هیوا زارعی– تصویب حذف چهار صفر از پول ملی، گامی در راستای ساده‌سازی معاملات مالی و بهبود کا رایی اقتصادی است که می‌تواند بازار بورس و سهام شرکت‌های بورسی را به شکل‌های مختلفی تحت تأثیر قرار دهد. این اقدام، هرچند به ظاهر ساده و بیشتر جنبه روانی دارد، می‌تواند با تغییر ادراک سرمایه‌گذاران، جذابیت سهام را افزایش دهد، اما در عین حال چالش‌های فنی، حسابداری و زیرساختی برای شرکت‌های بورسی و بازار سرمایه به همراه دارد. این گزارش به بررسی جزئیات این تأثیرات، از قیمت سهام و رفتار سرمایه‌گذاران گرفته تا چالش‌های عملیاتی و آمادگی بازار، می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این تغییر می‌تواند پویایی بازار بورس را شکل دهد.
تأثیر بر قیمت سهام و ادراک سرمایه‌گذاران
به گزارش «نقش اقتصاد»، حذف چهار صفر از پول ملی، ارزش اسمی سهام شرکت‌های بورسی را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد، در حالی که ارزش واقعی و بنیادی آن‌ها بدون تغییر باقی می‌ماند. برای مثال، سهامی که اکنون قیمتی معادل 10 هزار ریال دارد، پس از این تغییر به 1 ریال جدید تبدیل خواهد شد. این کاهش اسمی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خرد، به‌ویژه در مورد سهام شرکت‌های کوچک‌تر با قیمت‌های پایین‌تر، گیج‌کننده باشد، زیرا ممکن است ارزش سهام را کمتر از آنچه هست تصور کنند. با این حال، همین کاهش اسمی می‌تواند از منظر روانی سهام را جذاب‌تر جلوه دهد، زیرا قیمت‌های پایین‌تر به طور ناخودآگاه حس ریسک کمتر و فرصت سرمایه‌گذاری بهتر را القا می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در مورد صنایعی مانند پتروشیمی، فلزات اساسی و شرکت‌های کوچک‌تر که سهام‌شان قیمت‌های پایین‌تری دارند، می‌تواند تقاضا را افزایش دهد و حجم معاملات را در کوتاه‌مدت بالا ببرد.
با این حال، این جذابیت روانی نیازمند مدیریت دقیق است. اگر سرمایه‌گذاران نتوانند تفاوت بین ارزش اسمی و واقعی سهام را به‌درستی درک کنند، ممکن است دچار سردرگمی شوند و این ابهام به نوسانات غیرضروری در بازار منجر شود. برای مثال، سهام‌دارانی که به قیمت‌های اسمی عادت کرده‌اند، ممکن است کاهش ناگهانی قیمت‌ها را نشانه‌ای از افت ارزش شرکت تلقی کنند، حتی اگر این تغییر صرفاً ظاهری باشد. به همین دلیل، اطلاع‌رسانی شفاف و آموزش عمومی از سوی بورس و نهادهای مرتبط ضروری است تا اعتماد سرمایه‌گذاران حفظ شود. در غیر این صورت، این سردرگمی می‌تواند به کاهش موقت حجم معاملات یا حتی خروج سرمایه از بازار منجر شود، به‌ویژه در مورد سهام‌دارانی که تجربه کمتری در بازار دارند.
چالش‌های فنی و حسابداری در بورس
کاهش اسمی قیمت سهام، شرکت‌های بورسی را با چالش‌های فنی و حسابداری متعددی مواجه می‌کند که به‌طور مستقیم به ادراک سرمایه‌گذاران و عملکرد بازار گره خورده است. شرکت‌ها باید صورت‌های مالی، فاکتورها، قراردادها و سیستم‌های نرم‌افزاری خود را با واحد پولی جدید هماهنگ کنند. این هماهنگی برای صنایعی مانند خودروسازی، سیمان و مواد غذایی که حجم بالایی از معاملات داخلی دارند، اهمیت بیشتری دارد، زیرا این شرکت‌ها روزانه با محاسبات مالی خرد سروکار دارند. برای مثال، یک شرکت خودروسازی که فاکتورهای فروش خود را بر اساس واحد قدیمی تنظیم کرده، باید تمام سیستم‌های حسابداری خود را بازطراحی کند تا با واحد جدید همخوانی داشته باشد. این فرآیند نه‌تنها زمان‌بر است، بلکه هزینه‌های قابل‌توجهی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند.
