خشایار نادی کارشناس معماری: کلان‌شهر تهران در زمره پایتخت‌های آلوده جهان به‌شمار می‌آید. امروزه این شهر با مسائل و مشکلات فراوانی درگیر است که یکی از مهم‌ترین آنها آلودگی هوا می‌باشد. اگرچه در حوزه محیط زیست اقداماتی انجام شده است ولی به نظر اندک و ناچیز می‌باشد. استفاده از انرژی‌های تجدیدناپذیر باعث تشدید آلودگی‌های زیست‌محیطی شده است، بدیهی است فائق آمدن بر این مشکلات، مستلزم برنامه‌ریزی جامع، علمی و استقرار و توسعه نظام حکمرانی مؤثر و مناسب است که این امر بدون شناخت وضع موجود و تبیین وضع مطلوب در آینده امکان‌پذیر نیست. اکنون با نگاهی به استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی و با مشاهده وضعیت موجود سیستم هوای کلان‌شهر تهران، مجموعه جهت‌گیری‌ها و اقداماتی برای بهبود وضعیت محیط زیست شهر تهران پیشنهاد می‌شود.اساساً نیروگاه‌های خورشیدی مناسب نصب در محل مصرف و توسعه به صورت توزیع شده هستند و در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان از آنها برای تولید برق استفاده می‌شود.به عنوان مثال در کشور آلمان بیش از ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی نصب شده است، معادل ۷۰ درصد کل ظرفیت برق کشور ما فقط خورشیدی نصب کرده‌اند، در حالی که این کشور بیشتر فصول سال ابری و بارانی می‌باشد. ۹۰ درصد این نیروگاه‌ها بر بام و دیواره ساختمان‌ها و کارگاه‌ها و مراکز مصرف نصب شده است. تنها ۱۰ درصد آن به صورت نیروگاه‌های متمرکز ساخته شده که آن هم بیشتر در قالب نیروگاه‌های تا ۳۰ مگاوات است که نیروگاه بزرگی محسوب نشده و آنها هم در سطح شبکه توزیع شده محسوب می‌شوند.
براین اساس توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در کشور ما و از جمله در شهر تهران بایستی به صورت توزیع شده و بر بام و دیواره ساختمان‌ها و کارگاه‌ها و کارخانجات نصب شود.شهر تهران به دلیل تراکم جمعیتی زیاد و ساختمان‌های آپارتمانی و بلند مرتبه فضای کمتری برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی نسبت به شهرستان‌های با تراکم کم می‌توانند در اختیار نیروگاه‌های خورشیدی قرار دهند، اما خوشبختانه با افزایش ظرفیت و بازده پانل‌های خورشیدی همین فضای موجود برای تأمین برق ساختمان‌های آپارتمانی کفایت می‌کند.توضیح آنکه صفحات خورشیدی که ۱۰ سال پیش حدود ۲۰۰ وات ظرفیت تولید برق داشتند اکنون بیش از ۵۰۰ وات ظرفیت تولید برق دارند که برای تأمین برق ساختمان‌های آپارتمانی تهران هم کفایت می‌کنند.به‌کارگیری صفحات خورشیدی در کنار واحدهای ذخیره سازی برق به‌خصوص باتری‌های لیتیومی و سدیمی بسیار کارآمد خواهد شد. ذخیره سازی برق این امکان را فراهم می‌کند که در زمان تابش خورشید برق مازاد بر مصرف ذخیره شده و در ساعات کم تابش یا بدون تابش همچون شب‌ها و یا اوقات ابرناکی از برق ذخیره شده استفاده شود.امکان ذخیره‌سازی برق مورد نیاز یک هفته ساختمان‌ها در این ذخیره‌سازها فراهم است که می‌تواند برق بسیار مطمئنی را برای مصرف‌کنندگان فراهم کند.در صورت استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی به همراه ذخیره‌سازها می‌توان تمامی برق مورد نیاز مصرف کنندگان را به صورت پاک تأمین کرد و از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها به خصوص نیروگاه‌های همجوار با تهران که آلودگی آنها به تهران سرایت می‌کند جلوگیری کرد، بدین ترتیب تهران هوای پاک با آسمان آبی را تجربه خواهد کرد.