درگفتگوی «نقش اقتصاد» با بنیان‌گذار «صندوق خانوادگی اوارد» مطرح شد «اوارد» از آگاهی تا همیاری؛ مدلی نو در مشارکت اجتماعی

جناب آقای مجتبی شاطرآقایی‌زاده، بسیار سپاسگزاریم که دعوت ما برای این گفتگو را پذیرفتید. در دوسال اخیر نام «اوارد» را زیاد شنیده‌ایم؛ اما بسیاری هنوز نمی‌دانند این مجموعه دقیقاً چیست. اگر موافق باشید، از همین نقطه آغاز کنیم. «اوارد» دقیقاً چگونه شکل گرفت و فلسفه وجودی آن چیست؟

خوشحالم که در کنار شما هستم. واقعیت این است که «اوارد» نه از دل یک طرح مالی یا مدل سرمایه‌گذاری، بلکه از دل یک نیاز انسانی شکل گرفت؛ نیازی که به‌مرور تبدیل شد به یک مکتب فکری.

در دوره‌ای که جامعه با بی‌اعتمادی گسترده، فشارهای اقتصادی و احساس تنهایی مواجه بود، من به این فکر رسیدم که ریشه بسیاری از مشکلات، در نبود ساختارهای همیاری و آگاهی‌بخش است؛ ساختارهایی که نه‌فقط به جیب مردم، بلکه به ذهن آنها توجه کند.

اوارد دقیقاً از همین نقطه آغاز شد:

یک ایده ساده اما عمیق؛ اینکه اگر انسان‌ها به جای رقابت، به سمت همکاری حرکت کنند، نه‌فقط در اقتصاد، بلکه در زندگی هم متحول می‌شوند.

برخی تصور می‌کنند اوارد یک صندوق مالی یا مدل سرمایه‌گذاری است. شما بارها گفته‌اید که چنین برداشتی اشتباه است. چرا؟

زیرا «اوارد» از اساس برای پول‌سازی یا کسب بازده طراحی نشده است. اوارد در واقع یک «اکوسیستم تحول» است — فضایی برای رشد فردی و جمعی که هدفش آموزشِ نحوه تصمیم‌گیری، بازسازی اعتماد و تقویت توان همکاری میان افراد است.

ما در اوارد وعده درآمد، سود یا بازدهی مالی نمی‌دهیم؛ محصول ما آگاهی است: آموزش، گفتگو و تجربه کار گروهی برای ساختن یک جامعه سالم‌تر.

در این چارچوب هر عضو بیش از آنکه یک سپرده‌گذار باشد، یک «سرمایه انسانی» به شمار می‌آید. مبنای حرکت در اوارد این است که رشد واقعی از ذهن آغاز می‌شود نه از پول؛ مشارکت ارزش است، نه معامله صرف؛ و یادگیری مهم‌ترین خروجی ماست.

بنابراین اوارد را باید به‌عنوان یک جنبش یادگیری جمعی دید، نه به‌عنوان یک سازوکار مالی یا سرمایه‌گذاری. این تمایز، هم مبانی فکری حرکت را روشن می‌کند و هم راه سوءبرداشت‌ها را می‌بندد.

در صحبت‌های شما تأکید زیادی بر «آگاهی» وجود دارد. منظور شما از این آگاهی چیست و این مفهوم چگونه در اوارد شکل می‌گیرد؟

آگاهی یعنی بازگشتن به خود؛ یعنی دیدن اینکه بسیاری از ترس‌ها، تصمیم‌ها و محدودیت‌های امروز ما، نتیجه الگوهای ذهنی‌ای است که در گذشته شکل گرفته‌اند. اغلب ما سال‌ها با پیام‌هایی مانند «کمبود»، «ترس»، «رقابت»، «شکست» و «نمی‌شود» تربیت شده‌ایم و همین پیام‌ها ذهن را در حالت دفاعی دائمی نگه می‌دارد.

