چشم اندازه تیره بازار خودرو

سعید موتمنی-کارشناس بازار خودرو: بازار خودرو در ایران به‌هم‌ریخته است؛ نه ثبات قیمتی وجود دارد و نه می‌توان گفت خرید و فروش واقعی در جریان است. افزایش قیمت رخ داده، اما شرکت‌ها به تعهدات خود عمل نکرده‌اند؛ چه در بخش وارداتی، چه مونتاژی و چه تولید داخلی. همچنین نوسانات نرخ ارز تأثیر مستقیم خود را بر بازار خودرو گذاشته است؛ موضوعی که البته محدود به بازار خودرو نیست و تمام بازارها را دربر می‌گیرد. بازار خودرو عملاً در شرایطی شبیه کما قرار دارد. پیش از این هم خرید و فروش چندانی انجام نمی‌شد و الان هم تفاوت خاصی نکرده؛ فقط افزایش قیمت اتفاق افتاده و تقریباً همه محصولات گران شده‌اند. اکنون تورم مهم‌ترین عامل افزایش قیمت‌ها است و تا زمانی که تورم کنترل نشود، وقتی نرخ تورم بالا برود و نوسان ارزی داشته باشیم، طبیعی است که قیمت‌ها جهش کند. وقتی قیمت از یک کانال، مثلاً 100، وارد کانال 130 می‌شود، کسانی که کالا در اختیار دارند، قیمت‌های بالاتری اعلام می‌کنند. در چنین شرایطی کنترل بازار عملاً ممکن نیست. در کشور ما سرمایه مردم به‌شدت تحت تأثیر تغییرات نرخ ارز و تنش‌های سیاسی قرار دارد، هر تغییری در نرخ ارز یا هر تنش سیاسی، مستقیم روی بازار خودرو اثر می‌گذارد. افزایش قیمت‌ها در بازار کاملاً مشهود است. در این چند ماه اخیر، همه شرکت‌ها چه مونتاژی، چه وارداتی و چه داخلی افزایش قیمت داشته‌اند. وقتی افزایش قیمت اعمال می‌شود، طبیعتاً قیمت‌ها بالا می‌رود. از طرف دیگر، بازار عملاً کنترل نشده و بازار رهاست؛ قیمت‌گذاری در دست کسی است که خودرو را در اختیار دارد. شرکت‌ها هنوز نتوانسته‌اند به تعهدات تولیدی خود عمل کنند؛ چه آن میزان تولیدی که قرار بوده در شش ماه یا نه ماه اول سال انجام شود. در کنار این‌ها، طی 10 روز گذشته هم که نرخ ارز ناگهان از یک کانال به کانال بالاتر رفت، حدود 10 تا 15 درصد افزایش قیمت به خودروها اضافه شد. خودروهایی که فاکتور نشده بودند، افزایش قیمت بیشتری داشتند. تورم روی بازار خودرو تأثیر مستقیم گذاشته است. وقتی هزینه‌ها بالا می‌رود، وقتی بنزین گران می‌شود، این موضوع به تورم دامن می‌زند. حتی لوازم مصرفی کوچک هم در این مدت افزایش قیمت داشته‌اند. بنزین در واقع بهانه‌ای شد که بازار دوباره به‌هم بریزد. با این شرایط، با این نرخ تورم و با این وضعیت خودروسازان که تولیدشان دچار مشکل است، آینده خوبی برای بازار خودرو  متصور نیست امروز طبقه متوسط عملاً دارد سرمایه‌اش را از دست می‌دهد. کسی که ابتدای سال سرمایه‌ای داشته، امروز حدود 30 درصد قدرت خریدش کاهش پیدا کرده است. ممکن است فکر کند با خرید و فروش سود کرده، اما آخر سال می‌بیند اگر قبلاً پول سه خودرو را داشت، الان فقط پول دو خودرو را دارد. در این چند سال، تقریباً همه ضرر کرده‌اند، مگر کسانی که پولشان همان لحظه در جنس بوده؛ فرقی نمی‌کند خودرو بوده یا دلار یا هر کالای دیگری. کسی که پولش در گردش بوده، هر روز ارزش سرمایه‌اش کمتر شده است. این شرایط مثل راه رفتن روی تردمیل است؛ یک ساعت راه می‌روید، عرق می‌کنید، انرژی می‌گذارید، اما سر جای خودتان هستید. حتی بدتر؛ چون کالایی که یک ماه پیش می‌توانستید بخرید، امروز دیگر نمی‌توانید بخرید و باید پول بیشتری روی آن بگذارید. ویترین نمایشگاه‌ها پر است، اما دادوستد واقعی وجود ندارد. دارندگان خودرو قیمت‌گذار هستند و متناسب با نوسانات روزانه قیمت می‌گذارند. در این مدت که نوسانات ارزی وجود داشته، یا معامله‌ای انجام نشده یا اگر انجام شده، یا فروشنده منصرف شده یا خریدار. واقعیت این است که بازار خودرو رها شده است. قیمت‌گذاری دستوری، بدهی خودروسازان، افت کیفیت خودروها و نبود نظارت، همه دست به دست هم داده‌اند. بازار را نمی‌شود با دستور اداره کرد. خودروهایی تا حدود 6 یا 6.5 میلیارد تومان افزایش قیمت قابل توجهی داشته‌اند، اما بالاتر از این سطح، تغییرات قیمتی جزئی‌تر بوده است؛ چون قدرت خرید طبقه متوسط تا همین کانال هم به‌شدت کاهش یافته و طبقه پایین‌تر عملاً توان خرید حتی یک کوییک دنده‌ای 800 میلیونی را هم ندارد. تا زمانی که تورم کنترل نشود، هیچ کالایی قابل کنترل نیست. قبلاً ارز دونرخی وجود داشت، اما الان تولیدکننده باید همه چیز را آزاد تهیه کند و این موضوع باعث افزایش قیمت خودرو می‌شود. خودروهایی که الان وارد می‌شوند، اغلب از برندهایی هستند که در دنیا شناخته‌شده نیستند و در تیراژهای 100، 200 یا 300 دستگاه وارد می‌شوند. این خودروها در آینده از نظر خدمات پس از فروش و تأمین قطعات مصرف‌کنندگان را با مشکل مواجه خواهند کرد. من همیشه گفته‌ام کسی که خودرو لازم دارد، هر زمان بخرد، یک قدم جلوتر است. در جامعه‌ای که تورم دارد، نگه داشتن پول نقد یعنی باخت. البته خودرو هم در یک سال گذشته بازدهی بالایی نداشته و نسبت به بازارهایی مثل طلا و ارز رشد ضعیف‌تری داشته است. تقاضای کاذب سال‌های قبل دیگر در بازار وجود ندارد و ثبت‌نام‌ها بیشتر به خاطر فاصله قیمتی کارخانه و بازار است، نه سرمایه‌گذاری واقعی.