نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: پایگاه خبری اوراسیانت طی گزارشی تحلیلی خبر داده است که ترکمنستان در شرف پیدا کردن خریدار مهم تازه‌ای برای ذخایر گاز طبیعی خود است. این مشتری جدید عراق است. در تاریخ هشتم ماه اکتبر وزیر امور خارجه ترکمنستان طی دیداری چهار روزه از عراق در معیت رییس شرکت دولتی گاز این کشور مذاکراتی با مقامات عراقی انجام داد. قرار است عراق در قالب قراردادی پنج ساله و سه جانبه با مشارکت ایران، سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کند. شروط مالی این توافق و جزییات آن هنوز منتشر نشده است.
حجم گاز مورد مذاکره چشمگیر به نظر می‌رسد و تقریباً معادل یک‌چهارم حجم گازی است که خریدار اصلی گاز ترکمنستان در حال حاضر وارد می‌کند. مقامات ترکمنستان آمار شفافی درباره حجم گاز صادراتی به چین ارائه نمی‌کنند اما برآورد می‌شود که حجم این صادرات سالانه بین 35 تا 40 میلیارد مترمکعب باشد. این آمار می‌تواند متضمن موارد مهمی در جریان مذاکرات با سایر خریداران گاز این کشور باشد.
اتکای پایگاه وب دولت ترکمنستان بر آمار واردات گاز چین از مبدأ این کشور در سال 2022 با ارزش 10.25 میلیارد دلار نشان می‌دهد گه قیمت هر متر مکعب از گاز این کشور بین 250 تا 290 دلار به ازای هر 1000 مترمکعب قیمت خورده است. انعقاد قرارداد جدید با عراق اگر ارزش گاز فروخته‌شده در آن سقف محدوده یادشده باشد می‌تواند هر سال 3 میلیارد دلار درآمد بیشتر نصیب عشق‌آباد کند.
سرعت حصول توافق با عراق حکایت از این دارد که پیشرفت طرح احداث خط لوله تاپی یا ترانس‌افغان برای صدور گاز به پاکستان چندان امیدوارکننده نبوده است. در این راستا سفر هیاتی از دولت پاکستان به ترکمنستان برای حضور در کنفرانس نفت و گازی که قرار است در تاریخ 25 الی 27 اکتبر برگزار شود می‌تواند حاشیه‌هایی به همراه داشته باشد. به تازگی سرپرست موقت نخست‌وزیری پاکستان انورالحق کاکار درباره اهمیت پیشبرد مذاکرات برای همکاری با عشق‌آباد در حوزه انرژی تذکر داده است. وی طی مصاحبه‌ای رادیویی در تاریخ هشتم اکتبر خاطرنشان کرده بود که ذخایر گازی ترکمنستان ظرفیت بالقوه بالایی دارد و من امیدوار هستم که تا پایان کار دولت انتقالی بتوانیم مذاکرات با این کشور را در عمل به سرانجام خوشی برسانیم.
این گفته‌ها دو نقطه ابهام در خود دارد. نخست این که تاریخ پایان کار دولت موقت در پاکستان هنوز مشخص نیست. شاید خدمت این دولت تا زمان برگزاری انتخابات مجدد طول بکشد که می‌تواند فراتر از فوریه سال 2024 باشد. همچنین عبارت «سرانجام در عمل» نیز می‌تواند تفسیر نادقیق و وسیعی داشته باشد. آخرین تحولات در خصوص خط لوله تاپی به امضای طرح اجرایی مورد توافق بین ترکمنستان و پاکستان در ماه ژوئن برمی‌گردد. در زمان امضای این توافق نخست‌وزیر وقت پاکستان شهباز شریف گفته بود که انتظار دارد احداث این خط لوله 1800 کیلومتری با ظرفیت انتقال سالانه 33 میلیارد مترمکعب گاز در سال هر چه زودتر عملی شود.
در تاریخ چهام اکتبر مذاکراتی در عشق‌آباد میان نماینده وزیر امور خارجه ترکمنستان بردی‌نیاز میاتف و مدیر منطقه‌ای بانک جهانی در آسیای مرکزی تاتیانا پروسکوریاکووا برگزار شد. در یادداشتی که وزارت امور خارجه ترکمنستان به این مناسبت منتشر کرد تنها آمده است که در جریان مذاکرات مسائلی از قبیل شیوه همکاری و نقاط اولویت‌دار در پیشبرد همکاری‌ها مطرح شده است. نباید خیلی امیدوار باشیم که بانک جهانی به دولت ترکمنستان چندان فشاری بیاورد تا آمار و اطلاعات اقتصادی دقیق‌تری ارائه بدهد. در دسترس بودن این اطلاعات بخش تفکیک‌ناپذیری از برنامه‌ریزی‌های مؤثر است.
