محمد ارفع روزنامه نگار: با وجود بارندگی‌های سیل‌آسا در بهار 1403 اما باز به نظر می‌رسد که تابستان امسال نیز آنچنان که باید و شاید کشور از بحران آب در امان نخواهد بود زیرا میزان ذخایر کشور در حال حاضر براساس امار انتشاری لحظه‌ای از سوی آبفا موید این است که در زمان حاضر با وجود 33 میلیارد و 600 میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، 68 درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و 32 درصد این ظرفیت خالی است از سویی دیگر سازمان هواشناسی نیز پیش بینی کرده که با وجود همه این بارش‌ها و با اینکه میزان بارندگی‌ها در اغلب نقاط ایران در شرایط بهتری از سال گذشته قرار داشته است، اما به سطح قابل قبول سال 1401 نمی‌رسد.
البته اساساً مقدار بارش‌های ایران در فصل تابستان بسیار اندک است، به‌نحوی‌که بارش‌های تابستانه، به طور متوسط 5 درصد مجموع کل بارندگی‌های کشورمان را تشکیل می‌دهد. در همین زمینه باوجودآنکه بسیاری از مناطق کشور درگیر سیل بوده‌اند؛ اما باز هم باید نگران بحران آب در کشور باشیم. یکی از چالش‌ها و بحران‌های جدی و مهمی که ایرانِ امروز با آن روبه‌رو است، «بحران آب» است. ایران در زمره 12 کشوری در منطقه خاورمیانه است که با تنش آبی روبه‌رو هستند. البته «مؤسسه منابع آب جهان» نیز در سال 2023 در گزارشی این پیش‌بینی را مطرح کرده که تا سال 2040، 44 کشور با شرایط بحرانی و فوق‌بحرانی در زمینه آبی دست‌به‌گریبان خواهند بود که بر اساس آنچه مؤسسه مذکور اعلام کرده، ایران یکی از این کشورها است.
بااین‌حال بحران آب هنوز برای بسیاری از مردم کشورمان به‌مثابه یک بحران جدی تلقی نمی‌شود؛ زیرا این بحران برای َآن‌ها ماهیتی ملموس و عینی پیدا نکرده در حقیقت، مردم کشورمان در بخش‌های مختلف ایران هنوز دسترسی عادی به آب دارند و با باز کردنِ شیر آب در خانه، بی‌حدوحصر و محدودیت از این نعمت برخوردار می‌شوند. ازاین‌رو، هنوز کمبود آب را به‌خوبی درک نکرده‌اند و فکر می‌کنند که بحران آب بحرانی است که مرتبط با ده‌ها سالِ آینده است و یک بحرانی آنی در شرایط کنونی نیست.
علاوه بر این باور عامه بر این است به دلیل آنکه سیل و بارندگی در این سال‌ها بسیار بوده است پس جبران خشکسالی‌های پی‌درپی سال‌های گذشته را کرده است و دیگر بحرانی وجود خارجی ندارد که باید نگران آن بود البته این بحران نه‌تنها برای مردم ملموس نیست؛ بلکه برای نخبگان سیاسی نیز به یک اولویت و مسئله مهم تبدیل نشده است. در زمان انتخابات کنونی مجلس و بحث و مناظراتی که میان نخبگان سیاسی و اقتصادی کشورمان برگزار می‌شود، کمتر شاهدیم که بحران آب به به‌عنوان مثلاً جدی در سطح نخبگانی مورد بررسی قرار گیرد. در حقیقت، هنوز برای سیاستمدار و نخبه سیاسی و اقتصادی کشورمان، موضوع آب و بحران کم‌آبی به یک مسئله و چالش عینی تبدیل نشده است. ازاین‌رو، آنی بودنِ این بحران به افکار عمومی نیز منتقل نمی‌شود.
یک‌سوم مخازن سدهای کشور خالی است
این در حالی است که بر اساس آمار منتشر شده پس از سیل‌های اخیر تنها 68 درصد مخزن سدهای کشور پر شده و هنوز 32 درصد ظرفیت این سدها خالی است یا به تعبیری دیگر یک سوم مخزن سدهای کشور آب ندارند. براساس امارهای منتشر شده در سایت رصد آنلاین مخزن سدهای کشور در 239 روز ابتدایی سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه 1402 تا بیست‌ونهم اردیبهشت 1403) در مجموع 32 میلیارد و 10 میلیون مترمکعب آب وارد سدهای ایران شده که نسبت به ورودی 32 میلیارد مترمکعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، شرایط برابری داشته است.
همچنین در این مدت، به‌منظور تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و مباحث زیست‌محیطی، 20 میلیارد و 70 میلیون مترمکعب آب از سدهای کشور رهاسازی شده است که نسبت به خروجی 18 میلیارد و 920 میلیون مترمکعبی آب در مدت مشابه سال آبی قبل از سدها، رشدی 6 درصدی را نشان می‌دهد.
