دلارزدایی بریکس محقق نمی‌شود

مجید شاکریکارشناس اقتصاد بین الملل: در حالی که پیمان شانگهای بیشتر یک پیمان امنیتی است گروه بریکس تا حد زیادی اقتصادی و دنبال معرفی کردن یک الگوی اقتصادی است اما تاکنون خیلی از ایده‌هایی که بیان شده هنوز خیلی با واقعیت امروز دنیا فاصله دارد. در واقع با توجه به حضورهندی‌ها در این اجلاس که معرف جریان جدید دلار ثانویه هستند، طبعاً آن‌ها با روندی که منجر به تضعیف دلار شود همراهی نمی‌کنند. بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که بریکس خیلی زود به چیزی از جنس مثلاً یک ارز جدید جهان‌روا می‌رسد. اما به هر حال تحلیل‌های جدی وجود دارد که مادامی که هندی‌ها در بریکس هستند شانس ایجاد یک نظام پرداخت آلترناتیو و ایجاد یک ارز آلترناتیو منتفی است.

بنابراین این مباحث، بلیط قطاری است که هنوز راه نیفتاده و ما برای اینکه بتوانیم سوار این قطار شویم پیش از آن که بخواهیم با بریکس کار کنیم نیاز داریم که بتوانیم با برزیل، چین، آفریقای جنوبی، روسیه و… به صورت دو به دو و در قالب دوجانبه کار کنیم. در این صورت ما می‌توانیم پیمان‌های خود را به صورت چند جانبه در حوزه بریکس هم انجام دهیم.

لازم است بگویم که اساساً تحریم‌ها حوزه عمل‌شان تجارت بین الملل است نه تجارت دو جانبه. اگر کشورایران به دنبال این باشد که تجارت دو جانبه انجام دهد و مازاد حساب جاری‌اش را به صورت دو به دو با کشورهای مختلف کاهش دهد خیلی از موانع موجود برایش باز می‌شود.

اجلاس بریکس بیش از آنکه یک نهاد مالی و پولی باشد بیشتر یک مجموعه سیاسی است به عنوان نمونه وقتی آفریقای جنوبی در آن عضویت دارد به این خاطر است که آفریقا صرفاً نماینده‌ای داشته باشد یا مثلاً عربستان به عنوان یک تولیدکننده تعیین کننده در حوزه نفت است که حضور دارد نه این که که واقعاً یه اقتصاد سایز بزرگ حساب شود. بقیه اعضای آن هم همین روایت، کم و بیش درباره‌شان صادق است. بنابراین درخصوص بریکس می‌توانید بگویید یک جور جایگاه گفت‌وگو است. ولی باز هم تاکید می‌کنم نباید درباره اهمیتش فعلاً اغراق کرد. اما یک روزی این قطار راه می‌افتد.

از طرفی مساله دلارزدایی هم بر مبنای واقعیت نیست زیرا اکنون دغدغه جهانی قوی‌تر کردن دلار است. بنابراین با این اظهارات به دنبال اینکه دلار تضعیف بشود نیستند زیرا اکنون نقش دلار در بازارهای مالی به شدت در حال افزایش است و اگر می‌گویند نقش دلار در تجارت کاهش پیدا کرده، این عدد، خیلی عدد کوچکی است. اکنون بزرگترین مانع برای اینکه بریکس بخواهد یک ارز ثالثی ایجاد کند دو چیز است. یک اینکه اقتصاد کشورهای بریکس اقتصاد مکملی نیست و دوم اینکه هند در این گروه عضو است و به این دو دلیل من فکر می‌کنم ما هنوز خیلی فاصله با حذف یا تضعیف دلار داریم.

به هرحال در دنیا سیاست صنعتی به شدت در حال گسترش است. خصوصاً بعد از کووید 19 و مسائل آن. بسیاری از کشورهای صنعتی در حال ترکیب این مبحث و تصدی‌گری دولت هستند اما در واقع برخی از کشورهای صنعتی معتقدند تجارت آزاد که بعد از سقوط شوروی تا 2008 در جهان غالب بود، خیلی ادامه پیدا نخواهد کرد و جای خودش را عملاً به امنیتی شدن زنجیره‌های اقتصادی می‌رود و به نظرم تقریباً می‌توانیم بگوییم که دوره جهانی سازی تمام شده است. لذا در حوزه سیاست صنعتی بین قدرت‌های بزرگ اقداماتی انجام می‌شود اعم از ممانعت از واردات کالاهای رقیب یا اقدام ترجیحی برای تولیدکنندگان داخلی که عموماً مقدارش در اقتصادهای بزرگ ظرف سه سال گذشته خیلی بیشتر شده است.

ایران به هر حال عضو این گروه شده اما نه تا آن حدی که دولت قبل در خصوص آن صحبت می‌کرد. ما برای اینکه بتوانیم از مزایای این گروه استفاده کنیم اول باید بتوانیم روابطمان را به صورت دوجانبه ایجاد بکنیم، وگرنه کشوری که منابعش در چین است و مصارفش در امارات هیچ وقت گزینه خوبی برای توسعه نخواهد بود.