محمد جواد خلیلی روزنامه نگار: طرح پیش‌فروش سکه در مرکز مبادله ایران، یکی از اقداماتی است که در محافل اقتصادی کشور، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این اقدام به‌طور خاص با عرضه سکه‌های ضرب 1386 و وعده تحویل آن‌ها در خرداد 1404 به‌عنوان یک تلاش برای تنظیم بازار سکه و جذب نقدینگی به نظر می‌رسد. این طرح که در شرایط کنونی اقتصادی کشور معرفی شده، به‌ویژه با چالش‌هایی که در برابر اقتصاد ایران قرار دارد به یک گره پیچیده تبدیل شده است. درحالی‌که برخی آن را فرصتی برای حفظ ارزش دارایی در برابر تورم و نوسانات اقتصادی می‌بینند، برخی دیگر نگران تبعات بلندمدت و ریسک‌های آن هستند. بر اساس تحلیل‌های مختلف، این اقدام بیشتر از آنکه یک راهکار قطعی و پایدار برای سامان‌دهی به وضعیت اقتصادی کشور باشد، به‌نظر می‌رسد تنها به‌عنوان یک واکنش مقطعی به بحران‌های مالی و اقتصادی موجود مطرح شده باشد.
فرصتی برای سرمایه‌گذاران یا یک اقدام اضطراری؟
در شرایط اقتصادی کنونی ایران که بازار سکه و طلا تحت تأثیر نوسانات ارزی و تورمی قرار دارد، پیش‌فروش سکه به‌عنوان یک اقدام برای جذب نقدینگی و تنظیم بازار از طرف دولت مطرح شده است. طبق اعلام مرکز مبادله ایران، در تاریخ‌های 28 تا 30 بهمن 1403، سکه‌های ضرب 1386 عرضه می‌شوند، درحالی‌که سکه‌های ضرب 1404 نیز قرار است به‌طور همزمان به‌صورت پیش‌فروش عرضه شوند. تحویل این سکه‌ها در تاریخ‌های خرداد، مرداد و مهر 1404 خواهد بود. در ابتدا این پیش‌فروش به‌عنوان یک فرصت جذاب برای سرمایه‌گذاران به‌ویژه کسانی که به‌دنبال یک دارایی مطمئن در برابر تورم و نوسانات بازار هستند، به‌نظر می‌رسد. سکه به‌عنوان یک دارایی سنتی در ایران، همواره جایگاه ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران داشته است و در سال‌های گذشته نیز در مواجهه با بحران‌های اقتصادی به‌عنوان یک ذخیره ارزش استفاده می‌شده است. در شرایطی که نرخ تورم به‌طور مداوم در حال افزایش است و ارزش ریال به‌شدت کاهش پیدا کرده، بسیاری از مردم برای حفظ قدرت خرید خود به دنبال ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که از نوسانات اقتصادی محافظت کنند. در این راستا، سکه با توجه به مقبولیت و سابقه طولانی خود به‌عنوان یک دارایی ثابت، توانسته توجه بسیاری را جلب کند. این امر بخصوص در شرایطی که بازار مسکن و ارز نیز با مشکلات زیادی روبرو هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با این حال حتی اگر پیش‌فروش سکه فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری باشد، نکات قابل‌توجهی وجود دارد که می‌تواند نگرانی‌هایی را برای خریداران ایجاد کند.
چالش‌های پیش‌فروش سکه و بیانیه سلب مسئولیت
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها و مسائلی که در رابطه با این طرح مطرح شده، بیانیه سلب مسئولیت مرکز مبادله ایران است که اعلام کرده است هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال تخلف بانک‌های عامل در تحویل سکه‌ها ندارد. این بیانیه نه‌تنها ابهامات زیادی را ایجاد کرده، بلکه این سؤال را به‌وجود می‌آورد که در صورت بروز تخلف در فرآیند تحویل سکه‌ها، خریداران چه راهی برای پیگیری حقوق خود دارند؟ شواهد و تجربیات گذشته نشان می‌دهند که در بسیاری از مواقع، بی‌توجهی به مسئولیت‌های قانونی می‌تواند به بروز مشکلاتی در تحویل کالا یا خدمات منجر شود. در این مورد خاص، با توجه به پیش‌فروش سکه‌ها در بازه زمانی مشخص، عدم تضمین تحویل به موقع سکه‌ها به‌ویژه در شرایطی که بازار طلا و سکه تحت تأثیر شرایط اقتصادی و نوسانات ارزی قرار دارد، می‌تواند شکاف‌هایی در اعتماد عمومی به این طرح ایجاد کند. این مسأله به‌ویژه در شرایطی که پیش‌فروش‌ها با موعد تحویل طولانی‌مدت (در این مورد تا خرداد 1404) همراه است، می‌تواند منجر به ایجاد نگرانی‌های بیشتر در میان خریداران شود. با توجه به اینکه افراد سرمایه‌های خود را برای خرید سکه به‌ویژه در شرایط بحرانی اقتصادی اختصاص می‌دهند، اگر در هنگام تحویل سکه‌ها به‌مشکل برخورد کنند، این امر می‌تواند اعتماد عمومی را به‌شدت کاهش دهد.
