نسیم ستوده-روزنامه نگار: فرار مالیاتی درهر قشر وصنفی از سوژه های داغ این روزهایی است که شرایط اقتصادی به علاوه بی اعتمادی مردم، نسبت به مسئولان،موجب شدت بخشی به این نوع از رفتارها می شود.
پدیده ای که نه تنها منابع درآمدی دولت را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه عدالت اجتماعی را خدشهدار میکند.
دراین میان پزشکان از گروه هایی هستند که فرار مالیاتی آن ها ظاهراً بیشتر از دیگر اقشار ،مورد توجه قرار دارد. گزارشهای رسمی از سازمان امور مالیاتی نشان میدهد که بیش از 50 درصد شکایات مردمی مرتبط با فرار مالیاتی، پزشکان است.قشری که تخلفات آن ها بواسطه ارتباط با بیماران وسلامت مردم ، باذره بین، دنبال می شود.
عدالت مالیاتی زیر سایه تخلفات
طبق تعریف قانونی، فرار مالیاتی شامل پنهانکاری درآمد، استفاده از روشهای غیرشفاف پرداخت و عدم استفاده از ابزارهای رسمی مانند دستگاههای کارتخوان میشود.
حال زمانی که دامنه این مسئله به جامعه پزشکی گسترانده شود مشخص است حساسیت ها هم بیشتر می گردد.
جامعه ای که نقش حیاتی در سلامت جامعه ایفا میکند، اما به عنوان متهم ردیف اول دراین تخلفات معرفی می شود.
مدیرکل دفتر بازرسی مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی سازمان امور مالیاتی اعلام نموده است،که بیش از نیمی از گزارشهای مردمی در سامانه سوتزنی، به پزشکان اختصاص دارد. این گزارشها اغلب به عدم استفاده از کارتخوان، دریافت وجوه به صورت نقدی، ارز خارجی یا حتی رمزارز اشاره دارند.
در مقابل، سازمان نظام پزشکی با رد این ادعا تأکید کرد که جامعه پزشکی پیشرو درپرداخت مالیات است. تناقضی آشکار،که لزوم بررسی بیشتر این ماجرا را پررنگ تر می کند.
فرار مالیاتی پزشکان بر اساس آمار و گزارشهای رسمی
تازه ترین گزارشهای سازمان امور مالیاتی،پزشکان را در میان تمام اصناف، با بیشترین شکایات مردمی در زمینه فرارمالیاتی معرفی می کند. شاهین مستوفی، رئیس مرکز بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی این سازمان، اعلام کرد: در سال گذشته، بیش از 1900 پزشک متخلف شناسایی شدهاند. این آمار، بر پایه گزارشهای سامانه سوتزنی و بررسیهای میدانی به دست آمده است. جالب توجه اینکه 70 درصد از این گزارشها، مربوط به دریافتهای غیرشفاف مانند ارز، سکه، طلا و رمزارز است.
این مسئول توضیح داد : که بخش عمدهای از گردش مالی پزشکان، به ویژه در حوزه جراحیهای زیبایی و خدمات تخصصی، خارج از سامانههای رسمی ثبت میشود. برای مثال، برخی پزشکان وجوه را به حساب دستیاران، منشیها یا نزدیکان خود منتقل میکنند تا ردیابی آن دشوار شود. این روشها نه تنها فرار مالیاتی را تسهیل میکنند، بلکه مشکلات جدی برای بیماران ایجاد میکنند، زیرا شفافیت مالی را کاهش میدهند.
در گزارشی دیگر هم مستوفی بیان کرد: که مسئله اصلی، نه ویزیتهای ساده، بلکه پرداختهای کلان در عملهای جراحی است. پرداختهایی که اغلب با روشهای غیرمتعارف انجام میشود و ردیابی آنها نیازمند دسترسی به اطلاعات جهانی، مانند بانکهای اطلاعاتی بلاکچین برای رمزارزها، است. دراین حال سازمان امور مالیاتی، ضمن ارسال پیامک های اخطاری برای پزشکان متخلف، در حال همکاری با بانک مرکزی و وزارت اقتصاد برای حل این مشکل است.هرچند چالش ها فراوان وهمچنان پابرجای هستند.
پاسخ سازمان نظام پزشکی: دفاع از جامعه پزشکی
در برابر آماراعلام شده ازسمت سازمان امور مالیاتی،اما سازمان نظام پزشکی با تکذیب آن،موضع متفاوتی اتخاذ کرده است. بنا بر اذعان متولیان این حوزه،در کشوری که مالیات واقعی از بسیاری افراد و نهادها اخذ نمیشود، چرا لبه تیز انتقادات به سمت پزشکان است که خدمات حیاتی ارائه میدهند. دکتر محمد رئیسزاده، رئیسکل سازمان نظام پزشکی کشور، موضوع فرار مالیاتی پزشکان را جوسازی رسانهای، فاقد مبنای کارشناسی و مغایر با اظهارات رسمی مسئولان سازمان امور مالیاتی کشور دانسته و گفت:جامعه پزشکی، مالیات را به صورت پیشپرداختشده و مستتر در تعرفهها و هزینههای درمانی پرداخت میکند، اما با این وجود، از منظمترین و شفافترین مؤدیان مالیاتی کشور به شمار میرود.
