ماجراي خالي کردن آب پشت سدهاي رود کارون چيست؟

کسری هشت هزار مگاواتی انرژی در دولت جدید

سارینا سیف روزنامه نگار: پس از پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری، طی روزهای اخیر مباحثی حول محور خالی‌ کردن عمدی آب پشت سدهای رود کارون شکل گرفته است. در این زمینه گفته شده دولت سیزدهم در روزهای پایانی فعالیت خود، به‌سرعت در حال خالی کردن آب پشت سدهای کارون برای تولید برق است. اتفاقی که نه‌تنها بحران برق را حل نمی‌کند، بلکه منجر به تشدید بحران آب هم خواهد شد. آیا این ماجرا واقعیت دارد؟

رودخانه کارون شامل پنج سد است و عمده انرژی برق‌آبی کشور از این رود تامین می‌شود که هشت هزار مگاوات است. آن‌طور که از شواهد برمی‌آید، دولت سیزدهم در روزهای پایانی خود و در مواجهه با کمبود برق شدید، به‌سرعت در حال خالی کردن آب پشت سدهای کارون برای تولید برق است.بنا بر پست جواد امام، سخنگوی جبهه اصلاحات و معاون وزیر نیرو در دولت اصلاحات، در شبکه ایکس، در حال حاضر با خروج بی‌ضابطه آب سدها به طرز عجیبی روزانه 23 هزار و 977 مگاوات ساعت انرژی برق تولید می‌شود و به‌سرعت تراز سدها پایین می‌آید.

انرژی اخذشده از زنجیره کارون در سال 1401، اولین پیک در دوره دولت فعلی در تاریخ 18 تیر 1401 به گفته جواد امام، 41761.1 مگاوات ساعت بوده و انرژی اخذشده از زنجیره کارون در سال 1403، آخرین پیک در دولت فعلی در همان روز در سال 1403، 130006 مگاوات ساعت بوده است. این یعنی تقریباً سه برابر سال 1401، انرژی برق از زنجیره کارون تولید می‌شود.

چنان‌که او نوشته است: با روند فعلی حداکثر تا 20 روز آینده در ماه خرماپزان (مرداد) و در روزهای تحلیف رئیس‌جمهوری، سدهای کارون 4 و کارون 3 به تراز حداقل خواهد رسید و سه هزار مگاوات از مدار خارج خواهد شد. طی تقریباً 20 روز بعد سد شهید عباسپور و مسجدسلیمان از مدار خارج و تولید گتوند هم تقریباً صفر خواهد بود. این یعنی کابینه جدید با کسری هشت هزار مگاوات انرژی برق‌آبی کار خود را آغاز خواهد کرد.نیروگاه‌های برق‌آبی با استفاده از آب پشت سدها، انرژی برق مورد نیاز را تامین می‌کنند. این روند در مواجهه با پیک مصرف و تشدید کمبود برق، در تابستان شدت گرفته و بنا بر شرایط کمبود برق و قطعی‌های پیاپی، به نظر می‌رسد نه‌تنها بحران برق کاهش نمی‌یابد بلکه مردم و به‌ویژه کشاورزان را با مشکل کم‌آبی در پاییز مواجه می‌کند.

تشدید بحران آب

با توجه به گزارش‌های تهیه‌شده، اگر این روند ادامه پیدا کند و آب پشت سدها روزبه‌روز کاهش یابد، بار دیگر بحران آب در خوزستان همچون تیرماه 1400، شدت خواهد گرفت. مدیریت غیراصولی آب و برق، همواره زندگی و معیشت شهروندان را تحت‌الشعاع قرار داده است.در صورت ادامه این روند، نه‌تنها بحران آب شرب گریبان‌گیر شهروندان خواهد شد بلکه بنا بر نظر برخی کارشناسان حوزه آب و محیط‌زیست، کشت پاییزه و تولید نیشکر نیز دچار مشکل خواهد شد. ناتوانی وزارت نیرو در تامین برق و راهکارهای اتخاذشده، بحران را از حوزه برق به حوزه آب، تولید و معیشت نیز می‌کشاند.در کنار تمام این موضوعات، طرح‌های انتقال آب کارون همچنان در حال پیگیری است. تمام اینها معنایی جز خشکی کارون ندارد. انتقال آب کارون باعث افزایش هزینه‌های تولید محصولات صنعتی و کشاورزی می‌شود و بحران آب و فاجعه محیط‌زیستی و اقتصادی را رقم خواهد زد.این در حالی است که سالیان سال است کارشناسان محیط‌زیست درباره اصلاح الگوی کشت هشدار داده‌اند و بسیاری از فعالیت‌های کشاورزی در مناطق خشک کشور را غیراقتصادی می‌دانند. با وجود این، طرح‌های انتقال آب، همچنان پیگیری می‌شود تا بار دیگر در کنار مدیریت غیراصولی کمبود برق، بحران آب را تشدید کند.