پیش‌بینی قیمت سکه و نوسانات اقتصادی
بازار سکه و طلا در ایران از زمان‌های گذشته تحت تأثیر تحولات اقتصادی داخلی و خارجی قرار داشته است. نوسانات قیمت طلا در بازار جهانی، به‌ویژه تغییرات نرخ ارز و سیاست‌های پولی بانک مرکزی ایران، می‌تواند تأثیرات زیادی بر قیمت سکه در بازار داخلی داشته باشد. بنابراین، پیش‌بینی قیمت سکه در سال‌های آینده کار دشواری است. در حالی‌که برخی از کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سکه در کوتاه‌مدت به‌دلیل افزایش تقاضا در بازار ممکن است با رشد مواجه شود، اما از سوی دیگر برخی تحلیل‌گران معتقدند که نوسانات ارزی و تغییرات جهانی قیمت طلا می‌تواند روند قیمت‌ها را دستخوش تغییرات شدید کند. به‌عنوان مثال، نوسانات جهانی قیمت نفت و وضعیت اقتصادی جهانی می‌تواند بر ارزش طلا و سکه تأثیر بگذارد. در صورتی که قیمت طلا در بازارهای جهانی افزایش یابد، احتمالاً قیمت سکه در ایران نیز افزایش پیدا خواهد کرد. اما این افزایش ممکن است موقت باشد و در صورتی که نوسانات ارز و تورم داخلی ادامه یابد، شاهد افزایش شدید قیمت سکه خواهیم بود.
چشم‌انداز طرح پیش‌فروش سکه در آینده
با توجه به شرایط پیچیده اقتصادی ایران، به‌ویژه با چالش‌هایی مانند بحران ارزی، تحریم‌ها، تورم بالا و کاهش قدرت خرید مردم، طرح پیش‌فروش سکه به‌عنوان یک اقدام موقتی برای جذب نقدینگی و تنظیم بازار به‌نظر می‌رسد. اما این طرح نمی‌تواند مشکلات بلندمدت اقتصادی کشور را حل کند و نیاز به سیاست‌های جامع‌تر و پایدارتر دارد. در حقیقت، در شرایطی که بازارهای دیگر همچون مسکن و ارز با بحران‌های خود روبرو هستند، پیش‌فروش سکه به‌عنوان یک اقدام اضطراری برای کنترل نوسانات بازار طلا و سکه به‌نظر می‌رسد. در صورتی که این طرح با موفقیت اجرا شود و تحویل سکه‌ها به‌موقع انجام گیرد، ممکن است به‌طور موقت کمک به ثبات بازار کند. اما اگر مشکلاتی در زمینه تحویل سکه‌ها پیش آید یا نوسانات بازار جهانی طلا افزایش یابد، ممکن است این اقدام نتایج معکوسی را به همراه داشته باشد. پیش‌فروش سکه در مرکز مبادله ایران، در وهله اول به‌نظر می‌رسد که یک اقدام مثبت برای جذب نقدینگی و تنظیم بازار سکه باشد، اما در عین حال ریسک‌ها و چالش‌های قابل‌توجهی به همراه دارد. از سلب مسئولیت مرکز مبادله ایران گرفته تا نوسانات قیمت سکه و طلا در داخل و خارج از کشور، همه عواملی هستند که باید در تصمیم‌گیری برای ورود به این طرح‌ها مدنظر قرار گیرند. همچنین، اگرچه خرید سکه در شرایط بحرانی اقتصادی ممکن است برای حفظ ارزش دارایی مناسب باشد، اما باید در نظر داشت که بازار طلا و سکه همیشه تحت تأثیر تغییرات اقتصادی و سیاسی قرار دارد و نمی‌توان از نوسانات آن در امان بود. در نهایت، این طرح شاید به‌عنوان یک اقدام کوتاه‌مدت و مقطعی بتواند به تنظیم بازار سکه کمک کند، اما به‌عنوان یک راهکار پایدار برای حل مشکلات اقتصادی کشور نیازمند سیاست‌های گسترده‌تر و برنامه‌ریزی دقیق‌تری است که بتواند با مشکلات اقتصادی موجود به‌طور جامع و بلندمدت مقابله کند.
