ميراث فرهنگي کجاست؟
آثـار باستاني در سطل زبالـه!
آیدا صالحی روزنامه نگار: گروه اجتماعي: مادها، پارت‌ها و پارس‌ها جز اسم‌هاي فراموش‌نشدني از دوره‌هاي تاريخي هستند که در گوشهٔ ذهن ايراني‌ها باقي مانده‌اند. حالا تصويري از يک خمره متعلق به دورهٔ مادها در فضاي مجازي دست‌به‌دست مي‌شود که توجه کاربران را به خود جلب کرده است، روي اين خمره پلاستيک زباله مشکي کشيده و […]
آیدا صالحی روزنامه نگار: گروه اجتماعي: مادها، پارت‌ها و پارس‌ها جز اسم‌هاي فراموش‌نشدني از دوره‌هاي تاريخي هستند که در گوشهٔ ذهن ايراني‌ها باقي مانده‌اند. حالا تصويري از يک خمره متعلق به دورهٔ مادها در فضاي مجازي دست‌به‌دست مي‌شود که توجه کاربران را به خود جلب کرده است، روي اين خمره پلاستيک زباله مشکي کشيده و به عنوان سطل زباله در موزهٔ باستان‌شناسي رشت استفاده مي‌شود. کاربران واکنش‌هاي مختلفي به اين موضوع داشته‌اند، موضوعي که مسئول مربوطه در مواجهه با آن پاسخ جالبي داده است، او به خبرنگاري که استفاده نامتعارف از اثر تاريخي را گزارش داده گفته که «اگر سطل آشغال چوبي يا پلاستيکي بگذاريم، مردم مي‌دزدند.»
البته ماجراي موزه رشت به همين خمره باستاني تم نمي‌شود، اعتماد در گزارشي نوشته در همين موزه و در يکي از نخستين ويترين‌ها که حاوي جمجمه مردمان هزاره اول پيش از ميلاد (حدود سه هزار سال پيش) است، چند جمجمه ناسالم و شکسته بدون هيچ حفاظي در ارتفاعي نسبتاً پايين روي تلّي از خاک قرار داده شده‌اند. اين ويترين، بدون شيشه محافظ است و دورنماي کوره‌پزي يا تنور يک نانوايي متروک را تداعي مي‌کند.مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان گيلان دراين‌باره توضيحاتي داده است: قدمت خمره موزه شهر رشت به «دوران معاصر» بازمي‌گردد، که محلي براي تأمين و ذخيره آذوقه بوده است و کيسهٔ پلاستيکي روي آن، براي جلوگيري از نفوذ گرد و غبار و ريزش خس و خاشاک با توجه به مرمت‌هاي در دست اقدام موزه به درون آن بوده است.وي دربارهٔ نگهداري بدون حفاظ از جمجه‌هاي هزارساله گفته که: بازسازي يکي از انواع گورهاي باستاني استان گيلان به دليل تثبيت اسکلت و اشياء بدلي داخل آن با مواد نگهدارنده از نظر علمي و ايمني قابل دفاع بوده و از ابتدا طراحي آن بر اساس الگوي فعلي انجام شده است.
جام طلايي در سطل نان!
البته اين تنها موردي نبوده که آثار باستاني در اثر بي‌توجهي آسيب ديده يا نابود شده باشد، مثلاً يکي از مواردي که بحث‌برانگيز شد به نحوه نگهداري و نمايش جام مشگين‌شهر مربوط است، اين جام طلايي در حضور وزير ميراث فرهنگي و گردشگري در ظرف نان به نمايش درآمده بود، منتقدان هم به اين نحوهٔ نگهداري و رونمايي از اثري که ارزش‌هاي بالاي معنوي و اقتصادي دارد انتقاد کردند، انتقادي که ضرغامي در پاسخ به آن گفت: به اين دليل که خودم مي‌خواستم خاطرم جمع شود، مقابل دوربين‌ها پلمب را باز کردم و به شکل نمادين نيز مجدداً جعبه را خودم پلمب کردم. رسانه‌ها مطلع باشند که اين قطعات در بانک ملي و مخازن چند لايه نگهداري مي‌شوند.
نوسازي به جاي مرمت!