ترازوی سخنگوی دولت سیزدهم

علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم، در مواجهه با موضوع خالی شدن سدهای کارون، آماری منتشر کرده است که از جنبه آماری مشکلات بسیاری دارد.او با انتشار آمار میزان پرشدگی سدهای خوزستان در تابستان‌های 1400 و 1403، سعی در مقایسه ناکارای آن و درخشان نشان‌ دادن کارنامه دولت سیزدهم دارد.بنا بر آمار منتشرشده، سد کرخه با 34 درصد پرشدگی به 56 درصد در تابستان 1403 و سد گتوند با 72 درصد پرشدگی به 100 درصد در تابستان 1403 رسیده است. این در حالی است که دولت سیزدهم در شهریور 1400 کار خود را شروع کرده و میزان پرشدگی سدها در شهریور، به دلیل تولید برق، همواره پایین است. اگر قرار است این مقایسه بدون توجه به تاریخ دقیق و وضعیت خشکسالی یا ترسالی سنجیده شود، در زمینه کارشناسی بسیار ناکارآمد بوده و صرفاً به منظور تطهیر کارنامه دولت سیزدهم منتشر شده است.بنا بر پست جواد امام در شبکه ایکس، در سال آبی 1400-1399 تا تاریخ 16 تیرماه 1400 ورودی به بالاترین سد رود کارون، یعنی سد کارون 4، 2758 میلیارد مترمکعب و این عدد برای سال آبی 1403-1402، معادل 3114 میلیارد مترمکعب تا تاریخ 16 تیرماه 1403 بوده است. از این رو، مقایسه سال آبی ترسال 1403-1402 با سال نسبتاً خشک 1399-1400 قیاس مع‌الفارق است.

کم‌آبی و بی‌برقی در حاشیه انتقال دولت

به نظر می‌رسد دعوا بر سر منابع آب در بحبوحه انتقال دولت بالا گرفته است. این در حالی است که اساساً تامین انرژی برق‌آبی از طریق سدها، مشکلات محیط‌زیستی فراوانی هم دارد. در نوع نیروگاه‌های برق‌آبی بدون سد، الکتریسیته در یک مقیاس کوچک‌تر و عموماً با استفاده از تجهیزاتی که کمترین دخالت را در جریان آب دارد تولید می‌شود. از این رو، بسیاری از کارشناسان این روش را نسبت به روش استفاده از سد، گزینه سازگارتری با محیط‌زیست می‌دانند. اما باید توجه داشت این روش‌های تولید برق، اگر در کنار بحران آب بررسی نشوند، می‌توانند فاجعه‌آفرین باشند.دولت چهاردهم با توجه به سیاست خالی کردن آب پشت سدهای کارون به منظور تولید برق، در شرایط اسف‌باری در زمینه کمبود آب و برق بر سر کار خواهد آمد. این دولت اگر سعی نکند روش‌های پایدارتری برای تولید برق به‌کار گیرد، این مشکلات هرچندسال یک‌بار دوباره گریبان‌گیر زندگی و معیشت شهروندان می‌شود و اعتراض شهروندان را برمی‌انگیزد.به هر ترتیب اگر چنین اتهاماتی که از سوی جریان پیروز چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری علیه دولت سیزدهم مطرح می‌شود صحت داشته باشد، در نهایت دود آن به چشم شهروندانی می‌رود که گروهی از آنان از حامیان همین دولت سیزدهم هستند. از این رو شاید بهتر باشد منافع مردم و محیط‌زیست قربانی برخی مبارزات سیاسی نشود.