پیش ازاین آرش انیسیان، مدیرکل اقتصاد سلامت این سازمان، تأکید کرده بود: که جامعه پزشکی همیشه در انجام تکالیف مالیاتی پیشرو بوده است. به گفته این مسئول بیش از 350 هزار عضو سازمان، بیش از 100 هزار نفر فعالیت مستقل دارند و کمتر از 750 نفر توسط سازمان مالیاتی به عنوان متخلف اعلام شدهاند. این عدد در مقایسه با جمعیت کل جامعه پزشکی، نزدیک به صفر است.
انیسیان بیان کرد: پزشکان بر اساس تبصره 6 قانون بودجه، 10 درصد از عملکرد خود در مراکز درمانی را به صورت علیالحساب پایان هر ماه پرداخت میکنند، در حالی که سایر اصناف چهار ماه پس از پایان سال مالی موظف به پرداخت هستند. این یعنی پزشکان 16 ماه زودتر از دیگران مالیات میپردازند. همچنین، تمدید پروانه فعالیت پزشکان منوط به تسویه حساب مالیاتی است، که این قاعده برای بسیاری از مشاغل دیگر اعمال نمیشود.وی تبلیغات رسانهای علیه پزشکان را غیرمنصفانه و تصریح کرد: که جامعه پزشکی تمکین به قوانین میکند، حتی اگر مالیات پرداختی با سود واقعی تناسب نداشته باشد.
چارچوب قانونی برای مقابله
فارغ از مباحث ضد ونقیض که درمورد فرار مالیاتی پزشکان عنوان می شود قوانین مالیاتی ایران، فرار مالیاتی را جرمانگاری کرده است. ماده 199 و 200 قانون مالیاتهای مستقیم، کلیدیترین مواد در این زمینه هستند. بر اساس ماده 199، هر شخص حقیقی یا حقوقی که مکلف به کسر و پرداخت مالیات است، در صورت تخلف، علاوه بر مسئولیت تضامنی، مشمول جریمهای معادل 20 درصد مالیات پرداختنشده میشود. تبصره یک این ماده حتی برای متخلفان دولتی، مجازات طبق قانون تخلفات اداری پیشبینی کرده است.
علاوه بر این، قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان (مصوب 1398) و آییننامه تبصره 2 ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم، پزشکان را مکلف به نصب و استفاده از دستگاه کارتخوان کرده است. عدم رعایت این قانون، مصداق جرم فرار مالیاتی است و طبق مواد 274 و 275، مجازاتهایی مانند جریمه، تعلیق پروانه و حتی زندان را به دنبال دارد.
اخیراً، سازمان بازرسی کل کشور در نامهای به وزارت بهداشت، با تأکید بر لزوم بازدیدهای سرزده از مطبها هشدار داد :که عدم استفاده از کارتخوان، بهانههایی مانند خرابی دستگاه یا پرداخت نقدی، غیرقانونی است و باید با متخلفان برخورد شود.
دلیل اصلی ضعف نظام مالیاتی است
وحالا بحث اصلی آنکه چه راهکارهایی برای ممانعت ازفرار مالیاتی درمیان همه اقشار ،بویژه پزشکان، وجود دارد؟
دیدگاه کارشناسان آن است که پرداخت مالیات به فرهنگسازی و آموزش نیاز دارد.
همچنین یکی از اقدامات ضروری برای کاهش این نوع فرارها، وضع قوانین محکم همراه با مکانیسمهای اجرایی قوی برای برخورد با متخلفان است. چنانچه با این تخلف همانند سایر جرایم برخورد شود، بدون شک در کاهش آن نقش مؤثری خواهد داشت.
علاوه بر آن، راهاندازی یک پایگاه داده جامع و کامل از همه فعالان اقتصادی و ثبت فعالیتهایشان، یک رویکرد کارآمد به شمار میرود.
با این وجود،کلیدیترین راهکار، نهادینه کردن فرهنگ پرداخت مالیات در جامعه است. این امر زمانی محقق میشود که فرد مالیاتدهنده اطمینان یابد که وجوه پرداختیاش برای بهبود رفاه و ارائه خدمات به خودش و دیگران هزینه میشود. پیشنیاز این باور نیز، اعتماد کامل شهروندان به مسئولان دولتی است.
رضا امجد کارشناس اقتصادی معتقد است :فرار مالیاتی کم یا زیاد، درمیان هر صنفی نوعی تخلف محسوب می شود.
او در گفتگو با «نقش اقتصاد» اظهار کرد: حال وقتی فرار مالیاتی درمیان قشر فرهیخته ای مانند پزشکان رخ دهد که به طور معمول از شرایط مالی بهتری هم برخوردار هستند این ماجرا پیچیده تر می شود. درصورتی که مالیات پرداختی پزشکان درکشورهای دیگر،بسیار بالاتروهزینه های زندگی هم بیشتر است. این کارشناس گفت :قطعاً شهروندان هیچ کشوری تمایل به پرداخت مالیات ندارند، اما درایران این چالش شدیدتر است، زیرا شفافیتی وجود ندارد.تقریباً هیچ پرداخت کننده ای از نحوه هزینه شدن مالیات پرداختی خود آگاه نمی شود که مغایر با عدالت مالیاتی است.وی ادامه داد :به نظر می رسد ریشه وقوع چنین رخدادی ناشی از ضعف نظام مالیاتی در فرهنگسازی و اعتماد سازی بوده است.ضمن آنکه مقابله با این معضل ،نیازمند فراهم بودن بسترهای لازم و کامل تری برای شناسایی این افراد است.