در اوارد تلاش شده فضایی شکل بگیرد که این «ذهن دفاعی» آرام شود. وقتی ذهن از این حالت فاصله می‌گیرد، اتفاق‌های مهمی رخ می‌دهد:

• همکاری جای رقابت را می‌گیرد،
• همدلی جای ترس را،
• و آگاهی جای بی‌اعتمادی را.

جلسات ما – چه آموزشی و چه گفتگومحور – با همین هدف طراحی شده‌اند. مقصد ما پول‌سازی نیست؛ ما در پی ساختن انسان‌هایی آگاه‌تر، آرام‌تر و توانمندتر هستیم. اوارد بیش از هر چیز، محیطی برای تغییر نگرش و ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری است

شما از «اکوسیستم» و «جنبش اجتماعی–اقتصادی» نام می‌برید. این واژه‌ها کمی بزرگ و مفهومی به نظر می‌رسند. اگر بخواهید ساده و روشن توضیح دهید اوارد چه چیزی را بازآفرینی کرده، چه می‌گویید؟

اگر بخواهم ساده بگویم، اوارد در حقیقت یک نسخه مدرن از سنت‌های قدیمی همیاری در فرهنگ ایرانی است.

در گذشته مردم در مسائل اقتصادی و حتی زندگی روزمره، شریک یکدیگر بودند؛ به هم کمک می‌کردند، به یکدیگر اعتماد داشتند و روابط مالی‌شان بر پایه اخلاق، احترام و همدلی شکل می‌گرفت.

اما با گذر زمان، این فرهنگ همکاری جای خود را به ساختارهای رسمی، پیچیدگی‌های مالی و بی‌اعتمادی داد.

اوارد تلاشی است برای بازگرداندن همین روح فراموش‌شده.

اینجا ما یک میدان کوچک اعتماد می‌سازیم؛ جایی که:

* افراد واقعاً یکدیگر را می‌بینند

* صدای هم را می‌شنوند

* در کنار هم رشد می‌کنند

* و دوباره تجربه یک «خانواده اقتصادی» را زنده می‌کنند

بنابراین اوارد قبل از اینکه یک ساختار مالی باشد، یک بازسازی فرهنگی است؛ تلاشی برای احیای مشارکت، اعتماد و همراهی انسانی در قالب یک مدل امروزی و قابل اجرا.

در چند گفتگو اشاره کرده‌اید که اوارد برای «انسان‌های مختلف با ارزش‌های مختلف» مناسب است. منظورتان دقیقاً چیست؟

ما در جلسات درباره مفهوم «ارزش‌ها» صحبت کردیم؛ ارزش‌هایی مانند آرامش، امنیت، آزادی، رشد فردی، خانواده، ثبات و معنا.

واقعیت این است که هر انسان مسیر زندگی خود را بر اساس همین ارزش‌های درونی می‌سازد.

اوارد به همین دلیل برای افراد با سلایق و اولویت‌های متفاوت قابل فهم و قابل استفاده است، چون یک ساختار انعطاف‌پذیر و انسان‌محور دارد.

در این فضا:

• برای کسی که امنیت می‌خواهد: محیطی پایدار، روشن و قابل پیش‌بینی فراهم می‌شود.
• برای کسی که آرامش می‌خواهد: گروهی بدون تنش، قضاوت و فشار شکل می‌گیرد.
• برای کسی که رشد می‌خواهد: آموزش، گفتگو، یادگیری و توسعه فردی ارائه می‌شود.
• برای کسی که حس تعلق می‌خواهد: تجربه یک خانواده اجتماعی و همدل فراهم است.
• برای کسی که آزادی می‌خواهد: هیچ اجبار و الزام عملی وجود ندارد و اختیار انتخاب کاملاً در دست فرد است.

به همین دلیل می‌گویم اوارد یک «سیستم واحد» نیست.

اوارد یک فضای رشد است؛ یک میدان انسانی که هر فرد می‌تواند ارزش‌های درونی خود را تقویت و تجربه کند.

