محمد زند: در شرایطی که ایران با مشکلات اقتصادی عدیدهای دست به گریبان است، استخراج رمز ارزها به عنوان یکی از روشهای سودآور برای عبور از تحریمها و جذب سرمایهگذاریهای خارجی مطرح شده است. با این حال، این صنعت نوظهور چالشهای فراوانی از جمله فشار بر منابع انرژی کشور به دنبال داشته است. در این گزارش به تحلیل ناترازی برق ناشی از استخراج رمز ارزها، مزایای اقتصادی و چالشهای آن و تأثیرات این پدیده بر بخشهای مختلف اقتصادی ایران خواهیم پرداخت.
فرصتی برای دور زدن تحریمها
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» یکی از مهمترین مزایای استخراج رمز ارزها در ایران، قابلیت استفاده از آن به عنوان ابزاری برای دور زدن تحریمها است. رمز ارزهایی مانند بیتکوین و اتریوم به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود، این امکان را فراهم میآورند که بدون نیاز به واسطههای بانکی و سیستمهای مالی بینالمللی، تراکنشهای مالی بینالمللی انجام گیرد. به همین دلیل، صنعت ماینینگ (استخراج رمز ارز) به ویژه در شرایطی که ایران با تحریمهای شدید اقتصادی و مالی روبهرو است، تبدیل به یک فرصت جذاب برای فعالان اقتصادی و حتی نهادهای دولتی شده است. طبق گزارشهای رسمی، استخراج رمز ارزها در ایران از سال 2017 میلادی به بعد رشد چشمگیری داشته است. این صنعت، که به خصوص در استانهای با هزینه پایین برق مانند یزد، کرمان، و خراسان رضوی رونق گرفته، به یکی از منابع درآمدی جدید برای کشور تبدیل شده است. با افزایش ارزش بیتکوین و دیگر رمز ارزها در بازار جهانی، جذابیت این صنعت برای سرمایهگذاران ایرانی نیز بیشتر شده است.
استخراج رمز ارز و شکاف عمیق برق
در حالی که استخراج رمز ارز میتواند فرصتهای اقتصادی بینظیری را فراهم کند، اما در عمل این صنعت چالشهای زیادی برای کشور ایجاد کرده است. یکی از مهمترین این چالشها، فشار به منابع انرژی کشور و ناترازی برق است. در سالهای اخیر، با رشد سریع فارمهای ماینینگ، مصرف برق در کشور به طرز چشمگیری افزایش یافته است. مزارع استخراج رمز ارز به طور متوسط بین 100 تا 300 مگاوات برق مصرف میکنند و این میزان مصرف، در مجموع به چندین هزار مگاوات میرسد.
بیتکوین و مصرف برق
برای درک ابعاد این بحران، کافی است بدانیم که یک بیتکوین در حال حاضر ارزشی معادل 8 میلیارد تومان دارد. برای استخراج هر بیتکوین، مزارع ماینینگ نیاز به مقدار زیادی برق دارند که این امر به شدت منابع انرژی کشور را تحت فشار قرار میدهد. در برخی از مناطق ایران، بهویژه در فصول گرم تابستان، این فشار موجب بروز قطعیهای برق مکرر شده و بسیاری از شهروندان را با مشکلات جدی در تأمین انرژی مواجه کرده است. به طور معمول، مزارع ماینینگ در طول شبانهروز از انرژی استفاده میکنند و به دلیل مصرف زیاد برق، در برخی از استانها با مشکلات جدی در تأمین انرژی مواجه میشوند. این وضعیت در حالی است که کشور ایران با بحرانهای دیگری در بخش انرژی از جمله کاهش تولید برق، کمبود سوخت، و مسائل مربوط به زیرساختهای قدیمی شبکه برق روبهرو است.
تورم در پسزمینه رشد رمز ارز
با افزایش تولید رمز ارزها و استخراج مقادیر بیشتر از این داراییهای دیجیتال، نقدینگی زیادی وارد بازار میشود. قیمت بالای بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال موجب شده که بسیاری از فعالان اقتصادی به سمت ماینینگ جذب شوند. اما این افزایش نقدینگی، با توجه به وضعیت اقتصادی و تورمی کشور، ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد. افزایش حجم نقدینگی در شرایط اقتصادی کنونی میتواند به تشدید تورم و بالا رفتن قیمت کالاها و خدمات منجر شود. نقدینگی حاصل از استخراج رمز ارزها به راحتی وارد بازارهای دیگر مانند مسکن، طلا، و خودرو میشود و این میتواند فشار مضاعفی بر اقتصاد وارد کند. علاوه بر این، افزایش قیمت بیتکوین به 8 میلیارد تومان و بیشتر، باعث جذب سرمایهگذاران بیشتری به این بازار میشود، اما از طرفی این افزایش قیمتها میتواند بازار ارزهای دیجیتال را ناپایدار کرده و به ایجاد حبابهای اقتصادی در این بخش منجر شود.
