پارادوکس های صنعت خودروسازی

اعظم السادات هراتی روزنامه نگار: کامران طالبی فر کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «نقش اقتصاد» در خصوص واردات خودرو، گفت: حدود دوازده یا سیزده سال پیش دو کمپانی خودروسازی با خودروسازی‌های کمی خصوصی‌تر ما حدود یک میلیون و هشتصد هزار تا خودرو تولید می‌کرد، آن زمان بازار علاوه بر این‌که می‌توانست از این فرصت استفاده کند، بلکه کمی هم اشباع و قیمت‌ها تعادلی بود.

وی ادامه داد: قیمت‌هایی که مشتری می‌توانست با توجه به بازار درآمدی آن زمان نصفه نیمه خرید کند اما گرچه که همیشه بازار خودرویی ما نسبت به بازار جهانی کمی روند بالایی را دارد و آن هم برمی‌گردد به عدم بهره‌وری در صنعت خودرو و متأسفانه از زمانی که واردات خودرو به‌واسطهٔ تحریم و ارز و این‌که باید ارز را فقط به راه‌هایی اختصاص دهیم که به تولید و بهره‌وری کمک کند و همچنین کالاهای لوکس نباشد و… کمرنگ شد. این کارشناس صنعت خودرو بیان داشت: بنابراین بازار خودروی ما تبدیل به بازار انحصاری شد یعنی دو تا شرکت بزرگ ما به‌اضافه شرکت‌های دیگری که یا نرم‌افزار پشتیبانی آنلاین یا مونتاژی یا همین نرم افزار پشتیبانی چینی طرف قراردادشان دارند کار می‌کنند، عرصه کمی بسته بود و طبیعتاً با توجه به این‌که تولیدات هم در چند سال گذشته با توجه به روند تحریمی و بحث بانکی و… کاهش پیدا کرد، قیمت خودرو به شکل سرسام‌آوری بالا رفت.

طالبی فر افزود: نیاز بود که یا از طریق تولید انبوه به این‌جا برسیم یا این‌که پیچ واردات را کمی شُل کنیم تا آن میلیون و هشتصد هزار خودرویی که در طول سال باید تولید می‌شد و تازه چند سالی هم این نیاز انباشته شده بود، چرا که چندین سال هم تولیدات ما به پانصد هزار و ششصد هزار و هفتصد هزار رسیده بود و طبیعتاً هر ساله این نیاز انباشته می‌شد.

وی در ادامه تصریح کرد: بنابراین نیاز بود که پیچ واردات کمی باز بشود تا این عرصه از آن حالت انحصاری خودش خارج شود، منتها این اتفاق به همان دلیلی که عرض کردم نیفتاد و این بازار روز به روز به شدت خودش را تحریک کرد و قیمت‌ها بالا رفت دد حالی که درآمدها هم پایین است، بنابراین اکنون خرید خودرو تبدیل به افسانه و یا در برخی از ادوار تبدیل به کالای سرمایه‌ای شد.

این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به وظیفه دولت درباره ورادات خودرو، خاطرنشان کرد: حال در باره این‌که دولت چه تصمیمی را اتخاذ کند، به اعتقاد من افزایش تولید است چرا که وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت قول چهارده میلیون دستگاه در انتهای سال 1404 را پیشنهاد داده بود و تأکید داشت، من در یک برنامه چهار ساله تولید را از پانصد هزار تا به چهار میلیون افزایش می‌دهم، اما اکنون شاهد هستیم که متأسفانه این برنامه که قرار بود بر اساس آن حداقل تا پایان سال گذشته یک میلیون و پانصد هزار دستگاه را به تولید برسانیم، به ثمر ننشست و باز متأسفانه همین موضوع در سال گذشته باعث افزایش قیمت‌ها شد.

طالبی فر با اشاره به ورود مجلس به مبحث خودرو، بیان داشت: چند سالی هم است که مجلس در بحث واردات خودرو ورود پیدا کرد، اما عملاً قانونی هم که تصویب شد کمک چندانی به واردات خودرو نکرد، چرا که باز هم مشکلات ارز و مسائل این چنینی وجود دارد، آن‌چه که به قول معروف به مقادیری که خودروسازها می‌توانند در زمینه صادرات قطعات خودرو داشته باشند، از محل همان ارز می‌توانند برای واردات استفاده کنند که یعنی به معنای هیچ است.