در جامعه‌ای که بسیاری از مردم دچار ناامیدی و خستگی ذهنی شده‌اند، اوارد چگونه به شکل‌گیری امید کمک می‌کند؟

اوارد «امید» را عرضه نمی‌کند؛ ما امید را می‌سازیم.

امید یک اتفاق تصادفی نیست؛

سه پایه اصلی دارد:

۱) دیدن مسیر – وقتی انسان‌ها بفهمند می‌توانند انتخاب کنند، می‌توانند تغییر کنند و می‌توانند از نقطه فعلی خود عبور کنند، جرقه امید روشن می‌شود.

۲) داشتن همراه – هیچ‌کس به‌تنهایی نمی‌تواند دوام بیاورد.

در اوارد انسان‌ها میان جمعی قرار می‌گیرند که می‌شنود، می‌فهمد و قضاوت نمی‌کند. این «پشت‌گرمی جمعی» خود یک منبع بزرگ امید است.

۳) تجربه رشد – وقتی افراد می‌بینند که درک‌شان، رفتارشان، تصمیم‌گیری‌شان یا نگاه‌شان تغییر کرده، ذهن باور می‌کند که پیشرفت ممکن است.

و همین «ممکن بودن»، همان معنای امید است.

در اوارد آدم‌ها تنها نیستند.

ما کنار هم یاد می‌گیریم، گفتگو می‌کنیم، می‌خندیم، اشتباه می‌کنیم، و دوباره بلند می‌شویم.

در چنین فضایی ذهن به آرامی می‌فهمد که:

«راه هنوز وجود دارد.»

امید یک دارو نیست؛

یک مهارت است.

و اوارد، دقیقاً همان جایی است که این مهارت دوباره زنده می‌شود

چگونه اطمینان می‌دهید که فعالیت‌های اوارد از نظر اخلاقی و اجتماعی شفاف باقی می‌ماند؟

برای ما در اوارد، شفافیت و پایبندی اخلاقی یک شعار نیست؛ ستون اصلی ساختار ماست. به همین دلیل چند اصل ثابت و غیرقابل‌تغییر داریم که تمام فعالیت‌ها بر اساس آن‌ها پیش می‌رود:

۱) ممنوعیت هرگونه وعده مالی

در اوارد هیچ‌کس حق ندارد وعده درآمد، سود، بازدهی یا تضمین مالی بدهد.

ما یک ساختار آموزشی–مشارکتی هستیم، نه یک سیستم سوددهی.

بنابراین هرگونه وعده‌سازی به‌طور کامل ممنوع است.

۲) عدم اجبار در هر سطح

هیچ عضو اوارد به هیچ فعالیتی مجبور نیست:

نه شرکت در کلاس‌ها،

نه خرید کتاب،

نه معرفی افراد جدید.

تمام مشارکت‌ها کاملاً داوطلبانه و بر اساس انتخاب آگاهانه انجام می‌شود.

۳) شفافیت کامل در فعالیت‌ها

تمام جلسات، گفتگوها و فرآیندها در فضای کاملاً باز و قابل مشاهده برای همه اعضاست.

در اوارد چیزی به نام پشت‌پرده یا تصمیم‌گیری پنهان وجود ندارد.

اعضا در جریان همه چیز هستند.

۴) تأکید بر مسئولیت‌پذیری

اصلی‌ترین پیام ما این است که هر فرد مسئول انتخاب‌های مالی و تصمیم‌های زندگی خود است.

اوارد فقط ابزار آگاهی، همفکری و حمایت اجتماعی ارائه می‌دهد؛

اما هیچ‌گونه تصمیم‌گیری مالی به‌جای اعضا انجام نمی‌دهد.

۵) احترام به ارزش انسانی افراد

در این ساختار، انسان‌ها نه با آورده مالی، بلکه با آگاهی، مسئولیت‌پذیری و مشارکت‌شان سنجیده می‌شوند.

هیچ‌کس «عدد» نیست و ارزش هیچ فردی با ورودی مالی او تعریف نمی‌شود.

