چرایی درجا زدن صنعت خودروی کشور

سامان سفالگر روزنامه نگار: بر اساس جدیدترین آمارهای منتشر شده، صنعت خودروسازی ترکیه که هنوز به 30 سالگیِ خود نیز نرسیده، توانسته در سال 2020 از محل صادرات خودرو و لوازم و قطعات یدکی مرتبط با آن، درآمدی بالغ بر 31.5 میلیارد دلار کسب کند. البته که خودروسازی ترکیه در بازه زمانی سه ماهه میان ماه های مارس تا مِی سال جاری میلادی نیز درآمدی بالغ بر 12 میلیارد دلار داشته است.

به گزارش «نقش اقتصاد»،  این در حالی است که صنعت خودروسازی ایران با قدمتی بیش از دوبرابر صنعت خودروسازی ترکیه(این صنعت در ایران قدمتی بیش از 60 ساله دارد)، در سال گذشته تنها 51 میلیون دلار را از محل صادرات خودرو و قطعات یدکی آن، درآمد داشته است. در بازه سه ماهه اول سال جاری نیز درآمد ایران از محل صادرات خودرو و قطعات یدکی آن، چیزی در حدود 32 میلیون دلار بوده است. با این حال، نکته قابل تامل این است که در سال گذشته میلادی، حجم صادرات صنعت خودروسازی ترکیه در قیاس با ایران، از شکافی قابل توجه خبر می دهد و ترکیه بیش از 375 برابر ایران از طریق صادرات خودرو و قطعات یدکیِ مرتبط با آن، درآمد کسب کرده است. در این راستا، یک سوال عمده و محوری مطرح

می شود و آن این است که چرا خودروسازی داخل کشورمان به چنین وضعیتی گرفتار شده و از یک صنعت مولد که می تواند ارزآوری قابل توجهی را نیر برای اقتصاد کشورمان داشته باشد، خارج شده و حالتی فرسایشی را به خود گرفته است؟ به نظر می رسد جهت فهم این مساله، توجه به 3 مولفه ضروری است.

1-صنعت خودروسازی و ابتلا به بیماری روزمرگی

شاید بتوان یکی از اصلی ترین دلایل راکد بودن صنعت خودروسازی کشورمان را گرفتار شدن آن به بیماری روزمرگی دانست. در واقع، این صنعت که بخش غالبِ آن دولتی است، تا حد زیادی از دغدغه های رقابتی به دلیل اینکه بازار گسترده داخلی را بدون رقیبی قدرتمند در اختیار دارد، تهی شده است. در عین حال، این صنعت سال‌هاست که هیچ راهبرد و چشم انداز مشخصی نیز جهت پیشرفت و رقابت در عرصه جهانی برای خود تعریف نکرده است. این مولفه ها در کنار پایین بودن نرخ بهره‌وری در صنعت خودروسازی کشور و البته فربه شدن زیان انباشته این صنعت، همه و همه سبب شده اند تا صنعت خودروسازی ایران به تغذیه نیازهای داخلی(ولو با نوسان‌های مختلف) قانع شود و اساسا هیچ انگیزه قابل توجهی را نیز جهت رشد و پیشرفت نداشته باشد. مساله ای که عملا آن را از روند رقابت‌های منطقه ای و جهانی تا حد زیادی دور کرده است.

2-عدم توجه صنعت خودروسازی به عرصه های صادراتی

یکی دیگر از چالش هایی که صنعت خودروسازی کشور سال هاست به آن دچار است، در اولویت نبودنِ نگاه های مرتبط با صادرات خودرو در میان مدیران ارشد این صنعت است. در واقع هنوز که هنوز است، صنعت خودروسازی کشور که سال هاست از بی ثباتی های مختلف رنج می برد، بحث صادرات خودرو و قطعات یدکی آن را به مثابه یک اولویت برای خود تعریف نکرده است(اگرچه در این رابطه مواضع اعلامیِ زیادی مطرح می شود با این حال در میدان عمل، شاهد یک نقطه عطف نبوده ایم). در نتیجه نَه طرح و چشم اندازی برای صادرات وجود داشته و دارد، و نَه به بالابردن کیفیت محصولات و اینکه اساسا بازارهای جهانی به دنبال چه هستند، توجهی می شود. از این منظر، وقتی صورت مساله ضرورت صادرات خودرو در میان مدیران ارشد این حوزه مورد شناسایی قرار نگرفته، اینکه تصور کنیم می شود سهمی از بازار جهانی خودرو را به کشورمان اختصاص داد، چندان واقع بینانه نیست.

3- عدم درک متقابل و منطقی تصمیم سازان و صنعتگران

در نهایت باید گفت که صنعت خودروسازی به عنوان صنعتی گسترده در کشورهای مختلف جهان، تنها در صورتی می تواند قله‌های موفقیت را فتح کند که در قالب آن طیبف متنوعی از بازیگران، به نحوی هماهنگ با یکدیگر فعالیت داشته باشند و هدف اصلی و محوری تمامی آن ها نیز محقق کردن پیشرفت و تسخیر بازارهای صادراتی باشد. این در حال است که در سال های گذشته میان دو بخش و طیف عمده در صنعت خودروسازی کشورمان، هماهنگی چندانی وجود نداشته و ندارد. این دو طیف از یک سو، تصمیم سازان و مدیران ارشد صنعت خودرو، و در نقطه مقابل، صنعتگرانِ این حوزه هستند. در این فضا، تاکنون بارها و بارها گزارش ها و میزگردهای مختلفی با محوریت پرداختن به این مساله تشکیل شده که هر کدام از این دو طیف به طرف مقابل نقد داشته اند که وضعیت و شرایط آن ها را با توجه به معادلات اقتصادی جاری در کشورمان در نظر نمی گیرند و صرفا بر مواضع خود پافشاری می کنند. از این منظر، در شرایطی که همدلی و هماهنگی در صنعت خودروسازی کشور و بازیگران کلان آن دیده نمی شود، کاملا طبیعی است که شاهد باشیم این صنعت درجا بزند و نتواند آنگونه که باید و شاید پیشرفت کند. از این رو، تا زمانی که آسیب شناسی دقیقی از دلایل عقب ماندنِ صنعت خودروسازی کشور به ویژه در حوزه صادراتی انجام نشود و عزمی جدی جهت رفع نقایص و مشکلات در این عرصه وجود نداشته باشد، اینکه توقع داشته باشیم شاهد نقطه عطف های مثبت در این صنعت برای کشورمان خواهیم بود، چندان واقع بینانه نیست.