نوسازي به جاي مرمت و تغيير شکل گنبد مسجد امام اصفهان چندسالي‌ست که مورد انتقاد کارشناسان گردشگري است و حدوداً ۱۲ سال به طول انجاميد که در آخر زير کاشي‌هاي آبي رنگ و هنر اسلامي‌اش پيچ و تاب خورده بود و مانند سابق نبود.عليرضا ايزدي، مدير کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي اصفهان در اين‌باره به خبرآنلاين گفت بود که: «مرمت از پايان دهه ۸۰ با ۱۶ طرح شروع مي‌شود و تا الان که ۱۶ طرح به پايان رسيده بخشي از فوقاني که شامل طرح ۱۵ و ۱۶ است دچار اعوجاج شده و مشکل بزرگي نيست. اما اينکه بعضي‌ها آن را در بوق و کرنا کردند با چه هدفي بوده است که ما نمي‌دانيم. به هر حال بعد از اتمام کار که ناظران متوجه اين مسئله شده‌اند، کار را تحويل نگرفته‌ايم مجدد داربست بسته شد که آن سه نقطه اعوجاج برطرف شود.»
يکي از اتفاقات عجيب براي آثار تاريخي مربوط به بقعه چهار انبياء يا پيغمبريه شهر قزوين است، اين بقعه مدفن چهار تن از پيامبران بني اسرائيل است، مدتي قبل يک فعال حوزه گردشگري از وجود کرکره برقي روي ديوار بقعه چهارانبيا در اين شهر خبر داد، سعيد زارع‌پور در حساب اينستاگرام خود نوشت: «وقتي حرمت امامزاده را متولي نگاه نمي‌دارد، وجود کندانسور و فن به کنار، يکي نيست بگويد اين کرکره برقي بر روي ديوار اصلي اثر موسوم به چهار انبيا که اتفاقاً در فهرست آثار ملي ثبت شده است چه مي‌کند؟»اين فعال گردشگري در ادامه نوشت: «يعني هنگام خلق اين شاهکار يک نفر نبود که تذکر دهد سيما و بدنه بناي مذهبي تاريخي نبايد با نصب تاسيسات مدرن آسيب ببيند؟ اصلاً اين کار چه ضرورتي داشت؟ گيريم براي حفاظت، آيا راه ديگري نبود؟ ميراث فرهنگي کجاست؟» در کنار تمام اين مسائل و مشکلات پيش آمده براي آثار باستاني و تاريخي، بي اطلاعي وزير ميراث فرهنگي و گردشگري در مورد تاريخ يک اثر باستاني چندي پيش مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
همه اين اتفاقات براي آثار تاريخي درحالي رخ مي‌دهد که حداقل انتظار مي‌رود وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي نسبت به آثار تاريخي و دلايل ظهور و بروز آنها اطلاعات درستي داشته باشد، اما گويا از اين حداقل هم بري نيست، طوري‌که اشاره ضرغامي به يک مجسه حاوي اطلاعات غلطي بود، او در سفر استاني که به شهر کرمانشاه داشت در مورد مجسمه هرکول اطلاعاتي نادرست داده و گفته بود: «لشکر اسکندر اومده اينجا، ديده کرمانشاه همه پهلوانن، اينم براي اينکه کم نيازه يه مجسمه هرکول زده گفته آقا ما هم هستيم. اينو راهنماهاي ما بايد بگن که عمراً اين چيزا رو بلد نيستن.»اين در صورتي‌ست که مجسمهٔ هرکول براي دوره سلوکي-اشکاني است و حدوداً ۱۵۰ سال بعد از حمله اسکندر ساخته شده است.مورد عجيب ديگري که از سوي ضرغامي درخصوص يک اثر ۴۵۰۰ ساله رخ داد، در دست گرفتن مستقيم اين اثر بدون هيچگونه محافظي بود که هر لحظه امکان اين وجود داشت که اين اثر تاريخي از دست او به زمين بيافتد و از بين برود. موضوعي که واکنش‌برانگيز شد، کاربران اين سؤال را مطرح کردند که اگر اين اثر تاريخي از دست وزير مي‌افتاد چه اتفاقي رخ مي‌داد؟ ۴۵۰۰ سال تاريخ از بين مي‌رفت.
