نسرین هزاره مقدم روزنامه نگار:گروه اقتصادی: در سال‌ها و ماه‌های اخیر، هزینه‌های زندگی خانوارهای کارگری با توجه به تورم سنگین حاکم بر تمام کالاها و خدمات افزایش یافته است؛ در این شرایط، محاسبه سبد معیشت یک خانوار متوسط کارگری (موضوع بند دوم ماده 41 قانون کار) کار ساده‌ای نیست؛ هزینه‌های خوراکی سر به فلک کشیده و در کنار آن، هزینه‌های آموزش فرزندان، تأمین مسکن حتی یک سرپناه نقلی 40 یا 50 متری و پول درمان و بهداشت، رقم بسیار سنگینی است که سرجمع واقعی آن‌ها با یک ضرب و تقسیم ساده به دست نمی‌آید.
با همه اینها، از آنجا که معیار عرفی در شورایعالی کار در سال‌های اخیر، محاسبه سبد غذایی برای یک خانوار متوسط و اعمال ضریب برای محاسبه سبد معیشت خانوار بوده است، با محاسبه هزینه‌های خوراکی و آشامیدنی خانوار می‌توان به صورت بسیار «تقریبی» برآوردی از سبد معیشت خانوارهای کارگری به دست آورد.
این گرانی‌ها همچنان ادامه دارد؛ در شهریور ماه، نان در استان‌های مختلف کشور حداقل 25 درصد گران شد و در روزهای ابتدایی مهر نیز با دستور دولت، شیر و لبنیات یک گرانی رسمی 20 درصدی را تجربه کردند؛ سبد معیشتی که «فرامرز توفیقی» فعال کارگری برای شهریور ماه سال جاری محاسبه کرده، براساس داده‌های انستیتو پاستور و مرکز آمار ایران است و نرخ‌های رسمی اقلام خوراکی را دربرمی گیرد.
این سبد تقریبی و حداقلی است و او در توضیح آن می‌گوید: سبد غذائی برای یک فرد بدون در نظر گرفتن فعالیت بدنی محاسبه شده است، چون صحبت از سبد حداقلی است در غیر این صورت بایستی میانگین سنی خانوار 3.3 نفری، جنسیت، فعالیت بدنی و… دخیل می‌شد که سهم 2395 کیلوکالری میانگین هر فرد را دستخوش تغییر می‌کرد.
جدول اول میزان مواد غذایی خام برای هر نفر در روز است، اما «غذای واقعی مورد نیاز فرد در هر روز» را نشان نمی‌دهد؛ به همین دلیل این اقلام فرآوری شده و به وعده‌های غذایی واقعی تبدیل شده‌اند. توفیقی در این رابطه می‌گوید: جدول فوق بسیار خام و ایستاست و با استحصال نرخ اقلام آن نمی‌توان سبد غذایی واقعی خانوارهای کارگری را به دست آورد؛
بنابراین این اقلام با در نظر گرفتن شرایطی تبدیل به وعده‌های غذایی شده‌اند: سه وعده غذا در نظر گرفته شده و میان وعده، تنقلات و مکمل‌ها حذف شده‌اند؛ تنها یک وعده غذای گرم و دو وعده غذای ساده (صبحانه و شام) در نظر گرفته شده است و یک برنامه 15 روزه برای رژیم غذائی مرسوم و حداکثری برای همه افراد لحاظ شده است.
در نتیجه برای شهریور 1403 و بر اساس آنالیز قیمت منتشره از سوی مراجع قانونی اعلام شده هزینه هر وعده غذای خانوار محاسبه شده است. صبحانه و شام شامل غذاهایی مانند کره و مربا، پنیر و مربا، تخم مرغ آب پز، پنیر و عسل یا پنیر و با خیار و گوجه است و میانگین قیمت آن برای هر نفر در هر وعده، 279102 ریال به دست آمده است.
هزینه متوسط یک وعده غذای گرم یا نهار نیز که مبتنی بر یک برنامه غذایی پانزده روزه شامل غذاهای متداول ایرانی است، براساس جداول محاسبه شده، برای هر فرد 673717 ریال است.
در نتیجه به جدول دوم برای هزینه‌های غذایی یک خانوار متوسط 3.3 نفره می‌رسیم؛ هزینه غذایی روزانه یک خانواده متوسط حدود 466 هزار تومان است؛ این خانواده در هر ماه حدود 13 میلیون و 990 هزار تومان فقط صرف خوراکی‌ها می‌کند؛ در نتیجه سبد خوراکی‌های خانوار کارگری 13 میلیون و 990 هزار تومان نرخ دارد.
پس از محاسبه سبد خوراکی‌ها، نوبت به محاسبه سبد معیشت خانوار می‌رسد؛ کارگران طبق اعلام مرکز آمار ایران در دهک چهارم و پنجم درآمدی قرار دارند که در این دهک‌ها سهم خوراکی‌ها از هزینه‌های زندگی 38.05 درصد است؛ بنابراین سبد معیشت خانوارهای کارگری در شهریورماه 1403 براساس فرمول زیر به دست می‌آید:
در واقع نرخ سبد معیشتِ تقریباً واقعیِ خانوارهای متوسط کارگری در شهریورماه سال جاری، حدود 36 میلیون و 780 هزار تومان است که فاصله بسیار زیادی با حداقل دستمزد و مزایای ماهانه کارگران دارد.
توفیقی در ارتباط با این اعداد محاسبه شده می‌گوید: حداقل دستمزد 1403 با احتساب 1.3 فرزند، رقم 10 میلیون و 897 هزار تومان است؛ بنابراین این دستمزد فقط 29.62 درصد از هزینه‌های زندگی یا همان سبد 36 میلیون و 780 هزار تومانی را پوشش می‌دهد، به عبارت ساده‌تر کارگران حداقل بگیر با دستمزدی که می‌گیرند قادر به تأمین 29.62 درصد از هزینه‌های ماهانه زندگی هستند.
سؤال این است که باقی هزینه‌های زندگی که چیزی نزدیک به 26 میلیون تومان است از کجا باید تأمین شود و آیا بهتر نبود اولین اقدام وزیر کار جدید بعد از گرفتن پُست وزارت، تشکیل جلسه برای ترمیم دستمزد براساس ضروریات قانون باشد؟
