محمود جامساز اقتصاددان: بنظر نمیرسد که با توجه به لطماتی که کشورهای عضو بریکس در تجارت با غرب خواهند دید در راستای تحقق کنار گذاردن دلار از معاملات فیما بین حد اقل در دهه پیش رو، اقدام جدی بعمل آورند.
بریکس با پیشنهاد کشور چین با عضویت کشورهای برزیل، روسیه، هند در سال 2009 با اهداف کاهش وابستگی به دلار آمریکا با اهدافی چون افزایش مبادلات تجاری با یکدیگر، افزایش نفوذ سیاسی در جهان، همکاری ارزی و کاهش وابستگی به دلار و غرب تأسیس شد و سال بعد آفریقای جنوبی نیز به آن پیوست. اخیراً” نیز از 6 کشور ایران، مصر، امارات، اتیوپی، آرژانتین و عربستان سعودی برای عضویت در پیمان دعوت شد که چهار کشور ایران، مصر، امارات و اتیوپی به آن پیوستند.
کشورهای عضو بریکس به استثنای روسیه و جمهوری اسلامی که تحت تحریمهای غرب هستند از روابط تجاری و تبادلات ارزی با اروپا و آمریکا برخوردارند، بویژه چین که بر اساس گزارشات آی ام اف در 2023 با بالاترین حجم تجارت خارجی 847 میلیارد دلار با اتحادیه اروپا و 759 میلیارد دلار با آمریکا در صدر ایستاده است.
قابل توجه آنکه حجم تولید ناخالص داخلی این کشورها شامل اعضاء جدید و قدیم، با بیش از نیمی از جمعیت جهان، بر اساس گزارش چشم انداز 2024 صندوق بین المللی پول 28.6 تریلیون دلار برآورد شده که 26 درصد کل جی دی پی جهان را در بر میگیرد، حال آنکه آمریکا به تنهایی با حجم تولید ناخالص داخلی 28/7 تریلیون دلار، وبا 26/2 درصد تولید ناخالص جهان بالاتر از بریکس و در صدر کشورهای جهان قرار دارد و، مجموعاً” با احتساب حجم تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا، حدود 50 درصد جی دی پی جهان در اختیار کشورهای بلوک غرب است.
قدرت اقتصادی آمریکا نه تنها در قد و قواره اقتصاد آن بلکه در حجم تراکنشهای دلار در سیستم فارکس به میزان 88/4 درصد و 60 درصد ذخائر دلاری اسمی کشورهای جهان نیز نهفته است در حالی که سهم یوان چین آر ذخائر ارزی جهان تنها 3 درصد است، قابل توجه آنکه ذخائر دلاری چین از 3 تریلیون دلار فراتر رفته و لذا هر اقدامی در تضعیف دلار از جمله کنار گذاردن آن از معاملات بین المللی، به زیان چین خواهد بود. بر اساس آمار اینستا در 2022 دلار بیش از 88 درصد، در کل معاملات حهانی استفاده شده است.
لذا با توجه بقدرت اقتصادی آمریکا و هم پیمانان غربی این کشور، بنظر نمیرسد که هزینه فرصت کنار گذاردن دلار از معاملات در پیمانهایی نظیر بریکس و شانگهای به اعضاء این پیمانها اجازه دلار زدایی که در اهداف تأسیسی آنها ذکر شده را بدهد. بویژه آنکه با تهدید ترامپ در وضع تعرفه 100 درصدی بر کالاهای صادراتی آنان در صورت اقدام به معاملات غیر دلاری کشور چین را که از بالاترین حجم تجارت خارجی با آمریکا برخوردار است متضرر خواهد کرد. در این راستا پوتین هم در واکنش به تهدید ترامپ اعلام داشته که فعلاً” دلار زدایی در دستور کار این کشور نیست.
در یک جمع بندی بنظر نمیرسد که با توجه به لطماتی که کشورهای عضو بریکس در تجارت با غرب خواهند دید در راستای تحقق کنار گذاردن دلار از معاملات با یکدیگر، حداقل در دهه پیش رو، اقدام جدی بعمل آورند.
