محمد ارفع روزنامه نگار: فرشید ایلاتی، کارشــناس ارشــد مسکـــن و شهرسازی درمورد وضعیت مسکن پس از انتخابات ریاست جمهوری به «نقش اقتصاد» گفت: درمورد فضای انتخابات ریاست‌جمهوری که الان وجود دارد باید بگویم مسکن همیشه یکی از دغدغه‌ها و مطالبات مردم و محور مناظره‌ها و گفت‌وگوها و برنامه‌های نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری بوده است و در 3 سال گذشته که دولت سیزدهم روی کار بوده است مرحوم شهید رئیسی، موضوع 4 میلیون مسکن را مطرح کرد و بدنبال آن، اقدامات خوبی برای این منظور شروع شد تا جایی که آمار نشان می‌دهد در 3 سال گذشته، 2 میلیون و 600 هزار واحد وارد چرخه عملیات آماده‌سازی و شروع عملیات ساختمانی و عقد قرارداد با بانک و مراحل مختلف ساخت شده‌اند. یعنی عملاً، حدود 65-70 درصد وعده رئیس‌جمهور کلید خورده است؛ هرچند که امکان دارد چند سالی طول بکشد تا 4 میلیون یا 2 میلیون و 600 هزار واحد تکمیل شوند؛ بنابراین یکی از موضوعاتی که وجود دارد این است که ما تجربه‌ای در انتخابات قبل از دولت سیزدهم داشته‌ایم و آن هم؛ طرح مسکن مهر است.
این کارشناس ارشد مسکن و شهرسازی مطرح کرد: در آن زمان، دولتی سر کار آمد که پیش از آن، طرح عظیمی در کشور شروع شده و آن هم، حدود 4 میلیون و 200 هزار واحد مسکن مهر شهری و روستایی بود که تقریباً 2 میلیون و 180 یا 200 هزار واحد در شهرها کلنگ‌زنی شده بود و مقاوم‌سازی، بازسازی و نوسازی حدود 2 میلیون بافت روستایی داشتیم که این موضوع، همزمان با تغییر دولت بود و دقیقاً این تاریخی که در آن قرار داریم یک مشابهت تاریخی با موضوع مسکن مهر دارد و تجربه‌ای که داشتیم عملاً به خاطر حضور شخصی بود که خیلی اعتقاد به حضور دولت در بخش ساخت مسکن و حمایت از عرضه و تولید مسکن نداشت و همین امر باعث شد تا بخشی از این پروژه‌ها برای سال‌ها طول کشیدند و بخشی دیگر از آن‌ها در 2-3 سال گذشته و در دولت سیزدهم تکمیل شدند؛ به طوری که همچنان، 60-70 هزار واحد از مسکن مهر باقی مانده است در حالی که بیش از 10 سال پیش، کلنگ‌زنی شده بودند. ایلاتی اظهار کرد: الان یک شرایط مشابهی با همان فضای مسکن مهر سابق داریم و سؤال این است که دولت بعدی قرار است با این تعهدات چه کاری انجام دهد؟ یعنی برنامه‌اش برای تکمیل این 2 میلیون و 600 هزار واحدی که کلنگ‌زنی شده و در مرحله مختلف ساخت قرار گرفته‌اند، چیست؟ آیا دولت بعدی، به طرح نهضت ملی مسکن اعتقادی دارد یا با همان تکرار تجربه تلخ مسکن مهر روبرو خواهیم شد؟ چون ممکن است وزیر یک دولتی به طرح مسکن مهر اعتقادی نداشته باشد ولی میلیون‌ها نفر امید داشتند که با طرح نهضت ملی مسکن، صاحب خانه شوند و همین موضوع باعث سردرگمی آن‌ها شود و بدنبال آن، این پروژه در وضعیت نامشخصی قرار بگیرد.
