نورا حسینی روزنامه نگار: گروه اجتماعی: سال‌هاست که موضوع انتخاب شهردار با رأی مستقیم مردم از سوی مسئولان مختلف مطرح می‌شود. از لایحه بی سرانجام مدیریت واحد شهری تا طرح‌ها و پیشنهادات مجلس در ادوار مختلف. در این سال‌ها پژوهش و مطالعات زیادی هم درخصوص شیوه انتخاب شهردار انجام شده است و تهران با شهرهای بزرگ دنیا که بیشتر آنها شهردارانشان با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود مقایسه شده اما حاصل کار این بوده که همچنان شهرداران توسط شوراها انتخاب می‌شوند و تلاش مجلس برای تغییر قوانین برای انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم بی‌سرانجام مانده است. یکی از معترضان این حرکت، شورایی‌ها بودند، زیرا جامعه شورایی معتقد است یکی از مهم‌ترین حقوق شوراها، انتخاب شهردار است که اگر این مسئولیت هم از شوراها گرفته شود، عملاً شوراها را بی‌خاصیت می‌کند.
اما به تازگی اسکندر مؤمنی در آئین تکریم و معارفه استاندار خوزستان با بیان اینکه مبنا است که با کمک نمایندگان، تثبیت مدیریت شهرداری افزایش یابد گفته است: الان می‌بینیم که شهردارانی را که شورای شهر انتخاب می‌کنند بلافاصله جابجایش می‌کنند و ما شرایطی را داریم که در شهرهایی طی چهار سال، چهار شهردار تغییر داده حال سرپرست‌ها، بماند. این درحالی است که کمترین زمانی را که متخصصان برای تثبیت مدیریت کسی که بتواند شهر را اداره کند، میانگین چهار سال تعیین کردند، بنا داریم با کمک نمایندگان مجلس، شهرداران به طور مستقیم توسط مردم انتخاب شوند و یا اینکه جابجا کردن بعد از تثبیت به سادگی نباشد تا شاهد نباشیم که شهرداران به سادگی جابجا شوند؛ این در حالیست که خود اعضای شورای شهر او را انتخاب کرده‌اند، این با هیچ علم و اصول مدیریتی هماهنگ نیست چراکه ثبات در کار یکی از زمینه‌های پیشرفت است.
سخنان وزیر کشور دوباره این طرح قدیمی را غبار روبی کرد. هرچند که او در سخنانش اشاره کرده که شیوه برکناری شهرداران باید دشوارتر شود.
مهم‌ترین وظیفه شورای شهر انتخاب شهردار است؟!
دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص انتخاب شهردار توسط مردم مطرح است. جعفرتشکری هاشمی؛ رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران از موافقان انتخاب شهردار توسط مردم است. او می‌گوید: بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا انتخاب شهردار توسط مردم است و باید انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم را از مجلس بخواهیم. درست است که شورای شهر نمایندگان مردم هستند و می‌توانیم بگوییم انتخاب شهردار توسط آنها به نوعی (با واسطه) انتخاب مردم است، ولی اینکه شهرداران مستقیم توسط مردم انتخاب شوند، می‌تواند ویژگی‌های برجسته‌ای داشته باشد. در آن صورت، مردم شهر، حق تصمیم و حق انتخاب خواهند داشت و احساس می‌کنند اگر شهرداری آمد، کسی است که خودشان انتخاب کرده‌اند و خودشان او را شایسته‌تر از دیگران دیده‌اند.
تشکری هاشمی تاکید می‌کند با انتخاب شهردار توسط مردم هم شهرداران از پشتوانه قوی مردمی برخوردار می‌شوند و هم آن شهردار با شناختی که از خواسته‌های مردم و خاستگاه مردم دارد، نقش اثربخش‌تری خواهد داشت.او درخصوص این که مخالفت‌های جدی انتخاب شهردار توسط مردم از سوی جامعه شورایی است و معتقدند اگر این اختیار هم از شوراها گرفته شود، شوراها بی‌اثر می‌شوند هم می‌گوید: اینکه گفته شده مهم‌ترین وظیفه شورای شهر انتخاب شهردار است، این مربوط به یکی دو روز اول کار شورا می‌شود. پس چهار سال دیگر را شورا قرار است چه کار کند؟ اگر منظور این است که مهم‌ترین مأموریت شهرداری و شورای شهر همین دو روز است که تعبیری غیرمنطقی است. متأسفانه باید بگویم وقتی اعضای شورا در این دو روز تصمیم گرفتند، چهار سال باید با آن تصمیم مدارا کنند، درحالی که اگر ما این انتخاب را بر عهده مردم بگذاریم، خواهیم دید که شوراهای شهر وظایف و موضوعات برزمین‌مانده زیادی دارند. یک بخش از آن حوزه‌های قانون‌گذاری و بخش دیگر آن حوزه‌های نظارتی است. در حال حاضر یکی از مشکلات‌مان این است که در حوزه‌های نظارتی در برخی مسائل آن نقش لازم را انجام نداده‌ایم و نمی‌توانیم آن را انجام دهیم. بخشی از آن به تعارفات و بخشی به روابط می‌گذرد. این منطقی نیست؛ درحالی که اگر شهردار منتخب مردم باشد، در مقابل همه مردم شهر مسئول است و بعد شورا هم به وظیفه قانونی خودش که نظارت است، به طور دقیق ورود خواهد کرد.