در سطح بازار، بورس تهران نیز باید پلتفرم‌های معاملاتی خود را به‌روزرسانی کند تا توانایی مدیریت قیمت‌های کسری مانند 0.1 یا 0.01 ریال را داشته باشد. این موضوع می‌تواند پیچیدگی‌های فنی را افزایش دهد، زیرا سیستم‌های معاملاتی فعلی ممکن است برای چنین اعداد کسری بهینه نشده باشند. بدون این آمادگی، خطر اختلال موقت در معاملات یا حتی توقف برخی نمادها وجود دارد. علاوه بر این، شاخص کل بورس تهران که بر اساس قیمت‌های اسمی محاسبه می‌شود، نیاز به تعدیل فوری دارد تا روند واقعی بازار حفظ شود. اگر این تعدیل به‌درستی انجام نشود، ممکن است شاخص کل به طور مصنوعی کاهش یابد و این امر به ادراک منفی سرمایه‌گذاران دامن بزند. این چالش‌ها، اگر به‌خوبی مدیریت نشوند، می‌توانند شفافیت بازار را کاهش دهند و اعتماد سرمایه‌گذاران را تحت تأثیر قرار دهند.
اثرات روانی و رفتار سرمایه‌گذاران
تأثیر روانی حذف چهار صفر از پول ملی فراتر از تغییر قیمت سهام، بر رفتار و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران نیز اثر می‌گذارد. قیمت‌های پایین‌تر می‌توانند حس فرصت سرمایه‌گذاری را تقویت کنند، به‌ویژه برای سهام شرکت‌های کوچک‌تر که اکنون به نظر ارزان‌تر می‌رسند. این موضوع می‌تواند سرمایه‌های خرد را به سمت بورس هدایت کند و حجم معاملات را افزایش دهد.برای مثال، سرمایه‌گذاری که پیش‌تر خرید سهام 1000 ریالی را پرریسک می‌دید، ممکن است با دیدن قیمت 0.1 ریالی همان سهام، انگیزه بیشتری برای خرید پیدا کند، حتی اگر ارزش واقعی تغییری نکرده باشد. این اثر روانی در بازارهایی مانند ایران که سرمایه‌گذاران خرد نقش مهمی دارند، می‌تواند به رونق موقت بازار منجر شود.
با این حال، این تحول روانی بدون ریسک نیست. اگر سرمایه‌گذاران نتوانند تفاوت بین ارزش اسمی و واقعی را درک کنند، ممکن است نوسانات غیرمنتظره‌ای در بازار ایجاد شود. برای مثال، سهام بانک‌ها یا مؤسسات مالی که نیاز به تنظیم گسترده ترازنامه‌ها دارند، ممکن است در دوره گذار با بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران مواجه شوند. این بی‌اعتمادی می‌تواند به کاهش حجم معاملات این سهام منجر شود، به‌ویژه اگر گزارش‌های مالی شرکت‌ها با تأخیر منتشر شوند یا ابهاماتی در آن‌ها وجود داشته باشد. برای جلوگیری از این مشکلات، آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی شفاف از سوی سازمان بورس و شرکت‌های بورسی ضروری است. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که در کشورهایی که چنین تغییراتی با اطلاع‌رسانی ضعیف انجام شده، بازارها در کوتاه‌مدت دچار نوسانات غیرضروری شده‌اند.