هزینههای سنگین ماینینگ بر محیط زیست
افزایش بیرویه مصرف برق و ناترازی آن نه تنها بر اقتصاد تأثیر میگذارد بلکه مشکلات اجتماعی و محیطی نیز به همراه دارد. قطعیهای برق مکرر در تابستانها نه تنها موجب نارضایتی مردم میشود بلکه کسبوکارهای کوچک و متوسط که به انرژی برای فعالیت خود نیاز دارند، دچار خسارتهای جدی میشوند. از سوی دیگر، افزایش مصرف انرژی در صنعت ماینینگ به محیط زیست آسیبهای جدی وارد میکند. اکثر مزارع ماینینگ به نیروگاههای حرارتی وابسته هستند که برای تولید برق نیاز به سوختهای فسیلی دارند. این امر به افزایش آلودگی هوا و اثرات منفی بر تغییرات اقلیمی کمک میکند.
آیا مدیریت بحران انرژی ممکن است؟
با توجه به بحران انرژی ناشی از استخراج رمز ارزها، دولت ایران اقداماتی برای مدیریت این وضعیت اتخاذ کرده است. یکی از این اقدامات، ایجاد قوانینی برای ثبتنام و نظارت بر فعالیت فارمهای ماینینگ است. بر اساس این قوانین، تمامی مزارع ماینینگ باید به ثبت رسیده و تحت نظارت وزارت نیرو قرار گیرند. این کار به دولت کمک میکند تا میزان مصرف برق این فارمها را کنترل کرده و از ایجاد فشار اضافی بر شبکه برق جلوگیری کند. علاوه بر این، دولت در تلاش است تا از ظرفیتهای انرژی پاک برای تأمین برق فارمهای ماینینگ استفاده کند. پروژههایی مانند استفاده از انرژی خورشیدی و بادی برای تأمین برق مزارع ماینینگ در دست اجراست. این پروژهها به ویژه در مناطقی که منابع انرژی تجدیدپذیر زیادی دارند، مانند استانهای جنوبی و شرق کشور، میتوانند به کاهش وابستگی به انرژی فسیلی و کاهش فشار بر شبکه برق کمک کنند.
آینده روشن یا تاریک؟
برای مقابله با بحران ناترازی برق که ناشی از مصرف بالای انرژی در مزارع استخراج رمز ارزها است، لازم است که دولت و فعالان این صنعت اقداماتی هماهنگ و جامع را در پیش بگیرند. از جمله این اقدامات میتوان به تشویق به استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تأمین برق فارمهای ماینینگ، اعمال محدودیتهای زمانی برای فعالیت این فارمها در ساعات اوج مصرف، و تقویت زیرساختهای انرژی کشور برای جلوگیری از قطعیهای برق اشاره کرد. علاوه بر این، فرهنگسازی در خصوص مصرف بهینه انرژی و تدوین قوانین و مشوقهای مالی برای ترغیب مزارع به استفاده از انرژیهای پاک از دیگر گامهای ضروری برای کاهش فشار بر شبکه برق خواهد بود. ترکیب این استراتژیها میتواند به کاهش ناترازی انرژی و حفظ تعادل در مصرف برق در کشور کمک کند.
فرصتهایی که به بهای سنگینی به دست میآیند
استخراج رمز ارزها در ایران یک فرصت اقتصادی است که میتواند به رشد اقتصادی و دور زدن تحریمها کمک کند، اما چالشهای زیادی از جمله فشار به شبکه برق، افزایش مصرف انرژی، و مشکلات اجتماعی به همراه دارد. دولت باید با اتخاذ تدابیر مناسب و استفاده از ظرفیتهای انرژی تجدیدپذیر، این بحران را مدیریت کرده و از ظرفیتهای این صنعت به بهترین شکل ممکن بهرهبرداری کند.