مرضیه خوشکار- شاخص کل بورس تهران در هفته جاری هر روز با رشد غیرمنتظره‌ای همراه است. رشدی که در تضاد با انتظارات بسیاری از فعالان بازار بود چرا که فضای عمومی پیش‌بینی می‌کرد که بازگشت تحریم‌ها و تشدید تنش‌های سیاسی منطقه‌ای، فشار سنگینی بر بورس وارد کند و چند روز متوالی بازار در محدوده منفی قرار بگیرد. اما بازار رفتاری متفاوت نشان داد. در شرایطی که بازگشت تحریم‌ها و تشدید تنش‌های سیاسی منطقه‌ای انتظار شوک منفی به بازار را تقویت کرده بود، شاخص کل نه‌تنها منفی نشد، بلکه رشد نیز داشت.
تحلیل رفتار شاخص در مواجهه با ریسک‌های سیستماتیک
در همین ارتباط سید محمدرضا اعلمی، کارشناس بازار سرمایه درباره شرایط متفاوت بورس تهران می‌گوید: شاخص کل بازار سرمایه همواره آینه‌ای از انتظارات فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران است. این شاخص ترکیبی، نه‌تنها تحولات سودآوری شرکت‌ها را منعکس می‌کند، بلکه نسبت به ریسک‌های سیستماتیک و رویدادهای کلان سیاسی و اقتصادی واکنش نشان می‌دهد. با این حال، آنچه در روزهای گذشته شاهد بودیم رفتاری خلاف انتظار بود که خود ارزش تحلیل و تفسیر دارد. به باور اعلمی آنچه این روزها در بازار رخ داد، نمونه‌ای روشن از اهمیت تحلیل رفتار شاخص در مواجهه با ریسک‌های سیستماتیک است. او با اشاره به اینکه انتظار می‌رفت در واکنش به خبر بازگشت تحریم‌ها و افزایش ریسک سیاسی، بازار چند روز متوالی قرمز شود و سپس با رشد نرخ ارز و شکل‌گیری انتظارات تورمی، سهام دلاری جان بگیرد، می‌گوید: این‌بار شوک اولیه به سرعت جذب و بازار با رشد بسته شد. این رفتار را می‌توان به عنوان پیام مثبتی از سوی بازار تعبیر کرد که ریسک را پذیرفته و آماده عبور از مقاومت‌هاست. البته این پیام تنها زمانی معتبر خواهد بود که با تأیید حجم معاملات و همگرایی شاخص هم‌وزن همراه شود و در غیر این صورت، ممکن است تنها شاهد یک جهش کوتاه‌مدت باشیم. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است: اگر سیاستگذاران بتوانند با ثبات‌بخشی به متغیرهای کلان و کاهش مداخلات غیرضروری، اطمینان سرمایه‌گذاران را جلب کنند، بازار سرمایه می‌تواند نقش موثرتری در تأمین مالی تولید ایفا کند و به جایگاه واقعی خود در اقتصاد ایران نزدیک شود. این کارشناس بازار سرمایه بر این باور است که در مقطع کنونی باید سطح دانش مالی سرمایه‌گذاران را ارتقا داد تا تصمیم‌هایشان بر پایه تحلیل و منطق باشد نه هیجان و شایعه. رفتار اخیر شاخص کل فرصتی است برای یادگیری این نکته که بازار تنها به اخبار واکنش نشان نمی‌دهد، بلکه انتظارات، حمایت‌های پنهان و جریان نقدینگی نیز در شکل‌گیری مسیر اثرگذارند.
بورس سیاه‌ترین سیاهی که می‌شد را تجربه کرده
جواد عشقی‌نژاد، کارشناس بازار سهام نیز درباره وضعیت بازار سرمایه پس از فعال شدن مکانیسم ماشه گفت: فعالان اقتصادی به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ دسته اول معتقدند که احوال فعلی بازارها در ایران، سیاه‌ترین سیاهی که می‌شد را تجربه کرده است. این گروه با استناد به وقایع اتفاق افتاده در یک سال گذشته بر این عقیده‌اند که ریزش و رکود در بازارها به حداکثر خود رسیده است؛ بنابراین به عنوان مثال، اوراق سهام ارزشمند بوده و قابل تأمل و بررسی هستند. این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: دسته دیگر افراد با استناد به وقایع یک سال گذشته بر این عقیده‌اند که اگر ثبات سیاسی و امنیتی مناسبی ایجاد نشود، نمی‌توان اقدام به سرمایه‌گذاری کرد. زیرا هر لحظه ممکن است دوباره شرایطی بحران‌زا، فضای اقتصادی کشور را متزلزل کند؛ در نتیجه رجوع به دارایی‌های امن‌تر که قابلیت نقدشوندگی دارند را راهبرد خود قرار داده‌اند.
حرکت شاخص، زنگ خطر رکود را خاموش کرد
سهیلا نقی‌پور دیگر تحلیلگر بازار سرمایه با نگاهی متفاوت به وضعیت کنونی بازار می‌نگرد. او با یادآوری اینکه با شروع هفته اول مهرماه، بازار سرمایه تهران تصویری متفاوت و تا حدی خلاف انتظار بسیاری از تحلیلگران را به نمایش گذاشته است، می‌گوید: در شرایطی که روزهای پایانی شهریورماه با نگرانی‌های ناشی از ریسک‌های سیاسی و ابهامات اقتصادی، سایه سنگین ترس و فشار فروش را بر معاملات حاکم کرده بود، نخستین روزهای پاییزی و معاملات هفته اول مهرماه نویدبخش بازگشت تعادل و تزریق دوباره امید به تالار شیشه‌ای بودند. او می‌افزاید: برخلاف تصور عمومی که انتظار داشتند پس از روزهای پرنوسان، بازار با عقب‌نشینی بیشتر و غلبه کامل عرضه‌کنندگان آغاز شود، اما معاملات از شنبه با یک غافلگیری بزرگ همراه شد؛ شاخص کل بورس تهران یک جهش بزرگ را به ثبت رساند و روند مثبت و پرتقاضای هفته را با قدرت آغاز کرد. شاهد نمایان شدن قدرت خریداران در لایه‌های مختلف بازار بودیم. این افزایش تقاضا و حرکت رو به جلوی شاخص، زنگ خطر رکود را تا حدی خاموش کرد و نشان داد که نبض بازار کاملاً از کار نیفتاده است. این اتفاق نه تنها گواه بر ارزندگی سهام در قیمت‌های فعلی است، بلکه نشان می‌دهد نقدینگی سرگردان همچنان پتانسیل ورود به بازار سهام را دارد؛ مشروط بر آنکه علامت‌های حمایتی لازم را دریافت کند. نقی‌پور می‌گوید: تجربه تلخ رهاشدگی بازار در دوره‌های نزولی، همواره یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های سهامداران خرد بوده است. اما در جریان معاملات این هفته و به خصوص روز گذشته که نمادی از روزهای پرتلاطم پیش رو بود، حمایت‌های خوبی از سوی نهادهای حمایتی و حقوقی‌های بزرگ بازار مشاهده شد. این حمایت‌ها به شکل خرید هدفمند در نمادهای شاخص‌ساز و تزریق نقدینگی در مواقع حساس و ضروری صورت گرفت. اقداماتی نظیر فعال شدن صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار، توانست در برابر خیل عرضه‌ها، سدی محکم ایجاد کند و اجازه ندهد فشار فروش هیجانی، بازار را به کام سقوط کامل بکشاند.
