رئوف پیشدار استاد دانشگاه: با سقوط بشار اسد از قدرت در سوریه و روی کار آمدن یک جریان نظامی و سیاسی که تا به این‌جا روشن شده کم و بیش با ایران زاویه خواهد داشت، یک سؤال بیش از هر چیز پرسیده می‌شود و آن سرانجام و سرنوشت میلیاردها دلار طلب ایران از سوریه و سرمایه گذاری در این کشور است.
برای طرح این مسأله باید منتظر ماند تا تحولات در سوریه از حالت عدم قطعیت خارج شود و به یک ثبات سیاسی برسد که زمانی فعلاً برای آن قابل تصور نیست. مطابق قوانین و مقررات حاکم بر تجارت جهانی و حقوق بین الملل، دولت سوریه که عوض شده به این معنی نیست که سوریه از بین رفته، دولت قبل روابطی با دولت ایران داشته و ممکن است دولت جدید که سر کار می‌آید روابطی کمتر یا بیشتر از دولت قبلی با دولت ایران داشته باشد.از این رو مطالبات ایران از سوریه باید بررسی شود که چه نوع مطالباتی است و در یک قرارداد رسمی انجام‌شده است یا خیر؟ مطالباتی که به صورت رسمی و طی یک قرارداد انجام شده، مربوط به سرمایه‌گذاری یا هر روش دیگری طبق اسناد رسمی است و نشانگر این است که ایران آن‌جا مطالبه‌ای دارد. چه اینکه ایران فقط با دولت بشار اسد رابطه نداشته بلکه با کشوری به اسم سوریه رابطه داشته‌است. لذا در وهله اول باید این مساله اساسی حل شود و ایران و سوریه روابط دیپلماتیک‌شان را از سر بگیرند. ایران هزینه‌ها و سرمایه گذاری‌های زیادی از نفت رایگان در حمایت از سوریه به دلیل پشتیبانی از ایران در جنگ تحمیلی تا هزینه‌های نظامی و امنیتی، کمک‌های بشردوستانه، پروژه‌های عمرانی، صادرات و واردات و حتی راه‌اندازی کارخانه خودروسازی در سوریه انجام داده است. برخی نماینده‌های ادوار مجلس به رقم ۳۰ میلیارد دلاری از هزینه کردهای ایران در سوریه اشاره کرده‌اند و برخی گزارش‌ها نیز از صرف سالانه ۶ تا ۱۵ میلیارد دلار برای حمایت از رژیم اسد یاد می‌کنند.هزینه‌های ایران در سوریه متنوع و به گزارش رسانه‌ها از جمله شامل واگذاری ۶۵ هزار دستگاه خودرو تولید کارخانه ایرانی به‌صورت قسطی به مردم این کشور می‌شود. به علاوه ادعا می‌شود یک بانک ایرانی بیش از ۴۰۰ هزار مورد وام مسکن به‌صورت قرض‌الحسنه به مردم سوریه پرداخت کرده که این بانک هم ورشکسته شده و بدون دریافت حتی یک قسط سوریه را ترک کرده است. آن‌چه این ادعا را حداقل در مورد خودرو تقویت می‌کند، گران شدن بدون مقدمه خودرو در ایران بعداز خروج از سوریه است که یک شبه تا ۲۰۰ میلیون تومان به قیمت رسمی آن افزوده شد.
از سوی دیگر، روابط تجاری ایران و سوریه طی سال‌های اخیر با توجه به تحریم‌های بین‌المللی ایران و جنگ داخلی در سوریه همواره با نوسانات بسیاری روبرو بوده است و در مقاطعی شاهد قطع تجارت میان دو کشور بوده‌ایم. با این شرایط می‌توان گفت به طور کلی، مناسبات تجاری ایران و سوریه در دوره بشار اسد در یک چارچوب وسیع‌تر از همکاری‌های سیاسی و امنیتی شکل گرفته بود و این روابط برای هر دو کشور در راستای منافع استراتژیک و اقتصادی قرار داشت. هرچند هر دو کشور ایران و سوریه همواره توسعه روابط تجاری را در دستور کار خود داشتند و ایران برای سال جاری چشم انداز صادرات ۵۰۰ میلیون دلاری به سوریه را تعیین کرده بود. برای ایران در شرایط ویژه اقتصادی‌اش هر مقدار ارز که به کشور وارد یا بازگردانده شود با ارزش است. آمار رسمی نشان می‌دهد که فشار تحریم‌های بین المللی سبب شده تا از میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران کاسته شود و لذا حاکمیت باید تلاش کند که تحریم‌ها کاهش یابد و اصلاحات اقتصادی ساختاری در کشور انجام شود.
