نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: در حالی که اولویت اصلی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه فعلاً متوجه پیشگیری از سرایت جنگ اسراییل با حماس به سایر نقاط منطقه است، چین و روسیه همچنان مشغول محکم کردن جای پای خود در خاورمیانه و به طور خاص در عراق هستند. عراق به سه دلیل از اهمیت کلیدی برای پکن و مسکو برخوردار است. دلیل نخست آن است که کشور عراق اگر بتواند اژدهای فسادی که بر صنعت نفت این کشور حاکم شده را مهار کند، به راحتی خواهد توانست به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت‌خام در جهان تبدیل شود. دلیل دوم به موقعیت ژئوپلیتیک این کشور در قلب خاورمیانه بازمی‌گردد که عراق را به یک حلقه حیاتی ارتباطی برای اتصال شرق اوراسیا به غرب اروپا تبدیل می‌کند. دلیل سوم نیز قرار گرفتن این کشور در کنار ایران که در آن از نفوذ معنوی، سیاسی و نظامی بالایی برخوردار است در قالب بخشی از هلال شیعه در منطقه می‌باشد. حجم بالایی از فعالیت‌هایی که در هفته‌های اخیر شاهد بودیم حکایت از میزان جدی بودن روسیه و چین در پیشبرد اهداف خود در عراق دارد.
ابتدا باید به برگزاری جلسه هیات دولت عراق به ریاست السودانی نخست‌وزیر این کشور در هفته گذشته اشاره کنیم که موضوع افزایش تولید نفت و ارسال مازاد تولید به چین در دستور کار آن قرار داشت. یکی از منابع اویل‌پرایس نقل کرده است که در این نشست هیات دولت پذیرفت که میزان صدور نفت به چین با افزایش 50 دصدی از 100 هزار بشکه در روز به 150 هزار بشکه افزایش بیابد. همچنین تصویب شد که ظرفیت تولید روزانه در بزرگترین میدان نفتی عراق که علاوه بر شرکت نفت عراق شرکت‌های بی‌پی و شرکت ملی نفت چین نیز از شرکای آن هستند از 1.3 میلیون بشکه در روز تا پایان سال به 1.4 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. این بخشی از برنامه‌ریزی جامع عراق برای رسیدن به حد نصاب تولید 8 میلیون بشکه در روز تا سال 2028 می‌باشد. هیچ دلیلی وجود ندارد که این هدف قابل تحقق نباشد. با توجه به ذخایر نفت عراق حتی رسیدن به حد نصاب تولید روزانه 12 میلیون بشکه نفت در روز نیز دور از دسترس نیست. تنها مانعی که موجب شده این امر تاکنون محقق نشود استیلای فساد ساختاری بر صنعت نفت و گاز عراق بوده است.
نکته دوم این است که در همان جلسه هیات دولت عراق که ذکر شد، موضوع پیشبرد همه‌جانبه چارچوب موافقت‌نامه جامع همکاری با چین نیز به تصویب رسید. این توافق در سال 2021 به امضا رسیده بود. این موافقت‌نامه چه در وسعت و چه در مقیاس شباهت زیادی با موافقت‌نامه امضا شده میان ایران و چین دارد. بخشی کلیدی در هر دو موافقت‌نامه مشعر بر این است که در تمام قراردادهای مربوط به پروژه‌های بخش نفت، گاز و پتروشیمی که در طول مدت توافق به مناقصه گذشته می‌شوند چینی‌ها از حق اولویت برخوردارند و همچنین برای خرید محموله‌های نفتی، گازی و پتروشیمی نیز چینی‌ها تخفیفی دست‌کم 30 درصدی دریافت خواهند کرد.بخش کلیدی دیگری در توافق جامع همکاری میان عراق و چین، اعطای مجوز احداث کارخانجات و تأسیسات به همراه زیرساخت مورد نیاز در هر نقطه از خاک عراق می‌باشد. این امتیاز شامل احداث خطوط ریلی و نظارت کارشناسان چینی بر این خطوط نیز می‌شود که از اهمیت اساسی برای کریدور کمربند-جاده چین برخوردار است. پس از تکمیل شبکه ارتباطی مورد نیاز در ایران، نوبت به تکمیل خطوط ارتباطی ریلی در عراق خواهد رسید. این طرح با امضای قرارداد برقی‌سازی خط آهن 900 کیلومتری تهران-مشهد در سال 2020 کلید خورد. در کنار این پروژه، خط ریلی پرسرعت دیگری نیز قرار است از تهران تا قم و سپس اصفهان احداث شود که تا تبریز نیز ادامه خواهد یافت. تبریز که محل استقرار برخی تأسیسات کلیدی نفتی، گازی و پالایشی و نقطه آغاز خط لوله گازی تبریز-آنکاراست یکی از نقاط کلیدی ارتباطی در جاده ابریشم جدید به طول 2300 کیلومتر خواهد بود که پایتخت استان غربی چین یعنی سین‌جیانگ را از مسیر قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان به تهران پایتخت ایران متصل کرده و در ادامه از مسیر ترکیه به اروپا می‌رسد.
نکته سوم این است که با توجه به وسعت پروژه‌های زیرساختی لازم، شاهد حضور برجسته و گسترده نیروهای امنیتی چینی در پروژه‌های کلیدی عراق خواهیم بود. این نیروها تحت پشتیبانی کارکنان حفاظتی شرکت‌های ایرانی و به طور خاص زیرمجموعه‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا قرار خواهند گرفت که با پروژه‌های چینی در عراق همکاری می‌کنند. تقویت حضور شرکت‌های ایرانی در عراق به تحقق هدف بلندمدت ایران یعنی ایجاد یک پل ارتباطی زمینی برای اتصال به سواحل مدیترانه‌ای سوریه کمک شایانی خواهد کرد. علاوه بر این زمینه برای حضور کارکنان امنیتی شرکت روسی روسوبورونکسپورت که دولتی است و انحصار صادرات محصولات و خدمات یا فناوری‌های دارای استفاده دوگانه را در اختیار دارد در تمام پروژه‌های زیرساختی عراق فراهم خواهد شد.
برنامه روسیه در بلندمدت این است که با همکاری چین بتواند بر عراق یکپارچه شامل منطقه کردنشین این کشور سلطه‌ای پایدار پیدا کند و این هدف نیز در دو هفته گذشته به خوبی پیش رفته است. در روز یازدهم اکتبر نخست‌وزیر عراق در مسکو به دیدار پوتین رفت و به طور خاص در رابطه با توسعه صنعت نفت عراق و حضور شرکت‌های روسی در آن مذاکراتی انجام شد. در عمل این مذاکرات مسأله آینده صدور نفت از کردستان عراق به ترکیه که شرکت روس‌نفت نقش برجسته‌ای در آن دارد را نیز پوشش داد. این شرکت از سال 2017 به بعد کنترل بخش نفت در اقلیم کردستان را به دست گرفته است. سه روز پس از این دیدار نیز معاون نخست‌وزیر عراق در امور نفت و انرژی حیان عبدالغنی نیز با الکساندر دیوکف رییس گازپروم نفت به گفت‌وگو پرداخت تا به ارزیابی آینده پروژه‌های نفتی و گازی در جنوب و شمال عراق رسیدگی شود.
منبع: اویل پرایس