البته کارکنان بانک جهانی در صندوق بین‌المللی پول ماه گذشته دست به تابوشکنی زده و طی انتشار گزارشی اساساً صحت و دقت آمار و اطلاعات اقتصادی دولت ترکمنستان را زیر سؤال بردند. نشانه‌ای دیگر از بی‌اساس بودن آمار اقتصادی ارائه شده توسط دولت ترکمنستان را می‌توان در برگزاری نشست هیات دولت این کشور در تاریخ پنجم ماه اکتبر مشاهده کرد. در این نشست خواجه‌مراد گلدی‌مرادف معاون نخست‌وزیر در امور اقتصادی مدعی شد که تولید ناخالص داخلی این کشور در 9 ماه نخست سال جاری میلادی به میزان 6.3 درصد رشد کرده است.
اما در بازه زمانی مشابه از سال گذشته اقتصاد این کشور چقدر رشد کرده بود؟ تنها یک‌دهم در صد کمتر یعنی 6.2 درصد. مقامات برای سال 2021 نیز تقریباً همین ارقام را منتشر کرده بودند. تنها استثنا سال 2020 بود که به واسطه بروز همه‌گیری ویروس کووید و بسته شدن مرزهای ترکمنستان و مواجه شدن جهان با رکود اقتصادی، عشق‌آباد رشد تولید ناخالص داخلی کشور را 5.8 درصد گزارش کرده بود. این در حالی است که برآوردهای محاسباتی صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که اقتصاد ترکمنستان نه تنها در سال 2020 بلکه در سال 2019 نیز کوچک‌تر شده بوده است.
در فصلی که شاهد سفرهای اتوبوسی مقامات ترکمنستان از جمله سردار بردی‌محمدف رییس‌جمهوری و پدرش قربانعلی بردی‌محمدف که مقام رهبر ملی این کشور را در اختیار دارد به خارج از هستیم، به نظر می‌رسد تحولات داخلی این کشور باز به الگویی تکراری بازگشته است. برای بردی‌محمدف بزرگ‌تر این به معنی متمکز شدن دوباره روی پروژه مورد علاقه‌اش یا همان آرکاداغ است. احداث فاز نخست این پروژه رسماً در ماه ژوئن پایان‌یافته اعلام شد. طبق اعلام مقامات در این پروژه ملی 336 ساختمان مدرن احداث شده است که شامل منازل مسکونی، ادارات دولتی، مدارس، تئاترها، کلینیک‌ها و سالن‌های ورزشی می‌شوند.
وی در جریان آخرین بازدیدش از این پروژه به تاریخ نهم اکتبر جزییات برنامه‌ریزی برای احداث مجموعه‌های مسکونی متشکل از بلوک‌های آپارتمانی دو طبقه را افشا کرد. احداث فاز دوم پروژه یادشده قرار است از ماه جاری آغاز شود و تا پایان سپتامبر 2026 به بهره‌برداری برسد. طبق ادعای پایگاه خبری ترکمن در وین این به معنای تأخیر قابل‌توجهی در پیاده‌سازی پروژه آرکاداغ است. به موجب قطع‌نامه‌ای که قربانعلی بردی‌محمدف در زمان ریاست‌جمهوری خودش یعنی مارس 2019 منتشر کرده بود فاز دوم این پروژه باید تا سال 2022 به پایان می‌رسید.
واقعیت این است که پروژه آرکاداغ علی‌رغم اهمیت ویژه‌ای که برای عشق‌آباد دارد موجب شده بسیار از پروژه‌های اولویت‌دار در این کشور ناتمام بمانند. در همان روزی که بردی‌محمدف بزرگ در حال بازدید از پروژه آرکاداغ بود، معاون نخست‌وزیر ترکمنستان و وزیر بهداشت سابق نورمحمد امانپسف ماکت‌های بیمارستانی 250 تخت‌خوابی و یک مرکز بازپروری 400 تخت‌خوابی و بیمارستان درمان سرطان 500 تخت‌خوابی عشق‌آباد را به او نشان می‌داده است.
منبع: اوراسیانت