این کارشناس ارشد مسکن و شهرسازی با اشاره به مناظره‌های قبلی نامزدهای ریاست‌جمهوری این دوره بیان کرد: یک سوالی که می‌توان در جریان مناظره‌های اقتصادی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری این دوره مطرح کرد طرح نهضت ملی مسکن است. چون طرح عمرانی عظیمی است که در سطح کل کشور قرار داشته است. برخی از طرح‌هایی مثل سدسازی یا جاده‌سازی، جغرافیای محدودی را شامل می‌شوند ولی وقتی با طرح نهضت ملی مسکن روبرو هستیم عملاً همه کشور درگیر آن می‌شوند و درواقع، این موضوع به حدی اهمیت دارد که باید در مناظره‌ها مورد سؤال و کنکاش قرار بگیرد تا همه بدانند موضع شفاف نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری درمورد تکمیل یا عدم تکمیل این پروژه چیست؟ ولی این سؤال که آیا آن‌ها طرح نهضت ملی مسکن را ادامه خواهند داد یا خیر؟ مطرح نشده است؛ مگر این که در فرصت‌های باقی‌مانده تا انتخابات این مسئله مطرح شود.
او عنوان کرد: هر دولتی که سر کار می‌آید قصد دارد علاوه بر تکمیل طرح‌های قبلی، طرح‌های جدیدی را هم، ارائه کند و یکی از موضوعات نیز، برنامه هفتم است که در مناظره‌ها خیلی به آن اشاره شد. در برنامه هفتم، مسئله‌ای که به کمک خیلی از نهادها و مجموعه‌ها گنجانده شد این بود که بتوانیم در پنج سال برنامه هفتم حدود 20-25 درصد به محدوده شهرها و روستاها و سکونت‌گاه‌های کشور اضافه کنیم و شاید عددش شامل بیش از 330 یا 370 هزار هکتار است که عدد قابل توجهی است و درواقع، عرصه‌ها و زمین‌هایی هستند که باید به شهرها و روستاها الحاق شوند. در نتیجه، سؤال این است که برنامه نامزدهای انتخاباتی این دوره درمورد رویکرد توسعه برنامه هفتم چیست؟ می‌خواهند این زمین‌ها را چه کار کنند؟ چون توسعه برنامه هفتم می‌تواند فرصت جدید و تاریخی در کشور به شمار آید تا سبک جدیدی از معماری و شهرسازی را در شهر و روستاهای خود دنبال کنیم و حتی می‌توان خط فرضی کشید از این فضای جدیدی که برنامه هفتم در اختیار ما قرار داده است و شاهد اتفاق‌های خوبی در زمینه معماری و شهرسازی کشور باشیم؛ بنابراین فردی که می‌خواهد رئیس‌جمهور شود باید موضع و برنامه‌های خود در خصوص این موضوعات را شفاف کند تا ان‌شاءالله بتوانیم شاهد اتفاق‌های خوبی در حوزه مسکن باشیم.
ایلاتی درمورد این که بر اساس ساختارهای فعلی نیاز است دو وزارتخانه داشته باشیم یا خیر؟ گفت: در یک دهه گذشته، چندین بار تلاش‌هایی شد تا تفکیک وزارت راه و شهرسازی صورت بگیرد و یک سری موانع برای آن وجود داشت ولی موضوعی که وجود دارد این است که اصلاً ادغامی اتفاق نیفتاده است. ما دو مجموعه وزارتخانه داشتیم؛ وزارت راه و ترابری و وزارت مسکن و شهرسازی. اگرچه این دو وزارتخانه در کنار هم قرار گرفتند اما ادغامی اتفاق نیفتاد و به همین دلیل، موضوع مهمی که وجود دارد و رسانه‌ها هم باید کمک کنند مسکن است. چون این مسئله در کشور آمایشی است. این که الان می‌گوییم باید در بحث سواحل مکران یا خلیج فارس، بخش‌هایی از سرزمینمان در جنوب شرق را توسعه دهیم حرف‌هایی از جنس آمایشی هستند. در نتیجه، وقتی این نوع صحبت‌های آمایشی انجام می‌شود فرابخش مسکن هستند و یک دستگاه و متولی حوزه مسکن نمی‌تواند موضوع جمعیت یا پیاده‌سازی استقرار سند آمایش را دنبال و راهبری کند. اما فرصتی که این ادغام واقعی می‌تواند به ما دهد راه‌سازی در خدمت شهرسازی و شهرسازی در خدمت راه‌سازی است. یعنی ما یک هدف بالاتری داریم و می‌خواهیم طراحی جدیدی روی پهنه سرزمینمان انجام دهیم و قطعاً راه‌ها به عنوان شریان‌های ما محسوب می‌شوند و این نقاط سکونتگاهی می‌توانند محل تجمع جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی ما باشند. در نتیجه، ترکیب این‌ها می‌توانند ما را به آن مطلوب آمایش سرزمین موردنظرمان برسانند؛ بنابراین اگر واقعاً می‌خواهیم در حوزه مسکن و شهرسازی و راه‌سازی به یک الگوی موفقی برسیم ادغام واقعی راه و شهرسازی با هم هستند و واقعاً باید دو موضوع درهم تنیده شوند.