تأثیر بر صنایع خاص و رقابت در بازار
صنایع مختلف بورسی به شکل‌های متفاوتی از حذف چهار صفر تأثیر می‌پذیرند، اما همگی در یک اکوسیستم رقابتی به هم متصل هستند. صنایعی مانند پتروشیمی، فلزات اساسی و مواد غذایی که به معاملات داخلی وابسته‌اند، می‌توانند از ساده‌سازی محاسبات مالی سود ببرند. برای مثال، کاهش تعداد ارقام در فاکتورها و صورت‌حساب‌ها می‌تواند فرآیندهای حسابداری را سریع‌تر و ارزان‌تر کند. اما شرکت‌های صادراتی، مانند برخی تولیدکنندگان پتروشیمی یا فولاد، ممکن است با چالش‌های ارزی مواجه شوند، زیرا باید درآمدها و هزینه‌های خود را با واحد جدید و نرخ‌های تبدیل ارزی تطبیق دهند. این پیچیدگی‌ها می‌تواند در کوتاه‌مدت بر سودآوری گزارش‌شده این شرکت‌ها اثر بگذارد.
سهام شرکت‌های کوچک‌تر با قیمت‌های پایین، به دلیل جذابیت روانی ناشی از کاهش اسمی، می‌توانند تقاضای بیشتری جذب کنند و در رقابت با شرکت‌های بزرگ‌تر، برتری موقتی پیدا کنند. برای مثال، یک شرکت کوچک تولیدی که سهامش از 5000 ریال به 0.5 ریال کاهش می‌یابد، ممکن است برای سرمایه‌گذاران خرد جذاب‌تر به نظر برسد. در مقابل، بانک‌ها و مؤسسات مالی که نیاز به تنظیم گسترده ترازنامه‌ها و هماهنگی با سیستم‌های بانکی دارند، ممکن است در کوتاه‌مدت با چالش‌هایی مواجه شوند که بر قیمت سهام‌شان اثر منفی بگذارد. این پویایی رقابتی می‌تواند تعادل بازار را تغییر دهد، به‌طوری‌که شرکت‌هایی با سهام ارزان‌تر موقتاً از نظر روانی برتری پیدا کنند. با این حال، این برتری به هماهنگی زیرساخت‌ها و مدیریت صحیح بازار بستگی دارد.
آمادگی بازار سرمایه برای تحول
برای مدیریت موفق این تحول، بورس تهران باید زیرساخت‌های فنی و آموزشی خود را تقویت کند تا اثرات منفی بر ادراک سرمایه‌گذاران و عملکرد صنایع به حداقل برسد. به‌روزرسانی نرم‌افزارهای معاملاتی برای پشتیبانی از قیمت‌های کسری، تنظیم شاخص کل بورس و آموزش کارگزاران از اقدامات کلیدی هستند. دوره گذار چندساله فرصت مناسبی برای تست و پیاده‌سازی این تغییرات فراهم می‌کند، اما هرگونه تأخیر در اجرا می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را تضعیف کند. برای مثال، اگر سیستم‌های معاملاتی به‌موقع به‌روزرسانی نشوند، ممکن است معاملات برخی نمادها متوقف شود و این امر به ادراک منفی از بازار دامن بزند.سیاست‌گذاران بورسی تأکید دارند که حذف چهار صفر تأثیر بنیادی بر ارزش سهام ندارد، اما موفقیت این تغییر به مدیریت صحیح چالش‌های فنی و روانی وابسته است. اطلاع‌رسانی شفاف و آموزش عمومی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا با اطمینان بیشتری در بازار فعالیت کنند. در نهایت، این تحول می‌تواند به‌عنوان کاتالیزوری برای جذب سرمایه‌های جدید به بورس عمل کند، به‌ویژه اگر بازار سرمایه بتواند با هماهنگی و شفافیت، این گذار را هدایت کند. موفقیت این فرآیند نه‌تنها به آمادگی فنی، بلکه به ایجاد اعتماد در میان سرمایه‌گذاران و فعالان بازار بستگی دارد.
