فرحان پورسلیم روزنامه نگار: واردات خودرو و تاخیر در آن دیگر به یک معمای حل‌نشدنی تبدیل شده است. بیش از 6 سال است که واردات خودرو به کشور آن‌طور که باید انجام نمی‌گیرد. حتی با وجود آزادسازی واردات از سال 1401 هنوز هم مخالفان واردات، مانع ورود خودرو در مقیاس گسترده می‌شوند و هر بار، بهانه جدیدی برای این موضوع دارند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد خودروسازان خارجی هم تمایل چندانی به همکاری با شرکت‌های ایرانی ندارند.
مخالفان واردات خودرو و افرادی که از این موضوع سود می‌برند، همواره طی سال‌های اخیر با بهانه‌های بسیاری در مقابل وارد نشدن گسترده خودرو به کشور پافشاری می‌کنند. همین موضوع باعث شده است در سال‌های اخیر، بسیاری از واردکنندگان خودرو ورشکست شوند، تعدیل نیرو کنند و در بهترین حالت به مونتاژ خودرو روی بیاورند.
شرکت‌های مونتاژکار بسیاری نیز در این سال‌های ممنوعیت تاسیس شدند که شاید نام بسیاری از آنها برای مردم ناآشنا باشد. البته مونتاژ خودرو یکی از موثرترین و بهترین راه‌ها برای بهبود صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی به شمار می‌رود و منجر به حرکت شرکت‌های کوچک مونتاژکار به سمت تولید خودرو می‌شود، اما مونتاژکاری در داخل ایران چند تفاوت با سایر کشورها دارد که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
مونتاژکاری مخفیانه در ایران!
با ممنوعیت واردات و انحصار کامل بازار از سوی دو خودروساز بزرگ دولتی، شرکت‌های مونتاژکار با هدف شکست این انحصار وارد چرخه تولید شدند. هرچند این موضوع تا حدودی توانست سبد خودرویی بازار ایران را تنوع ببخشد، اما وجه اشتراک تمامی شرکت‌های مونتاژکار، همکاری با خودروسازان چینی بود.
در واقع هیچ مونتاژکاری پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی، قادر به همکاری با خودروسازان غیرچینی نشده و نکته جالب اینکه همین خودروهای چینی نیز با برند اصلی نمی‌توانستند در ایران مونتاژ شوند!
طبق اخباری که اخیراً منتشر شده، خودرو چانگان CS35 پلاس که به صورت وارداتی از سوی سایپا در بازار عرضه شده است، در آینده نزدیک روی خطوط مونتاژ این شرکت با نام احتمالی 421P به عنوان اولین کراس‌اوور مونتاژی سایپا قرار می‌گیرد.
شایان ذکر است چانگان CS35 پلاس اولین خودرو چینی نیست که با نام دیگر و بدون استفاده از لوگوی شرکت مادر در ایران مونتاژ خواهد شد و این یعنی حتی خودروسازان چینی نیز به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران از مشخص شدن همکاری خود با شرکت‌های ایرانی واهمه دارند.
انتقال تکنولوژی از خودروسازان جهانی امکان‌پذیر است؟
سال 1401 که واردات خودرو آزاد شد یکی از شروط واردات، انتقال تکنولوژی از کشورهای مبدأ به داخل ایران بود. هرچند با توجه به سختی انتقال تکنولوژی، این شرط در ادامه از بندهای واردات حذف شد، اما هنوز هم بسیاری از مخالفان واردات خودرو اعتقاد دارند می‌توان در کنار واردات محدود و کنترل‌شده خودروهای خارجی، تکنولوژی استفاده‌شده در این خودروها را وارد کشور کرد و در اختیار خودروسازان داخلی قرار داد.
در وهله اول این سوال پیش می‌آید، در شرایطی که هیچ خودروساز جهانی‌ای مایل به همکاری با شرکت‌های ایرانی نبوده و حتی خودروسازان چینی نیز در همکاری‌های خود نهایت حساسیت و مخفی‌کاری را در پیش می‌گیرند، چگونه می‌توان تکنولوژی ساخت خودروهای باکیفیت جهانی را وارد کشور کرد؟
یکی دیگر از اقداماتی که می‌توان انجام داد واردات چند دستگاه خودرو با تکنولوژی بالا و مهندسی معکوس این خودروهاست؛ مانند همان کاری که چند سال پیش با واردات سه دستگاه تسلا مدل 3 انجام شد. البته از این موضوع در صنعت خودروسازی با عنوان «دزدی تکنولوژی» یاد می‌شود و کار اخلاقی‌ای به شمار نمی‌رود که بدون اطلاع شرکت سازنده، اقدام به مهندسی معکوس خودروهای تولیدشده کنید.
کمبود ارز یکی دیگر از بهانه‌های واردات خودرو
آخرین و بزرگ‌ترین بهانه مخالفان واردات خودرو را می‌توان کمبود ارز دانست. این دسته از افراد معتقدند در شرایطی که کشور با محدودیت شدید منابع ارزی مواجه است، نمی‌توان این منابع را در اختیار واردات محصولات غیرضروری قرار داد. اما همان‌طور که اشاره شد، در سال‌های اخیر تعداد زیادی از شرکت‌های مونتاژکار، رشد قارچ‌گونه داشتند. همین شرکت‌های مونتاژکار، غالباً قطعات مورد نیاز را به صورت CKD از خودروساز مادر ثبت سفارش می‌کنند و پرداختی آنها معمولاً به صورت دلاری است.
بر اساس آمار وزارت صمت در سال 1402 حدود 5.45 میلیارد دلار ارز برای تولید خودروهای سواری در ایران تخصیص داده شده است. از این میزان نزدیک به سه میلیارد دلار برای خودروسازان خصوصی تخصیص یافته که تمامی آنها مونتاژکار هستند. با وجود این، برخی از شرکت‌های مونتاژکار نیز در سال گذشته به تخصیص محدود ارز برای تامین قطعات خود اعتراض داشتند و این اعتراض را می‌توان از تاخیر چندماهه در تحویل بعضی از خودروهای مونتاژی مشاهده کرد.
این در حالی است که طبق گفته محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک، طی سه‌ماهه اول سال 1403 بالغ بر 6926 دستگاه خودرو به ارزش 137 میلیون دلار وارد کشور شده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند واردات چند 10 هزار دستگاه خودرو در سال می‌تواند هیجان بازار خودرو ایران را کنترل کند و طبق این آمار اعلامی، حتی با تخصیص یک میلیارد دلار برای واردات خودرو می‌توان به این عدد دست یافت.
در نهایت به نظر می‌رسد کمبود ارز برای واردات خودرو بهانه‌ای بیش نبوده و این موضوع را می‌توان از اتفاقات چند سال اخیر کشور از جمله موضوع چای دبش نتیجه‌گیری کرد.
