در مکتب دکتر عالیخانی

درس دوم: انحصار و صنعت مونتاژ

سعید قصابیان کارشناس حمل و نقل: علینقی عالیخانی (98-1307) وزیر اقتصاد ایران در فاصله سالهای 48-1341 است. وی یکی از تکنوکرات های برجسته ایرانی ست که در دو دوره وزارت او، ایران به رشد اقتصادی 11.5 درصدی همزمان با نرخ تورم 2.6 درصدی دست یافت؛ عملکرد درخشانی که پس از او در هیچ دولتی تکرار نشد. به همین دلیل خاطرات او ارزش مطالعه دارد. خاطراتی که طی پروژه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد به کوشش حبیب لاجوردی مصاحبه، جمع آوری و منتشر  شده است.

در اینجا تلاش شده برداشت هائی را از این کتاب که می‌تواند برای مدیران و مهندسان امروز مفید باشد در چند بخش بصورت دنباله دار بازنویسی شوند . هر بار با یک موضوع.

سعید قصابیان/ آبان ماه 1403

درس امروز: انحصار و صنعت مونتاژ

یکی از چیزهائی که من بشدت با آن مخالف بودم و آن این بود که صنایع مونتاژ و مسخره اتومبیل در ایران شروع شده بود و اینها دولت را وادار کرده بودند که جلوی واردات اتومبیل را بگیرد. جعفر اخوان که با شریف امامی در این مورد همدست بود و به شریف امامی ماهیانه حقوق می‌داد موفق شده بود جیپ را در ایران مونتاژ بکند و به هر قیمتی که دلش می‌خواست بفروشد و کسی حق واردات اتومبیل هم به بهانه نداشتن ارز نداشت. یک سالن کوچکی هم در شرق تهران درست شده بود و اتومبیل فیات در آنجا سر هم می‌شد و من به شوخی و جدی یادآور بودم که حتی این ساخت ایرانی که به پشت این اتومبیل می‌چسبانند ساخت ایتالیاست!!! بنابراین مصمم بودم که این نوع انحصارطلبی‌های غیرقابل توجیه اقتصادی باید از بین برود و ما باید واردات اتومبیل را که در زمان امینی ممنوع شده بود و علم هم همان را ادامه داد باید آزاد بکنیم و همین کار را هم کردم ولی با سئوال های بسیار زیادی در هیئت وزیران روبرو شدم چرا که برای آنها هم غیرقابل تصور بود که راه واردات اتومبیل را بشود باز کرد و بعد هم احساس می‌کردم که همین گروههائی که سودی در این کار داشتند توصیه کرده بودند ترتیبی بدهند که جلوی واردات اتومبیل را بگیرند. بخصوص جعفر اخوان در این مورد یک تحرک غیرعادی از خودش نشان می‌داد و دست به دامن هر کسی می‌شد که تصور می‌کرد ممکن است نوعی رابطه با من داشته باشد. ولی من هم دستم را باز نمی‌کردم و هیچگونه اطلاعی نداشتم که چه خواهد شد. اما تصمیمم را گرفته بودم و این نوع ممنوعیت هائی که وجود داشت اینها را از بین بردم و واردات را آزاد کردم. اما از طرف دیگر پشتیبانی شدید از صنایعی که واقعاً صنعت بودند و گرفتار بودند کردم.

درس آموخته: تنها ذینفعان ممانعت از واردات خودرو (به بهانه حمایت از صنعت داخلی) رانت جویان هستند. این کار حتی به بهانه کمبود ارز هم موجه نیست.

ادامه دارد…