وی افزود: از همین رو به نظر می‌رسد خودروسازهای ما هنوز در بازار خودرو کمی ضعف دارند، بخشی از این ضعف برمی‌گردد به دهه‌های گذشته که در زمینه تحقیقات و نوآوری سرمایه‌گذاری مناسبی نداشته‌اند و شرکت‌های قطعه‌ساز اغلب به صورت سنتی اداره می‌شوند، بسیاری از این شرکت‌ها ممکن است به واسطهٔ تولیدات پایین در چند سال گذشته ورشکست شده باشند، چرا که بهره‌های بانکی ما خیلی زیاد است و زنجیرهٔ بانکی ما چندان دارای ارزش افزوده نیست، در حالی که این امر در کل دنیا 4 درصد است، اما سود تسهیلات ما خیلی بالاست.

این کارشناس صنعت خودرو گفت: در کنار همهٔ این‌ها صنعت خودروی ما یک صنعت خصولتی است، بدین معنی که مدیران صنعت خودروی ما توسط دولت‌ها تعیین می‌شوند وطبیعتاً چون ثباتی در این زمینه وجود ندارد، برنامه درازمدتی هم وجود نخواهد داشت.

طالبی فر عنوان کرد: به نظر می‌رسد که صحبت از وارداتی هم که شده عملاً نتواند چندان کارگشا باشد و احتمالاً یکی دو ماه آینده باز این پیچ سفت و تولیدات کم شود و قیمت‌ها دوباره شروع به افزایش کند، بنابراین عرض من همین است که نقش دولت از جنبه‌ای بیشتر نقش حمایتی بوده و بالاخره صنعت خودروی کشور بعد از صنعت نفت، صنعت دوم مادر کشور محسوب می‌شود.

وی تأکید کرد: در صنعت خودرو دو میلیون شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد و چنانچه بخواهد حمایت دولت را از دست بدهد، بنابراین با تعطیلی مواجه می‌شود، اگر حمایت دولت برداشته بشود، صنعت دیگر نمی‌تواند روی پای خودش بایستد، چرا که با توجه به مسائل تحریمی، عدم رقابت‌پذیری، کیفیت پایین و تولیدات کم زمین‌گیر می‌شود.

این کارشناس صنعت خودرو افزود: از طرفی دولت حمایت می‌کند و در آن طرف شورای رقابت فعال می‌شود که بتواند در قیمت‌گذاری تأثیر گذار باشد که در این صورت خودروسازها راضی نیستند، چون شورای رقابت در بحث قیمت‌گذاری به وضعیت اقتصادی جامعه هم نگاه می‌کند و این پارادوکس‌هایی است که متأسفانه وجود دارد و به نظر بنده در این شرایط خاص همه این پارادوکس‌ها برمی‌گردد به میزان تولید دستگاه ومیزان بهره‌روی این شرکت‌ها.

طالبی فر بیان کرد: شما الان نگاه کنید در عرصهٔ تولید خودرو به نظر می‌رسد که تعداد نیروهایی که در این صنعت مشغول فعالیت هستند با توجه به میزان سرانه تولید، شاید عدد چندان مطلوبی نباشد، یعنی تعداد افرادی که در این بخش فعالیت می‌کنند بسیار بیشتر از میزان دستگاه خودروهایی است که تولید می‌شود و این سرانه، سرانه قابل قبولی نیست.

وی ادامه داد: دولت باید سیاست‌های اقتصادی ـ حمایتی خودش را نسبت به صنعت خودرو رفته‌رفته و در طول یک برنامهٔ بلندمدت کاهش دهد و اجازه بدهد که صنعت خودرو به‌تدریج روی پای خودش بایستد، بالاخره صنعت خودرو باید تشخیص بدهد که چاره‌ای ندارد جز این‌که در جامعه جهانی باید به‌نوعی نقش‌آفرینی کند.

