پوتین برنده دعوای ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید؛ روابط کی‌یف – واشنگتن بر لبه پرتگاه

رسول سلیمی روزنامه نگار: گروه بین الملل: جمعه شب، کاخ سفید شاهد یکی از پرالتهاب‌ترین دیدارهای دیپلماتیک سال‌های اخیر بود. زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که به امید جلب حمایت بیشتر ایالات متحده به واشنگتن سفر کرده بود، در دیدار با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و جِی. دی. ونس، معاون او، با مشاجره‌ای علنی و بی‌سابقه روبه‌رو شد. این رویارویی، که در حضور خبرنگاران رخ داد، باگفتگوهایی تند و اتهام‌زنی‌های متقابل همراه بود و روابط میان کی‌یف و واشنگتن را به لبه پرتگاه کشاند. زلنسکی، که به دنبال تداوم کمک‌های نظامی و مالی آمریکا بود، با هشدار صریح ترامپ مواجه شد که خواستار پایان سریع جنگ از طریق صلح با روسیه است.

ریشه‌های مشاجره: شکافی عمیق میان دو دیدگاه

تنش میان زلنسکی و ترامپ نتیجه ماه‌ها اختلاف بر سر راهبرد مواجهه با جنگ اوکراین است. از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه 2025، او بارها از لزوم پایان سریع جنگ سخن گفته و اوکراین را به پذیرش مذاکره با روسیه ترغیب کرده است. اما زلنسکی، که کشورش بیش از سه سال در برابر تهاجم روسیه مقاومت می‌کند، چنین رویکردی را به معنای تسلیم در برابر مسکو می‌داند. این اختلافات در هفته‌های اخیر با اظهارات گزنده ترامپ، از جمله توصیف زلنسکی به‌عنوان «دیکتاتور»، به اوج خود رسیده بود.

کارشناسان می‌گویند که این مشاجره نمایانگر دو دیدگاه متضاد است: زلنسکی در پی حفظ تمامیت ارضی اوکراین و پشتیبانی بی‌قیدوشرط غرب است، در حالی که ترامپ بر این باور است که تداوم کمک‌های مالی و نظامی به اوکراین، هزینه‌ای بیهوده برای مردم آمریکا به بار می‌آورد. آنچه شب گذشته رخ داد، نتیجه انفجار این تنش‌های نهفته در برابر دیدگان جهانیان بود.

مشاجره ترامپ و زلنسکی از کجا آغاز شد؟

این دیدار، که قرار بود به‌صورت خصوصی برگزار شود، به خواست زلنسکی در حضور خبرنگاران آغاز شد. جرقه تنش زمانی زده شد که ترامپ با لحنی طعنه‌آمیز خطاب به زلنسکی گفت: «امشب حسابی شیک کردی، ولی فکر نکن این لباسا چیزی رو عوض می‌کنه. بازی دست تو نیست.» زلنسکی، که این سخنان را تحقیرآمیز یافت، پاسخ داد: «ما با اونایی که کشورمون رو نابود کردن معامله نمی‌کنیم. آگه اینو نمی‌فهمی، مشکل خودته.»

ترامپ، که از این پاسخ به خشم آمده بود، با صدایی بلند گفت: «داری با این کار جنگ جهانی سوم راه می‌ندازی. مردم دارن می‌میرن، سربازات دیگه تموم شدن. یا صلح می‌کنی، یا آمریکا دیگه پشتت نیست.» زلنسکی، با فریادی که سالن را پر کرد، پاسخ داد: «داری منو تهدید می‌کنی؟ ما برای آزادیمون می‌جنگیم، نه برای اینکه با پوتین بشینیم سر یه میز!» اینگفتگوهای تند، که با اتهام «بی‌ادبی» از سوی جِی. دی. ونس، معاون ترامپ، همراه شد، دیدار را به‌سرعت پایان داد و به تیتر نخست رسانه‌ها بدل گشت.