ایلاتی ادامه داد: در حوزه برنامه ریزی کلان، ما باید بحث‌های توسعه راه‌ها و بنادر و فرصت‌های ترانزیت و حمل و نقل را در کنار مسئله شهر و شهرسازی و سکونت و جمعیت ببینیم و به نظر بنده، این اتفاق نیفتاده است و به همین دلیل، این موضوع می‌تواند یکی از برنامه‌های دولت باشد تا ظرفیت ادغام ظاهری راه و شهرسازی که در اختیار قرار داده است را به یک ادغام واقعی تبدیل کند و بتواند بحث توسعه سرزمین و آمایش سرزمین را دنبال کند.
کارشناس ارشد مسکن و شهرسازی افزود: این وزارتخانه زیرساخت‌های خیلی خوبی دارد چراکه سازمان بنادر، شرکت راه آهن و توسعه زیرساخت‌ها و حمل و نقل جاده‌ای را داریم و درواقع، بخش عمده‌ای از ارکان حوزه حمل و نقل در وزارت راه تجمیع شده‌اند و به همین خاطر، اگر این موارد با یک طراحی صحیح انجام شوند خیلی کمک‌کننده هستند. اگر ما بخواهیم برای سواحلمان جمعیت ببریم بنادر باید توسعه پیدا کنند و امکانات و دسترسی راه و جاده و ریل و هوا و… را داشته باشیم و وقتی درمورد شهرسازی صحبت می‌کنیم بخش زیادی از این مسئله مربوط به حمل و نقل و امکان جا به جایی افراد است که این‌ها در وزارتخانه وجود دارند؛ به طوری‌که اگر الان بخواهیم 27 شهر ساحلی بسازیم متناظر با آن‌ها، احتمالاً باید 27 بندر، اسکله، جاده، ریل و دسترسی‌های جدید احداث کنیم و راه حلی داشته باشیم که بندر امام را به بندر چابهار موازی خلیج فارس وصل کنیم و حتماً برای این که بتوانیم دسترسی و سرعت بالایی به این پهنه دهیم باید به سمت قطارهای پرسرعت و حمل و نقل ریلی برویم تا برای شهرهای جدیدی که می‌خواهیم توسعه دهیم امکانات فراهم شوند و این نشان می‌دهد پروژه‌های توسعه‌ای زیادی در پیش داریم ولی مسئله تفکیک، مانع این موضوع می‌شود. به همین خاطر، ما باید یک تجدیدنظری داشته باشیم تا ادغام واقعی صورت بگیرد و خیلی دنبال تفکیک نباشیم و قطعاً تجمیع آن در وزارت راه و شهرسازی یک فرصت برای ماست تا بتوانیم از آن استفاده کنیم و سواحلمان را توسعه دهیم و در آن‌جا، برای جمعیت، جذابیت ایجاد کنیم تا بتوانند در آن‌جا مستقر شوند و از امکان زمین رایگان یا بهره‌برداری از زمین رایگان و قیمت مناسب برای فعالیت‌های اقتصادی و… بهره‌مند شوند. زیرا امکاناتی هستند که به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، در وزارت راه و شهرسازی در دسترس هستند و اگر موضوع تفکیک پیش بیاید از مسئله آمایشی دور می‌شویم. چون خیلی سخت می‌شود که دستگاه‌ها بخواهند با هم، هماهنگی را داشته باشند.