«پایبندی به این اصول، قلب تپنده اوارد است. این اصول است که ما را از هرگونه سوءبرداشت، سوءاستفاده یا شبهه به‌طور کامل جدا می‌کند و به ما امکان می‌دهد به‌عنوان یک حرکت اجتماعی-آگاهی‌بخش سالم و شفاف ادامه دهیم.»

برخی می‌پرسند اگر اوارد یک ساختار مالی نیست، پس چرا نام «صندوق» را دارد؟

واژه «صندوق» در اوارد بیشتر یک نماد فرهنگی است تا یک مفهوم مالی.

در گذشته، در فرهنگ ایرانی، «صندوق» یعنی جایی که آدم‌ها برای همکاری، همیاری و اعتماد کنار هم قرار می‌گرفتند.

اوارد همین مفهوم را بازآفرینی کرده؛ نه برای پول، بلکه برای با هم بودن، یاد گرفتن و رشد کردن.

ما هیچ فعالیت سرمایه‌گذاری یا مالی به معنای رایج نداریم. «صندوق» فقط یک یادآوری است از روح همکاری ایرانی‌ها.

بعضی از افراد نگران‌اند که این نوع تجمعات می‌تواند سوءاستفاده‌برانگیز باشد. چطور با این نگرانی برخورد می‌کنید؟

این نگرانی طبیعی است و اتفاقاً ما آن را جدی می‌گیریم. برای همین از روز اول چند کار مهم انجام داده‌ایم:

• تمام جلسات باز و در دسترس اعضاست.
• هیچ پرداخت یا تعهد مالی وجود ندارد.
• هرگونه وعده یا تحریک مالی ممنوع است.
• فعالیت‌ها کاملاً مستند، گفتگومحور و شفاف‌اند.

وقتی ساختاری شفاف، بدون اجبار و بدون منفعت مالی باشد، زمینه سوءاستفاده عملاً از بین می‌رود.

عده‌ای می‌پرسند خروجی اوارد چیست؟ اگر پول و سرمایه نیست، پس فرد چه چیزی به‌دست می‌آورد؟

بزرگ‌ترین خروجی اوارد «تغییر نگاه» است. انسان وقتی نگاهش تغییر می‌کند، تصمیم‌هایش هم تغییر می‌کند و نتیجه زندگی‌اش نیز متحول می‌شود.

افراد در اوارد این‌ها را به‌دست می‌آورند:

• مهارت تصمیم‌گیری
• آرامش ذهنی
• توانایی همکاری
• هوش مالی کاربردی
• مهارت گفتگو
• اعتماد به‌نفس و خودآگاهی

این‌ها چیزهایی است که در هیچ حساب بانکی ذخیره نمی‌شود اما زندگی را از ریشه عوض می‌کند.

چرا در جلسات شما تا این حد روی «گفتگو» تأکید می‌شود؟

چون مشکل امروز جامعه کمبود گفتگوست.

آدم‌ها بیشتر می‌شنوند، کمتر می‌فهمند، کمتر حرف می‌زنند و کمتر شنیده می‌شوند.

گفتگو یعنی:

• شنیدن بدون قضاوت
• فهمیدن بدون عجله
• یاد گرفتن بدون مقاومت

وقتی گفتگو اتفاق می‌افتد، آگاهی شکل می‌گیرد؛ و اوارد دقیقاً برای همین ساخته شده.

می‌گویند اوارد بیشتر شبیه یک «جمع خودشناسی» است تا یک ساختار اقتصادی. این درست است؟

تا حدی بله. چون باور داریم اقتصادی که انسانش رشد نکرده، پایدار نمی‌ماند. انسانی که از ترس، عجله، ناآگاهی و بی‌اعتمادی تصمیم می‌گیرد، هرگز نمی‌تواند آینده مالی سالم بسازد.

اوارد قبل از هر چیز یک مدرسه آگاهی است. یک جایی که انسان یاد می‌گیرد چطور فکر کند، نه اینکه چه فکر کند.

