محمد جواد خلیلی – صنعت خودرو ایران در چند سال اخیر با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کرده است؛ از نوسانات شدید قیمت ارز و افزایش هزینه‌ها گرفته تا مشکلات تولید و واردات قطعات. این چالش‌ها باعث شده تا نه تنها کیفیت خودروهای داخلی کاهش یابد بلکه قیمت‌ها نیز به طرز چشمگیری افزایش یابند. در این میان، راهکارهای مختلفی برای بهبود وضعیت صنعت خودرو مطرح شده است، از جمله خصوصی‌سازی شرکت‌های خودروسازی و اصلاح سیاست‌های واردات و قیمت‌گذاری. در همین ارتباط مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودرو در گفتگو با روزنامه «نقش اقتصاد» به تحلیل وضعیت فعلی و چالش‌های این صنعت پرداخت. او در این مصاحبه به مسائل مختلفی از جمله تأثیر نوسانات ارز، وضعیت تولید، مشکلات واردات قطعات، خصوصی‌سازی صنعت خودرو و راهکارهای اصلاحی اشاره کرد. مصطفوی همچنین چشم‌انداز خود را برای آینده این صنعت تشریح نمود.
وضعیت قیمت خودرو و تأثیرات بازار ارز
مرتضی مصطفوی در ابتدای گفتگویش با نقش اقتصاد به تأثیر وضعیت فعلی بازار ارز بر قیمت خودرو پرداخت و بیان کرد: در شرایط کنونی، نمی‌توان انتظار کاهش قابل توجه قیمت خودرو را داشت، چرا که قیمت خودرو به‌طور مستقیم وابسته به قیمت دلار است. وقتی قیمت دلار در بازار آزاد روند افزایشی دارد، افزایش قیمت خودرو نیز ناگزیر خواهد بود. در صورتی که تغییراتی در اقتصاد کلان ایران، به ویژه رفع تحریم‌ها و آزاد شدن منابع ارزی بلوکه‌شده ایران، رخ دهد این احتمال وجود دارد که قیمت دلار کاهش یابد و در پی آن، قیمت خودرو نیز کاهش پیدا کند اما در حال حاضر چشم‌انداز مثبتی برای کاهش قیمت دلار وجود ندارد. این کارشناس صنعت خودرو در ادامه تصریح کرد: حتی اگر به‌طور موقت کاهش قیمت دلار را شاهد باشیم، این کاهش تأثیری بر قیمت خودرو نخواهد گذاشت، چرا که صنعت خودرو ایران هنوز به شدت تحت تأثیر دلار است. در شرایطی که بازار به طور مستقیم به نرخ ارز وابسته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که قیمت‌ها در کوتاه‌مدت کاهش یابند.
مشکل تأمین قطعات و تولید
یکی از مشکلات بزرگ صنعت خودرو ایران، وابستگی شدید به واردات قطعات است. مصطفوی در این باره گفت: صنعت خودرو ایران از دو دهه پیش با مشکل تأمین قطعات مواجه است. وابستگی شدید به واردات قطعات خودرو موجب شده که کوچک‌ترین نوسانات در بازار جهانی قطعات خودرو، مشکلات جدی برای تولیدکنندگان ایرانی به وجود آورد. تحریم‌ها نیز این مشکلات را تشدید کرده است و در نتیجه کمبود قطعات یکی از عوامل اصلی کاهش تولید است. او افزود: در سال‌های اخیر شاهد کاهش تولید برخی مدل‌ها به دلیل کمبود قطعات بوده‌ایم، اما این کاهش تولید بر قیمت خودرو تأثیر نداشته است، زیرا بازار خودرو همچنان به دلار وابسته است. مشکل اصلی این است که صنعت خودرو نتواسته از این وابستگی رهایی یابد و بنابراین هرگونه تحول در بازار ارز، اثرات مستقیمی بر قیمت خودرو خواهد گذاشت.
