عفیفه عابدی تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی: به نظر می‌رسد سیاست خارجی دولت آقای پزشکیان به دلیل پشتوانه اراده ملی (دولت، ملت و حاکمیت) از پتانسیل لازم برای تبدیل به دوره‌ای از عملگرایی راهبردی و موفق برخوردار است. اما این موضوع قطعاً به تعیین کارگزاران متعهد و سختکوش برای سیاست خارجی، ارتباط مستمر و سازنده وزارت‌خارجه با نهادهای تصمیم‌ساز بالادستی و البته نحوه مواجهه درست با روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی و بحران‌های احتمالی مرتبط است. باید در نظر داشت محیط منطقه‌ای و بین‌المللی به طور مستمر در حال تغییر و دگرگونی است و هر چه زمینه داخلی برای سیاست خارجی از ثبات مثبت بیشتری برخوردار باشد، قدرت تطبیق و پویایی سیاست خارجی برای تطبیق با روندهای بیرونی و عدم قطعیت‌ها افزایش خواهد یافت و منافع ملی در امنیت بیشتری قرار خواهد داشت.
خط مشی سیاست‌خارجی ایران در موضوع مذاکرات هسته‌ای نیز همواره بر اساس نشان دادن حسن نیت، همکاری و اعتمادسازی بین‌المللی بوده است. کاملاً واضح است سیاست خارجی دولت پزشکیان نیز ادامه دهنده این خط مشی است. آنچه به اعتماد ایران در قبال توافق هسته‌ای ضربه زد خروج آمریکا از برجام، عدم بازگشت دولت بایدن، بی عملی دولت‌های اروپایی به اجرای تعهدات خود در قبال حفظ برجام بود. عقب نشینی گام به گام ایران از تعهدات نیز در واکنش به بدعهدی طرف‌های غربی بود.
با این حال شرایط به گونه‌ای است که ایران اکنون تنها عضو برجام است و بر بازگشت سایر شرکای برجام به این توافق تاکید دارد. سیاست دولت اول ترامپ درباره توافق در گذشته مخرب بود. پیش‌بینی سیاست دولت دوم ترامپ هم واقعاً دشوار است. اساساً ترامپ غیرقابل پیش بینی است و احتمال روی کار آمدن مجدد وی در اروپا نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. چنانچه آقای پزشکیان در یادداشت اخیر خود اشاره داشت، ایران به اعتمادسازی دوباره و همکاری با اروپا تمایل دارد. فکر می‌کنم این همکاری می‌تواند شامل توافق هسته‌ای نیز شود و ایران بار دیگر سناریوی برجام بدون آمریکا و از مسیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اروپا را مورد آزمون قرار دهد. هر چند سناریوی دشواری است و آمریکا برای کارشکنی در آن تلاش خواهد کرد، اما برای ایران کاربردی است.
یکی از موفقیت‌های ایران در سال‌های اخیر بازتعریف شفاف و اعتمادساز از محور مقاومت برای کشورهای عربی منطقه و در رأس آنها عربستان سعودی بوده است. وقوع جنگ غزه نیز به تثبیت این تعریف کمک زیادی کرد و اکنون می‌توان گفت محور مقاومت یک محور شیعی-سنی علیه رژیم صهیونسیتی و برای آرمان فلسطین است. چنانچه محبوبیت ایران و محور مقاومت در افکار عمومی عربی نیز افزایش یافته است. در واقع چنانچه شواهد دو سال اخیر نشان می‌دهد این اراده که روابط ایران و عربستان از موضوع محور مقاومت تفکیک شود، یک اراده دوجانبه است. ایران در دولت چهاردهم نیز این خط مشی را ادامه خواهد داد.
از طرفی روابط ایران و جمهوری آذربایجان هم مبتنی بر اراده دوجانبه در حال بازسازی و توسعه است. بر اساس گزارش منابع دیپلماتیک سفارت جمهوری آذربایجان به زودی کار خود در تهران را آغاز خواهد کرد. در همین حال کمیسیون‌های اقتصادی و نظامی و دفاعی ایران و جمهوری آذربایجان که در یک سال گذشته فعال‌تر شده‌اند، می‌توانند به تثبیت و توسعه این روابط کمک زیادی داشته باشند و دولت چهاردهم باید به نقش این کمیسیون‌ها توجه بیشتری داشته باشد.
البته بنده معتقدم یکی از مهم‌ترین و درست‌ترین اقدامات آقای پزشکیان پس از پیروزی در انتخابات تاکید بر همکاری و حمایت دولت چهاردهم از محور مقاومت بود که در نامه‌های جداگانه به اعضای محور مقاومت بر آن تاکید شد. نقش محوری ایران در محور مقاومت در دولت آقای پزشکیان هم ادامه خواهد داشت. اما بازوهای دیپلماسی سیاسی و دیپلماسی عمومی ایران چه در تقویت مواضع محور مقاومت و چه در رابطه با کشورهای عربی و اسلامی و چه در موضوع تقویت نقش ایران در مسأله فلسطین باید فعال‌تر شود.
به هرحال در دهه‌های گذشته یکی از راهبردهای آمریکا و اسرائیل برای فشار حداکثری بر ایران، تأثیرگذاری بر روابط ایران و همسایگان بوده که مطمئناً این راهبرد ادامه خواهد داشت. ایجاد حوادث مخرب و کارشکنی در توافق‌های ایران و همسایگان چون عربستان، عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و پاکستان از آن جمله است. با این حال روند خوبی در روابط ایران و همسایگان ایجاد شده است. شرایط فعلی بخشی از اعتمادسازی لازم در روابط ایران و همسایگان بوده که می‌تواند پس از این نتایج ملموس آن را مشاهده کرد.
حفظ این روند در سیاست همسایگی ایران در روابط دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌ای نیازمند هم افزایی وزارت‌خارجه و نهادهای حاکمیتی، ایجاد کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی مشترک در داخل و به این ترتیب فعال نمودن کمیسیون‌های مشترک با همسایگان در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و امنیتی است. ایران از هر زمینه خرد و کلان برای افزایش تعامل با همسایگان می‌تواند بهره ببرد. زمینه‌های خرد مانند گردشگری، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی سلامت و…و زمینه‌هایی کلان مانند تعریف پروژه‌های اقتصادی بزرگ و مشترک، توافقنامه‌های اطلاعاتی و امنیتی و…. که روابط را پیچیده‌تر و مستحکم‌تر می‌کند.