هدف ترامپ: صلح به هر بها یا معامله‌ای بزرگ‌تر؟

نحوه مواجه ترامپ با زلنسکی نشان می‌دهد هدف ترامپ از این فشارها آشکار است، او در پی پایان دادن به جنگی است که آن را «بی‌معنا» می‌خواند و در کارزار انتخاباتی خود وعده حل سریع آن را داده بود. در دیدار شب گذشته، موضوع منابع معدنی کمیاب اوکراین نیز مطرح شد؛ منابعی که آمریکا در ازای کمک‌های پیشین خود به دنبال دسترسی به آنهاست. ترامپ در بخشی از سخنانش گفت: «ما میلیاردها دلار خرج کردیم، حالا نوبت توئه یه چیزی بذاری رو میز.» اما زلنسکی با قاطعیت پاسخ داد: «من کشورمو نه به تو می‌فروشم، نه به پوتین.»

ناظران سیاسی معتقدند که این رویکرد بخشی از راهبرد ترامپ برای کاهش هزینه‌های آمریکا و تقویت جایگاه سیاسی او در داخل کشور است. با این حال، این فشارها خطر تضعیف اوکراین در برابر روسیه را در پی دارد، امری که زلنسکی و متحدان اروپایی او به شدت با آن مخالفند.در همین راستا رسانه‌های اروپایی نیز با نگرانی و حساسیت این رویداد را پوشش داده‌اند. گاردین در مقاله‌ای با عنوان «ترامپ زلنسکی را در کاخ سفید تحقیر کرد»، این مشاجره را نشانه‌ای از دوری آمریکا از متحدانش دانست. لوموند نوشت: «رفتار غیرمسئولانه ترامپ، پیامی خطرناک به پوتین می‌فرستد.» اشپیگل این تنش را «نتیجه سیاست خارجی عمل‌گرایانه و بی‌رحم ترامپ» توصیف کرد که اروپا را در تنگنا قرار داده است.

در اوکراین نیز روزنامه اوکراینسکا پراودا این دیدار را «فاجعه‌ای برای دیپلماسی» خواند و هشدار داد که انزوای اوکراین در برابر فشارهای دوجانبه واشنگتن و مسکو نزدیک است. کی‌یف پست نیز نوشت: «ترامپ با این رفتار، پشت اوکراین را خالی کرد.» این واکنش‌ها نشان‌دهنده عمق نگرانی در اروپا و اوکراین از تغییر رویکرد آمریکا است.

واکنش کشورهای اروپایی: پشتیبانی قاطع از زلنسکی

اما کشورهای اروپایی با شتاب و جدیت به این مشاجره واکنش نشان دادند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اظهار داشت: «ما نمی‌توانیم بگذاریم اوکراین تحت فشار تسلیم شود. متجاوز روسیه است، نه اوکراین.» اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، گفت: «اظهارات و رفتار ترامپ نادرست و خطرناک است. زلنسکی به‌صورت دموکراتیک برگزیده شده و ما از او پشتیبانی می‌کنیم.» اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد، تأکید کرد: «اوکراین برای امنیت همه اروپا می‌جنگد، ما در کنارش ایستاده‌ایم»

پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا، اعلام کرد: «اسپانیا در کنار اوکراین است و هرگونه توافق صلح باید با حضور کی‌یف باشد.» کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هشدار داد: «صلحی که بدون حضور اوکراین و اروپا تحمیل شود، محکوم به شکست است. پوتین از این تنش‌ها سود می‌جوید.» جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، نیز گفت: «ما نمی‌توانیم اوکراین را تنها بگذاریم؛ این یک آزمون برای ارزش‌های ماست.» این اظهارات نشان‌دهنده تصمیم جمعی اروپا برای پر کردن خلأ احتمالی ناشی از عقب‌نشینی آمریکا است.

