زندگی در وقت اضافه!

سامان سفالگر روزنامه نگار: نشریه “گاردین“ در گزارشی با اشاره به سقوط هواپیمای حامل “یوگنی پریگوژین“ الیگارش شناخته شده روسی و رئیس گروه نظامی واگنر که مدتی قبل، اقدام به انجام کودتا در روسیه کرده بود، به طور خاص سعی کرده به واکاوی ابعاد مختلف این حادثه بپردازد. گاردین در گزارش خود به صورت خاص تاکید کرده که پریگوژین همان زمانی مُرد که به پوتین و نظام سیاسی روسیه خیانت کرد. البته که نوعِ واکنش ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به خیانت پریگوژین نیز الگویی از بازی پیچیده پوتین در مواجهه با مخالفانش را در قالب معادلات سیاسی و نظامی روسیه به نمایش می‌گذارد. مساله ای که البته عاری از تاثیرات قابل ملاحظه به ویژه بر ارتش و سازوکارهای نظامی و امنیتی روسیه نیست.

به گزارش نقش اقتصاد، گاردین در گزارش خود می‌نویسد: «پس از وقوع کودتای ناکام چند ماه گذشته گروه واگنر در روسیه، بسیاری به طرح این گزاره می‌پرداختند که “یوگنی پریگوژین” رهبر گروه نظامی مذکور عملاً در زمانِ اضافه حیات خود قرار دارد و هر لحظه امکان مرگ وی می‌رود. هنگامی که پریگوژین و گروه تحت امرش اقدام به کودتا در روسیه کردند و بزرگترین بحران امنیتی دوران 23 ساله حضور پوتین در قدرت را بر وی تحمیل کردند، بسیاری مشتاقانه منتظر بودند تا ببینند پاسخ و واکنش پوتین به این حرکتِ آن‌ها چه خواهد بود. در جریان کودتای ناکامِ گروه واگنر در روسیه، شبه نظامیان تحت امر پریگوژین اقدام به ساقط کردن دو هلی کوپتر و کشتنِ 15 تن از نیروهای نظامی روسی کردند. مهم‌تر از همه اینکه کودتای پریگوژین و گروه واگنر که حتی دامنه آن به حومه پایتخت روسیه نیز رسید، عملاً شکنندگی نظام سیاسی روسیه را نیز پیش چشم افکار عمومی جهان قرار داد. موضوعی که به هیچ عنوان مطلوب پوتین و کرملین نبوده و نیست. پس از سقوط هواپیمای پریگوژین، هیچ توضیح روشنی در مورد علت این حادثه از سوی مقام‌های دولت روسیه داده نشده است. با این حال، عملکرد پریگوژین در جریان انجام کودتا علیه دولت روسیه، انگیزه‌های بسیار زیادی را در اختیار کرملین و پوتین قرار داده بود تا از پریگوژین و متحدانش انتقام بگیرند. اهمیت این مساله زمانی مشخص‌تر می‌شود که بدانیم پوتین طیف مخالفان خود را به دو گروه تقسیم می‌کند: “دشمنان و خائنان”. تردیدی نیست که کودتای ناکامِ پریگوژین عملاً نام وی را در فهرست خائنان قرار داد. با این حال، واکنش ابتدایی پوتین به کودتای واگنر و پریگوژین در روسیه، بسیاری را شگفت زده و سردرگم کرد. پوتین علی رغم دادن این وعده به مردم روسیه که خائنان را از بین خواهد برد، با پریگوژین به یک توافق دست یافت. توافقی که با میانجی گری السکاندر لوکاشنکو رئیس جمهور بلاروس حاصل شد. عجیب‌تر اینکه مدتی پسس از کودتای واگنر در روسیه، این خبر نیز منتشر شد که پوتین با پریگوژین و برخی فرماندهان گروه واگنر، جلسه‌ای سه ساعته در کرملین داشته است. پوتین همچنین به نحو عجیبی اعتراف کرد که به دنبال جایگزین کردن فردی دیگر به جای پریگوژین به عنوان رهبر گروه نظامی واگنر بوده اما در پیشبرد این دستورکار شکست خورده است. علی‌رغم اینکه پریگوژین در ابتدا به بلاروس رفت، همان کشوری که نیروهای وی در آن اردوگاه‌های آموزشی و پادگان دارند، با این حال خیلی زود وی به رفت و آمد به شهرهای مسکو و سن‌پیترزبورگ پرداخت. گفته شده که وی در رفت و آمدهایش به روسیه شمار قابل توجهی پول و شمش طلا که در اقامتگاه‌های لوکسش نگهداری می‌کرده را جمع آوری