این کارشناس صنعت خودرو افزود: شرکت‌های خودروساز بزرگ دنیا در این چند سال اخیر اغلب دارند به صورت سرمایه‌گذاری مشترک کار می‌کنند، یعنی شرکت‌های غربی و شرقی با هم تلفیق شده و تبدیل به یک شرکت شده‌اند، به طور مثال سه کمپانی که قبلاً مجزا کار می‌کردند، از آنجا که میزان تولیداتشان به آن عدد قابل قبول نمی‌رسیده به یک شرکت تبدیل شده‌اند تا بتوانند تولیدات بیشتری داشته باشند و هزینهٔ تولید پلتفرمی که معمولاً در کشورهای اورپایی مبلغی حدود دویست میلیون یورو برای هر پلتفرم است سرشکن شود و همچنین سرانهٔ تولید و در واقع قیمت‌ها کاهش پیدا کند و از طرفی کیفیت هم بالا برود.

طالبی فر خاطرنشان کرد: زمانی که ما محصولی را با تیراژ کم تولید می‌کنیم، خب معلوم است که محصول ما، محصول رقابتی نیست و ما چاره‌ای نداریم و به اعتقاد من بهتر است محصولاتمان را گزینشی با تیراژ بالا انتخاب کنیم و به فکر صادرات باشیم و حداقل کشورهای همسایه را دریابیم تا بتوانیم در آن‌جا بازار خودروهای صادراتی داشته باشیم چرا که چاره‌ای جز این نداریم.

وی تصریح کرد: در حال حاضر خود چینی‌ها با این‌که جمعیتشان به نسبتی است که خودروهای تولید داخلشان بیشتر در کشورشان استفاده می‌شود بیشترین تولید خودرو را خود چین دارد و در سال بیست و پنج میلیون خودروی سواری تولید می‌کند، همین 5 درصدی را هم که این‌ها صادر می‌کنند از میزان خودروی تولیدی که ما در کشور بیشتر است، در چند سال گذشته هم که ما حداقل با رنو و پژو کار می‌کردیم، این‌ها در دنیا جزء شرکت‌های رده 4 بودند و هیچ کس حاضر به همکاری با پژو نبود.

این کارشناس صنعت خودرو گفت: حرف بنده این است که دولت باید برای خودروساز یک استراتژی بلندمدت در نظر بگیرد و میزان حمایت‌ها را کم کند بدین معنی که حداقل دو تا کمپانی داخل باید ادغام شوند و تولیدات مشترکی را ایجاد بکنند و محصولات اقتصادی و به تعداد بالا داشته باشند.

طالبی فر بیان کرد: الان دقت کنید که چرا کشور ترکیه هیچ وقت به سمت خودروسازی نرفته است؟ چرا که حرفش این بود که قطعه‌ساز می‌شود به این دلیل که تولید خورو برایش بهره‌وری ایجاد نمی‌کند، به همین دلیل به سمت قطعه‌سازی روی آورد و حالا ممکن است تولیدات مختصری هم داشته باشد، اما اغلب صنعت خودروسازی ترکیه را قطعه‌سازی در بر گرفته است.

وی با اشاره به تدوین آیین‌نامهٔ واردات خودرو، گفت: به نظرم این سئوال را باید از نمایندگان مجلس بپرسید، چرا که تصویب نهایی این امورات با آن‌هاست.

این کارشناس صنعت خودرو عنوان کرد: من فکر می‌کنم هنوزم که هنوز است ما در واردات خودرو مشکل داریم، چرا که برای ما ارزآوری به همراه دارد و باید ارز زیادی برای واردات خودرو اختصاص دهیم، این در حالی است که در کلان اقتصادی ماجرا نیازهای کشور هم باید سنجیده شود که در کدام زمینه باید بیشتر ارز اختصاص دهیم و تنها خودرو نیست که شامل اختصاص ارز می‌شود، چرا که کالاهای اساسی مردم برای دولت ضرورت بیشتری برای واردات دارد که ارز را به آن‌ها اختصاص دهد و شاید تیم اقتصادی دولت هم بیشتر به آن سمت و سو رفته باشد اما در کل استنباط من این است که فعلاً عزم جدی برای واردات وجود ندارد.