آیا اوارد برنامه‌ای برای آینده دارد؟ این جریان قرار است به کجا برسد؟

هدف ما گسترش آگاهی است، نه گسترش اعضا. اما طبیعی است که وقتی یک جریان سالم باشد، مردم خودش سمت آن می‌آیند.

آینده اوارد این است:

• رشد فضای آموزشی
• توسعه جلسات گفتگومحور
• تقویت فرهنگ همکاری
• ساختن یک جامعه کوچک اما سالم و بیدار

هدف ما عدد و آمار نیست.

هدف ایجاد تغییر در کیفیت زندگی انسان‌هاست.

چگونه اطمینان می‌دهید که فعالیت‌های اوارد از نظر اخلاقی و اجتماعی شفاف می‌ماند؟

شفافیت در اوارد یک شعار نیست؛ یک ساختار است. ما از روز اول صندوق اوارد را طوری طراحی کردیم که هیچ چیز در آن «پشت پرده» نداشته باشد.

اول اینکه تمام جلسات، گفتگوها و تصمیم‌ها در حضور اعضا انجام می‌شود؛ هیچ تصمیم مخفی، هیچ اتاق فکر بسته و هیچ روند غیرقابل‌مشاهده‌ای وجود ندارد.

دوم اینکه هر عضو حق پرسش را دارد. این یک سیستم یک‌طرفه نیست؛ یک گفتگوی دائمی است.

سوم اینکه ما هیچ وعده مالی نمی‌دهیم و هیچ مسیری که قابل سوءتعبیر باشد تعریف نمی‌کنیم. وقتی وعده‌ای وجود ندارد، سوءاستفاده هم وجود ندارد.

چهارم اینکه اوارد به‌جای تکیه بر افراد، بر قانون استوار است. قانون برای همه یکسان اجرا می‌شود؛ چه مدیر، چه عضو تازه‌وارد.

و در نهایت، ما هر روز یادآوری می‌کنیم که اوارد یک اجتماع انسانی است، نه یک سازوکار سوددهی. همین هویت انسانی باعث می‌شود اعضا خودشان بزرگ‌ترین ناظران اخلاقی این مجموعه باشند.

به همین دلیل ساده:

شفافیت در اوارد یک رفتار نیست؛ یک محیط است

صندوق آوارد چگونه می‌تواند الگوی جدیدی برای سپرده گذاری مردمی در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی ایران ارائه کند؟»

صندوق آوارد قبل از آن‌که یک مدل مالی باشد، یک الگوی رفتاری و فرهنگی است؛ الگویی که بر پایه-سه اصل شکل گرفته: شفافیت، مشارکت و مسئولیت‌پذیری جمعی.

در شرایطی که اقتصاد ایران با نوسان، بی‌اعتمادی و شکاف اطلاعاتی مواجه است، مردم بیش از هر چیز به یک سازوکار قابل فهم، کم‌ریسک و انسانی نیاز دارند.

آوارد دقیقاً همین نیاز را هدف قرار داده است.

ما نشان دادیم که حتی بدون سازوکارهای پیچیده بانکی هم می‌توان یک چرخه پایدار مالی ایجاد کرد؛ به شرطی که سرمایه اجتماعی-یعنی اعتماد، نظم و همکاری به‌درستی مدیریت شود.

ویژگی منحصربه‌فرد ما این است که سرمایه‌گذاری را از یک رفتار فردی به یک تجربه جمعی و همدلانه تبدیل کرده‌ایم.

به باور من، در آینده نزدیک مدل‌هایی شبیه آوارد تبدیل به یکی از پایه‌های اقتصاد مردمی خواهند شد؛ زیرا مردم نیاز دارند احساس کنند در ساخت ثروت نقش دارند، نه فقط مصرف‌کننده تصمیم‌های دیگران.

آوارد تنها یک صندوق نیست؛ یک نسخه کوچک از اقتصاد مشارکتی آینده ایران است، اقتصادی که در آن مردم دوباره یاد می‌گیرند با هم ثروت بسازند.