خطر تلاطم در روابط ایران با روسیه و چین

هادی خسروشاهین کارشناس مسائل بین الملل: زمانی که ضروری شد مذاکرات به مسئله هسته‌ای ورود پیدا کند ما با یک سد بزرگ روبرو بودیم که آن روابط ایران و اروپا بود که سرمنشأ آن جنگ اوکراین و همچنین ناآرامی‌های سال 1401 بود که این مسائل تأثیر بزرگی بر چشم انداز رفع تحریم‌ها و احیای برجام گذاشت.

بر خلاف این نزاع‌های سیاسی که بعد از اعلام خبر مذاکرت ایران با تروئیکای اروپایی در داخل به وجود آمد بنظر می‌آید با توجه به تصاعد بحرانی که در روابط ایران و اروپا شاهد هستیم این گفتگوها سیاست کلان جمهوری اسلامی ایران در این مقطع زمانی است. یکی از نشانه‌های گواه این ادعا بر این مسئله استوار است که ما همزمان با گفتگوهایی که آقای دکتر باقری در مسقط با «برت مک گورک» بعنوان دستیار خاورمیانه‌ای امنیت ملی آقای بایدن کرد ومذاکرات به یک نقطه مطلوبی هم رسید و حتی در سپتامبر 2023 شاهد تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا و آزد شدن اموال بلوکه شده ایران در کره جنوبی بودیم.

زمانی که ضروری شد مذاکرات به مسئله هسته‌ای ورود پیدا کند ما با یک سد بزرگ روبرو بودیم که آن روابط ایران و اروپا بود که سرمنشأ آن جنگ اوکراین و همچنین ناآرامی‌های سال 1401 بود که این مسائل تأثیر بزرگی بر چشم انداز رفع تحریم‌ها و احیای برجام گذاشت.

بنظر می‌آید از همان زمان این مدیریت تنش و رفع تصاعد بحران بعنوان سیاست اصولی و بنیادی جمهوری اسلامی ایران در قبال اروپا انتخاب شد. بنابراین مسئله‌ای که در حال حاضر مخالفان مذاکره طرح می‌کنند و این گفتگوها را بر خلاف رویه ایران می‌دانند و ادامه دهنده روش و منش دولت‌های یازدهم و دوازدهم است، حداقل سابقه این مذاکرات در دولت سیزدهم و تشدید بحران روابط نشان می‌دهد که بیش از اینکه این گفتگوها ادامه خط دولت یازدهم و دوازدهم باشد ادامه رویکرد جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم است.

نکته مهم دیگر اینکه کشورهای اروپایی درست یا نادرست بر این باور هستند که جمهوری اسلامی در قالب جنگ اوکراین در مورد مسائل حاد و بحرانی امنیتی و نظامی ورود کرده است. اروپایی‌ها تصور می‌کنند در این جنگ ایران به کمک روس‌ها شتافته و این مسئله منجربه افزایش خصومت اروپا با ایران شده و به همین دلیل اروپایی‌ها در حوزه‌های مختلف شروع به ایفای نقش منفی برای نوعی اهرم سازی برای تحت فشار قرار دادن ایران کرده‌اند.

اعمال تحریم‌های متعدد در حیطه‌های مختلف علیه ایران و ورود عیان و بی سابقه اتحادیه اروپا به مسئله جزایر سه گانه و همچنین مواضعی که کشورهای اروپایی در حوزه هسته‌ای ایران گرفتند و در یک سال گذشته مبتکر صدور دو قطعنامه ضد ایرانی بودند که مجموع اینها نشان دهنده این است که هر چه به جلوتر حرکت می‌کنیم بحران در روابط ایران و اروپا به سمت یک خصومت آشکار، عیان‌تر و همه جانبه تر در حال حرکت است.

از همین رو گفتگوهایی که در دولت سیزدهم توسط آقای دکتر باقری آغاز شد که به اقتضائات حوزه عمل و ضروریاتی که حوزه عمل ایجاب می‌کرد که ما وارد این مذاکرات شویم امروز بیشتر خود را نشان می‌دهد و خیلی حالت اورژانسی بیشتری برای دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی پیدا کرده است چون می‌تواند پرونده‌ها و حیطه‌های مختلف را درسیاست خارجی ایران تحت تأثیر قرار دهد.

نکته حائز اهمیت دیگر این است که ما در ماجرای روابط با اروپا کار آسانی نداریم چرا که رقابت بین قدرت‌های بزرگ آغاز شده است. در چنین محیطی که تخاصم وجود دارد و ایران به دلیل تحت فشار قرار گرفتن از سوی کشورهای غربی و آمریکا گزینه‌ها و کارت‌های کمی برای بازی کردن دارد که این کارت‌ها اغلب به چین و روسیه ختم می‌شود در چنین وضعیتی حل بحران و تخاصم با اروپا به مراتب پیچیدگی‌های بیشتری خواهد داشت و بنظر می‌رسد گفتگوهای که از جمعه آغاز می‌شود احتمالاً بواسطه این پیچیدگی‌ها طولانی‌تر خواهد شد.

ما باید با ظرافت خاصی عمل کنیم که هم روابط ما با چین و بویژه روس‌ها دراین موضوع خاص دچار تلاطم نشود و در عین حال بتوانیم روابطمان را با اروپا بازسازی کنیم.

البته شاید آمدن دولت دوم ترامپ و عدم عزم این دولت برای کمک‌های همه جانبه از اوکراین جهت تداوم جنگ و امکان حل و فصل این بحران روزنه‌های بیشتری را بوجود بیاورد که ما بتوانیم به مدیریت بهینه تخاصم با کشورهای اروپایی بپردازیم.