خصوصی‌سازی و تأثیر آن بر صنعت خودرو
مصطفوی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت خصوصی‌سازی صنعت خودرو و تأثیر آن بر کیفیت خودروهای تولیدی نیز نکات جالبی مطرح کرد. او گفت: خصوصی‌سازی یکی از گام‌های مهمی است که دولت باید بردارد. در صورتی که ایران‌خودرو و سایپا به بخش خصوصی واگذار شوند، می‌توان انتظار داشت که رقابت و بهره‌وری در این صنعت افزایش یابد. البته باید توجه داشت که خصوصی‌سازی به‌تنهایی برای بهبود وضعیت صنعت خودرو کافی نیست بلکه این امر باید با افزایش کیفیت، کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌وری همراه باشد. وی در ادامه افزود: انتقال مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی در سال‌های اخیر تجربه موفقی بوده است، چرا که خصوصی‌سازی می‌تواند موجب بهره‌وری بیشتر و مدیریت کارآمدتری در این صنعت شود. اگر دولت بتواند به درستی این روند را هدایت کند و نظارت کافی بر آن داشته باشد، می‌توان به آینده مثبت این صنعت امیدوار بود.
وضعیت واردات خودرو و تقاضای بازار
یکی دیگر از مسائلی که در گفتگو با مصطفوی به آن پرداخته شد، وضعیت واردات خودرو و تأثیر آن بر تقاضای بازار بود. او در این زمینه اظهار داشت: واردات خودرو همچنان با مشکلات زیادی روبه‌رو است، چرا که خودروها با ارز دولتی خریداری نمی‌شوند و برای طبقات پایین جامعه قابل دسترس نیستند. واردات خودرو بیشتر برای قشر مرفه است و تقاضای اصلی از سوی افرادی است که توان خرید خودروهای وارداتی را دارند. مصطفوی در ادامه توضیح داد: این مسئله باعث می‌شود که خودروهای وارداتی تأثیر زیادی بر بازار خودروهای داخلی نداشته باشند و بیشتر برای قشر مرفه جامعه جذابیت داشته باشند. بنابراین، واردات خودرو به تنهایی نمی‌تواند تغییرات بنیادی در بازار خودرو ایجاد کند و تنها به افزایش رقابت در بخش خودروهای لوکس منتهی خواهد شد.
راهکارهای اصلاح صنعت خودرو
مرتضی مصطفوی در بخش پایانی این گفتگو، راهکارهای خود را برای بهبود وضعیت صنعت خودرو مطرح کرد. او گفت: برای اصلاح صنعت خودرو، باید اقدامات اساسی در سطح کلان جامعه، صنعت و بنگاه‌داری انجام شود. اولین گام، ایجاد یک متولی واحد در صنعت خودرو است که بتواند سیاست‌های یکپارچه‌ای را اتخاذ کند و از تغییرات مداوم در سیاست‌های صنعت خودرو جلوگیری کند. وی در ادامه افزود: دومین گام، خصوصی‌سازی بیشتر شرکت‌های خودروسازی است که باید به طور کامل انجام شود. این امر باعث افزایش رقابت و بهره‌وری در این صنعت خواهد شد. همچنین، باید توجه ویژه‌ای به حمایت از صنایع پسین و پیشین خودروسازی مانند فولاد، پتروشیمی و صنعت قطعه‌سازی داشته باشیم تا هماهنگی لازم میان این صنایع ایجاد شود. وی در خصوص چگونگی پیاده‌سازی این تغییرات تأکید کرد: در نهایت، باید نهادهای مستقل مانند رسانه‌ها و NGO ها در نظارت و اصلاحات این صنعت نقش داشته باشند تا منافع ملی حفظ شود و صنعت خودرو از فساد و ناکارآمدی‌های مدیریتی رهایی یابد.
چشم‌انداز آینده صنعت خودرو در ایران
در پایان، مصطفوی با اشاره به آینده صنعت خودرو در ایران گفت: اگر روند خصوصی‌سازی با دقت و به درستی پیش رود و صنایع مرتبط با خودرو به هم‌افزایی برسند، می‌توان به آینده این صنعت امیدوار بود. اما اگر فساد و ناکارآمدی‌ها ادامه پیدا کند، حتی با وجود خصوصی‌سازی، نمی‌توان انتظار داشت که صنعت خودرو به سطح مطلوبی از کیفیت و رقابت برسد. او در پایان تأکید کرد که برای بهبود شرایط صنعت خودرو، باید از هرگونه سیاست‌های غیرقابل اجرا و قیمت‌گذاری دستوری پرهیز کرد و اجازه داد که بازار به طور آزادانه و شفاف عمل کند تا قیمت‌ها به صورت واقعی تنظیم شوند.