او درخصوص اینکه گفته می‌شود، نهادهای دیگری در انتخاب شهردار تهران نقش دارند هم توضیح می‌دهد: به طور قاطع به شما عرض می‌کنم که هیچ‌کس در انتخاب شهردار، شورا را تحت فشار نگذاشت. سلایق سیاسی و علاقه‌مندی‌های (به‌طور طبیعی سازماندهی‌شده) در بین خودشان، منجر به انتخاب شهردار شد. شما به خاطر دارید زمانی که شهردار فعلی تهران انتخاب شد، در بین سه گزینه‌ای که رقیب بودند، یک نفر 9 رأی، یک نفر هشت رأی و یک نفر سه رأی آورد. پس معلوم می‌شود که در آن جلسات غیررسمی اعضا کاملاً در انتخاب مخیر بودند و حتی در روزی هم که در صحن علنی بنا به توصیه برخی از دوستان گفته شد که همه به شهردار رأی بدهند، باز هم سه نفر قبول نکردند و گفتند نه، چون اعتقاد نداشتند به اینکه ایشان کارآمدترین فرد است. ولی زمانی که شهردار انتخاب شد، همه خودشان را موظف دانستند که به این شهردار کمک کنند و از او حمایت کنند تا بتواند به تحقق هدف‌هایی که در برنامه‌های ارائه‌شده به شورا مشخص شده بود کمک کنند. از اینجا به بعد دیگر عملکرد خود افراد است که چقدر می‌توانند این اعتماد و حمایت را برای خودشان حفظ کنند.
نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟
نظرسنجی‌های شهرداری در این سال‌ها هم نشان می‌دهد که مردم موافق این هستند که شهردار منتخب مستقیم خودشان باشد تا با واسطه توسط شوراها برگزیده شود، درنظر سنجی که شهرداری تهران از شهروندان تهرانی در مرداد 1400 انجام داد و در زمستان 1400 با عنوان «مسائل شهر و انتخاب شهردار از نگاه شهروندان و صاحب نظران» منتشر شده نشان می‌دهد که معیارهای انتخاب شهردار توسط مردم با شوراها تفاوت زیادی دارد و تهرانی‌ها به شهرداری با چهره سیاسی علاقه‌ای نداشتند.
درهفته پایانی مردادماه 1400 چند روزی مانده به انتخاب شهردار فعلی تهران، دو نظرسنجی تلفنی در سطح شهر تهران به انجام رسید که هدف آن دست‌یابی به ویژگی‌های شهردار مطلوب و مهم‌ترین مسائل و مشکلات شهر تهران از دیدگاه شهروندان تهرانی بود. دو گروه به این نظرسنجی پاسخ دادند؛ نخست، 1200 نفر از شهروندان تهرانی که به صورت تصادفی انتخاب شدند و دیگر، 70 تن از صاحب‌نظران، برخی پژوهشگران و مدیران شهری که انتخاب آنان هدفمند بود.در نظرسنجی عمومی، اندکی بیش از نیمی از پاسخگویان مرد بودند. میانگین سنی آنان 46.7 سال بود و حدود 79 درصدشان متأهل، 44 درصد شاغل، 35.3 درصد خانه‌دار و 13.3 درصد بازنشسته بودند. همچنین، 43 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی و 31.3 درصد دیپلمه بودند. علاوه بر این، حدود نیمی از پاسخگویان متولد تهران بودند و میانگین سکونت آنان در تهران 37 سال به دست آمد.در نظرسنجی صاحب‌نظران، حدود 87 درصد از پاسخگویان مرد بودند. میانگین سنی آنان 44.3 سال بود و حدود 87 درصد نیز متأهل بودند. نسبت شاغلان در بین این گروه 97 درصد به دست آمد که ناشی از هدفمند بودن انتخاب افراد است. حدود 62 درصد آنان مسئولیت مدیریتی و 38 درصد کارکنان متخصص بودند و تحصیلات 97 درصدشان کارشناسی ارشد و دکتری بود.نخستین نکته‌ای که در این نظرسنجی جلب توجه می‌کرد، بی‌اطلاعی شهروندان از مرجع انتخاب شهردار و شهردار تهران است. حدود 53 درصد نمی‌دانستند چه نهادی شهردار تهران را انتخاب می‌کند. در این زمینه، فقط دو پنجم پاسخگویان درست پاسخ داده بودند. همچنین، فقط 35 درصد می‌دانستند که شهردار وقت تهران چه کسی است و 59.5 درصد شهردار تهران را نمی‌شناختند. همین نکته نشان می‌داد که ارتباط شهرداری با مردم چندان قوی و سیستماتیک نیست.یافته‌های این نظر سنجی نشان می‌داد که تهرانی‌ها بیشتر از بین 9 ویژگی مطرح شده برای شهردار تهران فقط با ویژگی چهره سیاسی بودن شهردار بیشترین مخالفت را داشتند. 64.5 درصد از عموم مردم و 60.5 درصد از صاحب نظران با چهره سیاسی بودن شهردار تهران مخالف بودند.تخصص در حوزه شهری و شهرسازی، داشتن سابقه کار اجرایی در شهرداری و آشنایی با شهر و مردم تهران از ویژگی‌هایی مورد توجه تهرانی‌ها برای انتخاب شهردار بود.یافته‌های این نظرسنجی نشان می‌داد که معیارهای انتخاب شهردار از سوی مردم با اعضای شورای شهر که به دنبال یک چهره سیاسی و ملی بودند متفاوت است. این که سخنان وزیرکشور چه میزان ازسوی دولت و مجلس پیگیری خواهد شد مشخص نیست اما به نظر می‌رسد وزنه موافقان بیش از مخالفان شده است.
