به دلیل عدم توجه به حذف حماس از آینده سیاسی غزه، بازسازی تشکیلات خودگردان و اصلاح نظام آموزشی کنار گذاشت. تداوم وضعیت «بن بست» در مذاکرات سیاسی نشان دهنده این نکته است که فعلاً ابتکار عمل در دستان نیروهای جنگ طلب در تل‌آویو و واشنگتن است! برخی تحلیلگران معتقدند تداوم این وضعیت می‌تواند زمینه حمله گسترده اسرائیل به رفح و سپس استقرار نیروهای اسرائیلی در منطقه را تسهیل نماید.

در شرایطی که آمریکا، اسرائیل و حتی کشورهای عربی از «اعتبار» و «امکان» لازم برای تعیین و تکلیف آینده غزه برخوردار نیستند، بلوک‌های جدید قدرت مانند چین، هند، روسیه و حتی اتحادیه اروپا می‌توانند با ارائه ابتکارهای ضمن کمک به برقراری آتش‌بس در غزه، به ترسیم نقشه راه عادلانه براساس قطعنامه‌های شورای امنیت و حقوق ابتدایی ملت فلسطین کمک کند. برگزاری دور نخست مذاکرات سیاسی میان فتح- حماس در پکن نشان دهنده اراده رهبران چین برای ورود سازنده به مناقشه فلسطین و تسهیل روند اداره کرانه باختری و نوار غزه در آینده نزدیک است. نکته قابل ذکر آن است که در تاریخ منازعه فلسطین- اسرائیل، پکن بیش از تمام قدرت‌های بزرگ (شوروی و هند) حامی آرمان فلسطین بوده و پیش از عادی سازی روابط با بلوک غرب یکی از حامیان تسلیحاتی گروه‌های فلسطینی در مبارزه با رژیم اشغالگر قدس است.

لزوم در نظر گرفتن منافع ایران در مذاکرات دوحه- قاهره

پس از بررسی مواضع و منافع بازیگران منطقه‌ای- بین‌الملی، پرسش کلیدی آن است که تهران چه منافعی در سناریو «فردای جنگ» غزه دارد؟ بدترین سناریو برای تهران می‌تواند تضعیف ساختارهای نظامی- سیاسی جنبش حماس- جهاد اسلامی و روی کارآمدن ساختار جدید تحت نظارت تل‌آویو باشد. عناصر راستگرا کابینه نتانیاهو قصد دارند پس از پایان جنگ، روند شهرک‌سازی‌های غیرقانونی را در غزه کلید زده و نوعی حاکمیت تحت کنترل (مانند کرانه باختری) را در سواحل غربی فلسطین اشغالی ایجاد کنند. در صورت عملیاتی شدن این سناریو، تل‌آویو با همراهی آمریکا و کشورهای محافظه‍کار سنی ابتدا دست به پاکسازی عناصر وفادار به مقاومت زده و سپس فرآینده ایدئولوژی زدایی در غزه را آغاز خواهد کرد. ایران برای عدم تحقق این طرح لازم است به طرف آمریکایی هشدار دهد که اگر در «فردای جنگ» منافع تهران و محور مقاومت مورد توجه قرار نگیرد، هیچ طرح صلحی در خاورمیانه پایدار نخواهد بود. به عبارت دیگر اگر حماس جزئی از راه‌وحل سیاسی برای اداره غزه نباشد، احتمال کشیده شدن دامنه مقاومت به کرانه باختری بیش از پیش افزایش خواهد یافت.