در زمان حاضر با وجود 33 میلیارد و 600 میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، 68 درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و 32 درصد این ظرفیت خالی است. میزان ذخایر آبی سدها در روز بیست‌ونهم اردیبهشت 1402 بالغ بر 32 میلیارد و 160 میلیون مترمکعب بود، که مقایسه این رقم با حجم فعلی ذخایر آبی سدها، نشان‌دهنده رشد 4 درصدی است.
سه استان کشور درگیر کم‌آبی می‌شوند
در همین رابطه احمد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور چندی پیش به خبرگزاری ایلنا گفته بود که نگرانی‌هایی از بروز کم‌آبی در استان‌های تهران، خراسان رضوی و قزوین در تابستان 1403 وجود دارد و به نظر می‌رسد برای فصل گرم امسال باید نگران تأمین منابع آبی این استان‌ها باشیم، به‌خصوص که مقدار بارش‌های تجمعی این استان‌ها در سال آبی جاری به 36 تا 44 درصد پایین‌تر از شرایط نرمال رسیده است.او درباره پیش‌بینی‌های کلی از ادامه بارندگی‌ها در بهار و تابستان 1403 و وضع منابع آبی کشور تا پایان سال آبی جاری (مهر 1402 – شهریور 1403)، توضیح داد: با وجود این که در روزهای چهارشنبه تا پنجشنبه هفته جاری (29 تا 30 فروردین)، شاهد بارش‌های بسیار خوبی در نوار جنوبی کشورمان یعنی در استان‌های فارس، بوشهر، هرمزگان، جنوب سیستان و بلوچستان و بخش‌های عمده‌ای از جنوب کرمان خواهیم بود، اما پیش‌بینی‌های مبتنی بر مدل‌های عددی حاکی از آن است که طی دو هفته آتی، سایر نقاط کشور یعنی مناطق شمالی، مرکزی، شرقی و غربی ایران شاهد بارش‌های مطلوبی نخواهد بود.وظیفه افزود: طبق روال معمول، از نیمه دوم اردیبهشت به بعد، رفته‌رفته از شدت بارش‌ها در اغلب نقاط کشور کاسته می‌شود، چراکه اساساً میزان بارش‌های تجمعی اردیبهشت در ایران حدود نصف فروردین و مقدار بارندگی‌های خردادماه کمتر از نصف اردیبهشت است. باتوجه‌به روند بارش‌های سال‌های گذشته، به‌صورت کلی از نیمه دوم اردیبهشت تا پایان خرداد بخصوص در بخش‌های جنوبی کشور نباید انتظار وقوع بارش‌های قابل‌توجهی را داشت؛ بنابراین اکنون در وضعیتی به سر می‌بریم که پنجره زمانی دریافت بارش در کشورمان هفته‌به‌هفته محدودتر می‌شود و میزان ورودی منابع آبی نیز در ماه‌های آینده کمتر خواهد شد.
وظیفه درباره پیش‌بینی فصلی سازمان هواشناسی از وضع بارندگی‌های ایران در تابستان 1403 نیز گفت: در تابستان سال 1401 شاهد بارندگی‌های تابستانه مناسبی بودیم که در برخی استان‌های کشور از جمله تهران سبب وقوع سیل شد. اما در تابستان 1402 وضعیت بارش‌ها در تمام نقاط کشور بسیار نامناسب بود که همین مسئله باعث تشدید بحران خشکسالی در بیشتر استان‌ها شد. بااین‌وجود، به نظر می‌رسد که در تابستان امسال، میزان بارندگی‌ها در اغلب نقاط ایران در شرایط بهتری از سال گذشته قرار داشته باشد، اما به سطح قابل‌قبول سال 1401 نرسد. البته اساساً مقدار بارش‌های ایران در فصل تابستان بسیار اندک است، به‌نحوی‌که بارش‌های تابستانه، به طور متوسط 5 درصد مجموع کل بارندگی‌های کشورمان را تشکیل می‌دهد.
این مقام مسئول در سازمان هواشناسی همچنین یادآور شد: بخش زیادی از بارندگی‌های تابستانه کشورمان در مناطقی نظیر شرق هرمزگان، جنوب کرمان و جنوب سیستان و بلوچستان رخ می‌دهد که اگر شرایط مناسب باشد، بارش‌های تابستانه در این نقاط به‌صورت موسمی خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود باتوجه‌به این که در حال حاضر در حال حرکت از شرایط ال‌نینو به سمت لانینا هستیم، در تابستان 1403 احتمالاً شاهد بارندگی‌های موسمی مناسبی در جنوب شرق ایران خواهیم بود. البته در نیمه دوم تابستان نیز در سواحل دریای خزر بخصوص در استان‌های گیلان و مازندران و نوار شمالی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، معمولاً بارندگی‌های نسبتاً مناسبی رخ می‌دهد، اما فصل گرم سال در سایر استان‌های ایران عمدتاً بارش قابل‌توجهی نداریم.
