ارثیه شوم

پایان سال میلادی 2023 و آغاز سال میلادی 2024 تحت شرایطی انجام شد که جهان از دیدگاه امنیتی در شرایط ویژه‌ای قرار داشت و آغاز سال 2024 عملاً با انبوهی از بحران‌هایی که ارثیه شومی از سال قبل هستند، آغاز شد که گریبان‌گیر سال میلادی جدید نیز هست. در این نوشته قصد داریم به بررسی برخی از این چالش‌ها بپردازیم؛

 تداوم جنگ اوکراین

سال میلادی جدید در شرایطی آغاز شد که جنگ اوکراین همچنان تداوم داشته و بسیاری از شهرهای اوکراین به ویرانه مبدل شده و گفته می‌شود که آمار کشته‌شدگان و مجروحان این جنگ حدوداً به نیم میلیون نفر رسیده است. به گفته مقامات نظامی روسیه تلفات نظامی روسیه به 300 هزار می‌رسد که شامل 120 هزار کشته و 180 هزار مجروح است و طرف اوکراینی نیز تلفاتی در حدود 70 هزار کشته و 120 هزار مجروح را داشته است. علاوه بر این٬ این جنگ از جنبه‌های مختلفی روی اقتصاد جهانی اثرگذار بوده است. روسیه و اوکراین مجموعاً روی‌هم سی درصد از غلات مورد نیاز جهان را تأمین می‌کنند. جنگ علاوه بر اینکه زمین‌های کشاورزی را به زمین‌های غیر قابل کشت تبدیل کرده به محدود شدن زنجیره صادرات نیز منجر شده است. علاوه بر آن٬ وابستگی جهان به منابع انرژی روسیه نیز به افزایش قیمت سوخت منجر شده است. علاوه‌بر تلفات انسانی٬ این جنگ بر اقتصاد جهانی نیز اثرات مخربی گذاشته است و در صورت تداوم آن در سال 2024 می‌تواند اثرات مخرب‌تری را بر اقتصاد جهانی بگذارد.

2- تداوم بحران در سرزمین‌های اشغالی

از آغاز حمله رژیم صهیونیستی به سرزمین‌های اشغالی رقمی در حدود 30 هزار غیرنظامی در سرزمین‌های اشغالی به شهادت رسیدند و در صورت تداوم این بحران٬ ارقام تلفات غیرنظامیان از مردم فلسطین بالاتر هم خواهد رفت.

3-هرج‌ومرج و ناامنی در خاورمیانه در اثر بحران غزه

پس‌از حمله رژیم صهیونیستی به سرزمین‌های اشغالی عملاً لبنان نیز اقدام به موشک‌باران مناطق شمالی در سرزمین‌های اشغالی کرده است. ازسوی دیگر حوثی‌های یمن نیز به حمله به کشتی‌های باربری اقدام کرده‌اند که این مسئله با پاسخ ایالات متحد و متحدانش مواجه شده است. در صورت تداوم ناامنی در خاورمیانه و مخصوصاً دریای سرخ رقمی در حدود 15 درصد از حمل‌ونقل دریایی جهان تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت. علاوه‌برآن 12 درصد از منابع انرژی جهان نیز از تنگه سوئز عبور می‌کنند که در صورت تداوم بحران هزینه‌های حمل‌ونقل و کالا و سوخت به‌دلیل این‌که کشتی‌ها مجبور هستند از دماغه امید نیک در جنوب آفریقا عبور کنند به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت و این مسئله به ایجاد یک تورم در سطح جهانی منجر خواهد شد.

4- احتمال حملهٔ چین به تایوان

رئیس‌جمهوری چین اعلام کرده‌است که تایوان را جزئی از خاک کشورش می‌داند و این مسئله دور از ذهن نیست که در آینده نزدیک و با تداوم آنارشی و ناامنی در نقاط مختلف جهان تایوان نیز مورد حمله چین قرار بگیرد. این مسئله به کشیده‌شدن پای ایالات‌متحده و متحدانش به دریای چین جنوبی و ایجاد یک بحران در منطقه دریای چین جنوبی منجر می‌شود و یا در بهترین حالت تنش‌ها را در سطح جهانی به‌طور قابل‌توجهی افزایش بدهد.

5- پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 ایالات متحده

باید به این موضوع اشاره کرد که به دلیل ضعیف بودن دولت جو بایدن و حواس پرتی‌های مکرر وی که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، بایدن تا اندازه‌ای محبوبیت خود را از دست داده است. برخی از نظرسنجی‌های انتخاباتی از جلو بودن ترامپ سخن به میان می‌آورند. با وجود اینکه نظرسنجی‌های انتخاباتی در انتخابات سال 2020 و 2016 عملاً نتوانستند نتایج را درست پیشگویی کنند با این وجود درصورتی‌که دادگاه‌های محلی بیشتری و دادگاه فدرال امریکا به محدودکردن حضور ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اقدام نکنند ترامپ شانس پیروزی در انتخابات را خواهد داشت.پیروزی دونالد ترامپ می‌تواند به‌عنوان یک خطر بالقوه برای امنیت جهانی باشد. حضور او می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور در راستای تشدید سایر بحران‌های جهانی مانند جنگ اوکراین، سرزمین‌های اشغالی و دریای مدیترانه عمل کند و بطور ویژه برای کشورمان ایران چالش‌هایی را داشته باشد.

6- تداوم بحران غلات و انرژی وایجاد رکود بزرگ در سطح جهان

همان‌طور اشاره شد تداوم درگیری بین روسیه و اوکراین و همچنین تداوم و ناامنی در خاورمیانه می‌تواند به ایجاد یک بحران در زمینه مواد غذایی و انرژی و سوخت منجر شود. کشورهای فقیر آفریقایی در درجه اول و کشورهای خاورمیانه در درجه دوم اولین قربانیان بحران غذا در سطح جهان خواهند بود؛ اما یک خطر عمده دیگری نیز وجود دارد؛ برخی از اقتصاددانان نسبت به یک رکود بزرگ در سطح جهانی هشدار می‌دهند. بدیهی است درصورتی‌که بحران انرژی و بحران‌های مرتبط با کریدورهای حمل‌ونقل کالا در سال 2024 تداوم داشته باشد این مسئله نیز به نوبه خود اثر منفی خود را بر ایجاد یک رکود بزرگ در سطح جهان خواهد گذاشت؛ اما اثرات این رکود تنها بر اقتصاد محدود نمی‌شود و معمولاً زمانی که کشورها دچار رکود می‌شوند یا کل جهان دچار رکود می‌شود زمینه برای وقوع جنگ‌ها بیش‌ازپیش مهیا می‌شود.

7- شعله‌ور شدن دوباره بحران در قفقاز جنوبی

تسخیر قره‌باغ کوهستانی توسط جمهوری آذربایجان به آواره‌شدن ده‌ها هزار نفر از ارمنیان منجر شد و این مسئله دور از ذهن نیست درصورتی‌که طرح‌های کریدوری جمهوری آذربایجان برای متصل‌کردن نخجوان به جمهوری آذربایجان که یک طرح پیشنهادی آن از خاک ایران عبور می‌کند با شکست مواجه شود این مسئله دوباره زمینه را برای شعله‌ورتر شدن آتش جنگ بین جمهوری آذربایجان و قفقاز فراهم کند که این مسئله به کشته‌شدن و آوارگی اشخاص بیشتری از همسایگان شمالی ایران منجر خواهد شد.

8-احتمال رخ دادن یک بی نظمی جهانی

این مساله دور از دهن نیست که مجموعه‌ای از بحران‌های کوچک و متوسط از جمله بحران غزه، حملات حوثی‌ها، جنگ اوکراین، نامنی در قفقاز جنوبی، حمله چین به تایوان دست به دست هم داده و یک آنارشی بزرگ را در سطح جهانی ایجاد کنند و جهان را به آستانه یک بحران بزرگ جدید سوق دهند.

نتیجه گیری:

بطور خلاصه باید به این موضوع اشاره کرد که سال 2024 می‌تواند یک سال بسیار بحرانی از دیدگاه امنیت و اقتصاد جهانی باشد و عبور از این بحران به یک اجماع جهانی نیازمند است. بدیهی است که در صورت تداوم؛ این بحران می‌تواند اثرات خودش را بر کشورمان ایران نیز داشته باشد و پای ایران را نیز به یک مخمصه جهانی باز کند که عبور از این مخاطرات برنامه ریزی‌های صحیح و اصولی از جانب سیاستگذاران امنیتی و دیپلماسی کشورمان را طلب می‌کند.