از دیدگاه اقتصادی باید گفت که خوشبختانه طی ۱۰ سال اخیر هزینه انرژی خورشیدی بیش از ۳ برابر و هزینه ذخیره‌سازی باتری لیتیومی و سدیمی بیش از ۲۰ برابر کاهش یافته است، بدین ترتیب هزینه متوسط تأمین برق مطمئن از خورشید به کمتر از ۲ سنت (هزار و چهار صد تومان) بر کیلو وات ساعت کاهش یافته و تا ۵ سال آینده این رقم به کمتر از یک سنت (۷۰۰ تومان فعلی) بر کیلو وات ساعت باز هم کاهش می‌یابد.روش توسعه برق خورشیدی در کشور و در شهر تهران به کمک مصرف‌کنندگان و مردم و با سرمایه‌گذاری‌های خرد آنها میسر است، بدین ترتیب سهم دولت در تأمین برق کاهش و سهم مردم افزایش می‌یابد، این سبب بهبود کارآمدی و همچنین رونق کسب و کار و اقتصاد کشور می‌شود.مهم‌ترین مانع دراین راه وجود انحصار دولتی بر بخش برق است. لازم است مجلس شورای اسلامی با تصویب قوانین متناسب نسب به شکستن انحصار دولتی و نیمه‌دولتی (خصولتی) و واحدهای بزرگ نیروگاهی که طی دهه‌ها بر صنعت برق مستولی شده است پایان دهد و فضای حضور نیروگاه‌های کوچک و با تعداد زیاد مردمی را فراهم آورد.استفاده از خودروهای برقی دومین اقدام برای نجات شهر تهران از آلودگی و رفع ناترازی بنزین و گازوئیل در کشور است. برای تأمین برق شارژرهای خودروهای برقی بایستی از نیروگاه‌های خورشیدی به صورت ترکیبی با ذخیره‌سازی برق به کمک باتری‌های لیتیومی و سدیمی بهره گرفت، یعنی هر جایگاه شارژ خودروی برقی مجهز به صفحات خورشیدی و باتری برای تأمین برق پاک و مطمئن برای شارژ کردن خودروهای برقی باشد.شارژ خودروهای برقی به دو صورت در جایگاه‌های شارژ سریع و به صورت آرام در منازل و محل‌های پارک خودرو امکان‌پذیر است، تأمین انرژی هر دو محل شارژ را می‌توان به کمک صفحات خورشیدی و باتری‌های لیتیومی و سدیمی فراهم آورد.در این بخش هم مجلس و دولت بایستی از ایجاد انحصار دولتی و انحصار خصوصی بزرگ جلوگیری کرده و بستر فعال شدن عموم مردم را فراهم آورند. بدین ترتیب ظرف مدت یک دوره ۵ ساله بخش انرژی و حمل و نقل و محیط زیست کشور با سرمایه‌گذاری‌های خرد و گسترده مردمی متحول و اصلاح می‌شود، این همه در گروه رفع انحصار و سودجویی از بخش انرژی و استقبال از مشارکت گسترده مردمی است.هم اکنون همه مسائل فنی نیروگاه‌های خورشیدی، ذخیره‌سازی برق و به‌کارگیری خودروهای برق برطرف شده است به گونه‌ای که نرخ رشد استفاده از آنها در بسیاری از کشورهای دنیا بسیار بالاست، کشور ما هم از نظر آب و هوایی و اقلیمی بسیار مناسب توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، ذخیره‌سازی برق و به‌کارگیری خودروهای برقی است.خودروهای برق فناوری بالغی دارند و در همه شهرهای کشور از جمله شهرهای سردسیر بدون محدودیت قابل بکارگیری هستند.به نظر می‌رسد نیاز چندانی به کمک و مداخله دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی بزرگ نیست بلکه باید از ایجاد انحصار توسط آنها که تاکنون اصلی‌ترین مانع توسعه کشور در بخش انرژی خورشیدی، ذخیره‌سازی انرژی و خودروهای برقی بوده‌اند جلوگیری کرد و بایستی درآمدزایی و سودجویی آنها را در بخش‌های مفید دیگری تعریف کرد.برای این مهم نقش تصویب قوانین توسط مجلس شورای اسلامی و تصویب مقررات توسط هیات وزیران بسیار کلیدی و ضروری است. در این راه باید از اعمال نفوذ دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی بزرگ بر این دو نهاد قانون‌گذاری و مقررات‌گذاری پیشگیری کرد.
امید است با اجرای اقدامات پیشنهادی و به‌کار گیری افرادی کارآمد، متخصص و صاحب ایده و با استفاده از تجربیات سایر کشورها بر مشکلات آلودگی هوای تهران فائق آمد و با ارائه الگویی از مدیریت علمی، خلاقانه و کوشا به بهبود محیط زیست در تهران کمک کرد.