واکنش‌های داخلی آمریکا: دوقطبی سیاسی عمیق‌تر

در داخل آمریکا نیز این مشاجره شکاف میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها را آشکارتر کرد. آدام شیف، سناتور دموکرات، گفت: «شب گذشته در کاخ سفید، یک قهرمان با یک ترسو روبه‌رو شد. قهرمان به اوکراین بازمی‌گردد.» چاک شومر، رهبر دموکرات‌ها در سنا، افزود: «ترامپ و ونس دارند کارهای ناپسند پوتین را پیش می‌برند.» الکساندریا اوکاسیو-کورتز، نماینده دموکرات، نیز در ایکس نوشت: «ترامپ اوکراین را فروخت تا خودش را ناجی نشان دهد»

در مقابل، آنا پائولینا لونا، نماینده جمهوری‌خواه، از ترامپ دفاع کرد و گفت: «زلنسکی به ما بی‌احترامی کرد و باید پیامد آن را ببیند.» مایک لی، سناتور جمهوری‌خواه، افزود: «وقت آن است که پول مالیات‌دهندگان آمریکایی صرف جنگ‌های بی‌پایان نشود.» ایلان ماسک، از حامیان برجسته ترامپ، در ایکس نوشت: «ترامپ درست می‌گه، زمان صلح فرا رسیده است»ناظران سیاسی معتقدند که این اختلافات می‌تواند سیاست خارجی آمریکا را در ماه‌های آینده به شدت تحت تأثیر قرار دهد، به‌ویژه اگر جمهوری‌خواهان فشار برای کاهش پشتیبانی از اوکراین را افزایش دهند.

برنده اصلی تنش جمعه شب چه کسی بود؟

کارشناسان می‌گویند که مشاجره جمعه شب نقطه عطفی در جنگ اوکراین است. اگر فشارهای ترامپ به نتیجه برسد، اوکراین ممکن است ناچار به پذیرش توافقی شود که بخشی از سرزمینش را به روسیه واگذار کند، امری که برای زلنسکی و مردم اوکراین غیرقابل تحمل است. اما ایستادگی زلنسکی می‌تواند به کاهش حمایت آمریکا و انزوای بیشتر کی‌یف منجر شود. اروپا، هرچند مصمم به پشتیبانی از اوکراین است، با چالش‌هایی چون کمبود منابع مالی و نظامی و اختلافات داخلی روبه‌رو است.

ناظران سیاسی معتقدند که این رویداد به سود ولادیمیر پوتین است. شکاف میان آمریکا و اوکراین، همراه با تردید در تعهد واشنگتن، دست مسکو را برای تحمیل شرایط خود در مذاکرات بازتر می‌کند. پوتین، که از انزوای دیپلماتیک رنج می‌برد، اکنون فرصتی طلایی برای بهره‌برداری از این تنش‌ها دارد، به‌ویژه اگر اروپا نتواند به‌سرعت و به‌صورت یکپارچه خلأ ناشی از عقب‌نشینی احتمالی آمریکا را جبران کند. آینده صلح اوکراین بیش از هر زمان دیگری به توانایی اروپا در حفظ اتحاد، شجاعت زلنسکی در برابر فشارهای دوجانبه، و تصمیم‌گیری‌های بعدی ترامپ بستگی دارد. آنچه روشن است، این است که جمعه شب، پوتین در کرملین با لبخند به این منازعه نگاه کرده است!این در حالی است که برخی تحلیلگران براین باورند که «آشتی جدید میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین ممکن است زمینه‌ساز بازگشت مذاکرات هسته‌ای ایران باشد. این مذاکره در صورتی که طرفین به توافقی صلح‌آمیز در اوکراین دست یابند، می‌تواند منجر به همکاری استراتژیک در حوزه‌های متنوع میان واشنگتن و مسکو شود.»اندرو کوریبکو، تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو، ضمن بیان این مطلب افزود که این مذاکره در صورتی که طرفین به توافقی صلح‌آمیز در اوکراین دست یابند، می‌تواند منجر به همکاری استراتژیک در حوزه‌های متنوع میان واشنگتن و مسکو شود.این کارشناس همچنین پیش‌بینی می‌کند که ممکن است یک «جنبش غیرمتعهد جدید» شکل گیرد که روسیه، ایران و هند به همراه چین در آن به عنوان شرکای اقتصادی و ژئوپولیتیکی در یک موقعیت جهانی کلیدی قرار بگیرند.