ایلاتی مطرح کرد: از آن‌جایی که این دستگاه‌ها ذیل وزارت راه و شهرسازی در کنار هم، یک انس و الفتی گرفته‌اند باید پروژه‌های ترکیبی و بین دستگاهی را در وزارت راه و شهرسازی تعریف کنیم تا ما را به آن اهداف نزدیک‌تر کنند.
او درمورد این که وزیر آینده راه و شهرسازی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد، گفت: وزارت راه و شهرسازی به واسطه توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و ترانزیت، یک وزارت زیرساختی است و به همین دلیل، وزیر راه و شهرسازی حتماً باید فردی توسعه‌گرا باشد و بتواند ظرفیت‌هایی که برای اجماع و امر توسعه وجود دارد را پیگیری کند. مضافاً بر این که باید شخصی باشد که شناخت بین‌المللی از مسئله راه و حمل و نقل داشته باشد. به صورت سنتی، چند هزار سال قبل، یکی از کشورهای محوری در حوزه ابریشم و جاده ابریشم بودیم ولی به واسطه شرایطی که داشته‌ایم عملاً الان کریدورهایی ایجاد می‌شوند که در زمینه حمل و نقل بین‌المللی، در حال دور زدن و حذف ما هستند. در نتیجه، اگر در بحث ترانزیت بین‌المللی و راه‌های زمینی و ریلی و هوایی بتوانیم از پهنه سرزمینمان بیرون برویم این باعث می‌شود امنیت خیلی از کشورها به کشور ما گره بخورد و از لحاظ مسائل امنیتی، می‌توانیم فضای امن‌تری در منطقه داشته باشیم و قطعاً اگر ترانزیت را توسعه دهیم، از نظر شرایط اقتصادی می‌تواند مزایای زیادی برای ما داشته باشد و به همین دلیل، وزیر آینده حتماً باید فردی باشد که شناخت بین‌المللی نسبت به مسئله راه و ترانزیت داشته باشد و بتواند همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد پروژه‌ها و کریدورهای مشترک را در منطقه دنبال کند و علاوه بر این، نگاه آمایشی هم، به مسئله مسکن داشته باشد. چون در دنیا مرسوم است که ثروتمندترین و زیباترین شهرهای دنیا در کنار دریا هستند و ما در سواحل جنوب کشور، دسترسی خوبی داریم که خیلی به آن توجه نکرده‌ایم تا جایی که هم از لحاظ محرومیت‌های اقتصادی و هم از نظر زیرساخت‌های راه و امکانات حمل و نقل بسیار ضعیف هستیم و اگر بتوانیم این مسائل را به پروژه‌های بین‌المللی گره بزنیم همزمان هم باعث ایجاد امنیت اقتصادی برای ما می‌شوند و هم می‌توانند به توسعه داخلی ما کمک کنند تا بتوانیم شهرهای بندری جدید زیبایی بسازیم. البته این موارد مستلزم حضور وزیری هستند که همه این‌ها را درنظر بگیرد.ایلاتی یادآور شد: نه تنها انتخابات آمریکا می‌تواند برای ایران تأثیرگذار باشد بلکه مسئله مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران نیز، بسیار مهم است چراکه خیلی از پروژه‌هایی که اشاره کردیم به سرمایه‌گذاری نیاز دارند و این مسئله مستلزم مشارکت مردمی است و این مشارکت هم، ناشی از اعتماد ملی است.