کرده است. جالب اینکه اخیراً پریگوژین در حاشیه نشست مشترک رهبران آفریقایی با روسیه در سن‌پیترزبورگ نیز مشاهده شد. جایی که او با شماری از رهبران آفریقایی در هتلی که به خودش تعلق داشت، دیدار و رایزنی‌هایی را انجام داد. افرادی که پریگوژین را از نزدیک می‌شناختند به هیچ عنوان از اینکه او در برهه‌ای از زندگی خود بالاخره رویکردهای تهاجمی را از خودش نشان داده، تعجب نکرده‌اند. پریگوژین پیش‌تر یک رستوراندار مشهور بود که به رهبر یک گروه برجسته شبه نظامی تبدیل شد. او همواره اهل ریسک و خطر بود. او کسی نبود که در بلاروس در تبعید باشد و از هم پاشیده‌شدنِ ارتش خصوصی‌اش را نظاره‌گر باشد. برخی تحلیلگران جهت توضیح رفتار عجیب پوتین (در مواجهه با واگنر و پریگوژین) این استدلال را مطرح کرده‌اند که رئیس جمهور روسیه که پیشتر چندان با مخالفت‌های جناحِ افراطی ناسیونالیست و ملی گرای روسیه مواجه نبوده، بیشتر از همه به دنبال نرم کردن موضعِ منتقدانش، تا نابودکردن آن‌ها است. با این حال، رفتارهای تهاجمی پریگوژین بسیاری از نخبگان سیاسی و اقتصادی در روسیه را با این سؤال جدی مواجه کرد که آیا واقعاً پوتین کنترلِ سابق خود بر روسیه را دارد یا خیر؟ برای بسیاری از روس‌ها که عادت داشتند چهره قدرتمند پوتین را ببینند، تردیدی‌های جدی در مورد قدت وی در شرایط زمانی کنونی مطرح شده بود. پریگوژین برای آخرین بار (در هفته جاری) در قالب یک ویدئو و در شرایطی که ادعا می‌کرد در آفریقا است دیده شده بود. چایی که مزدوران وی پس از کودتای ناکام خود در روسیه، در آن (آفریقا) بر شدت فعالیت‌های خود افزوده‌اند. با این حال، جزئیات چندانی از ویدئوی مذکور نیز به بیرون درز نکرده و مشخص نیست که آیا در زمان انتشار ویدئو، پریگوژین واقعاً در آفریقا بوده یا خیر، در روسیه حضور داشته است. همزمان با تشدید گمانه‌زنی‌ها در مورد نقش پوتین در ساقط شدن هواپیمای پریگوژین، تردیدی نیست که مرگ این الیگاش روسی، موجب تشدید تنش‌ها در ارتش روسیه نیز خواهد شد. در حالی که شورش و کودتای پریگوژین با واکنشی منفی در ارتش روسیه رو به رو به رو شد، با این حال، پریگوژین یک چهره محبوب در میان طیف‌هایی از نیروهای ارتش روسیه بود که انتقاداتی را نسبت به سازوکارهای نظامی روسیه و رویکردهای متزلزل آن داشته و دارند. جالب اینکه پس از انتشار خبر مرگ پریگوژین، شماری از نظامیان روسی به نحوی صریح اقدام به ابراز نارضایتی خود کرده‌اند. آن‌ها تاکید می‌کنند که “روس‌ها باید دشمنان خود را بکشند نه یکدیگر را”. این طیف‌ها تاکید دارند که اکنون دشمنان روسیه، مرگ پریگوزین را جشن می‌گیرند. موضوعی که به طور خاص دستاوردی بزرگ برای اوکراین در چهارچوب جنگ آن با روسیه است. نکته قابل تأمل این است که مرگ پریگوژین در زمانی رخ داده که خبر عزل ژنرال “سرگی سوروویکین” از کرسی فرماندهی نیروی هوایی روسیه نیز منتشر شده است. فردی که گفته شده پیوندهای نزدیکی را با پریگوژین داشته است. بسیاری حتی قبل از مرگ پریگوژین نیز تاکید داشتند که بعید است پوتین، خیانتِ نزدیکانش را ببخشد. جالب اینکه حتی برخی به این نکته اشاره داشتند که دیر یا زود، پریگوژین با سم مهلک نوویچوک کشته خواهد شد. سمی که در سال 2020 موجب مسمومیت شدید “الکساندر ناوالنی” منتقد مشهور دولت روسیه نیز شد. با این همه، درس بزرگ مرگ پریگوژین برای نخبگان سیاسی و نظامی روسی این بود که شاید مقربِ نظام سیاسی روسیه شوند، با این حال، کوچک‌ترین اشتباه، سرِ آن‌ها را به باد خواهد داد.»

منبع: نشریه گاردین