محمد جواد خلیلی: :در سال‌های اخیر، بازار گوشت و مرغ در ایران دستخوش تحولات گسترده‌ای بوده است. افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها، کاهش مصرف، تغییرات در الگوی خرید مردم و روندهای اقتصادی نشان‌دهنده بحران‌های جدی در این بازار است. عواملی چون تورم، نوسانات نرخ ارز، کمبود عرضه، مشکلات زنجیره تأمین و سیاست‌های اقتصادی دولتی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت به شمار می‌روند. «نقش اقتصاد» در این گزارش به تحلیل دقیق‌تر وضعیت فعلی بازار گوشت و مرغ و عوامل مؤثر بر افزایش قیمت‌ها پرداخته و پیامدهای آن برای مردم و جامعه را بررسی می‌کند.
قیمت‌ها در بازار گوشت و مرغ؛ صعود بی‌پایان
قیمت گوشت قرمز در ایران طی سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. طبق آمارها، سرانه مصرف گوشت قرمز از 16 کیلوگرم در سال 1389 به کمتر از 5 کیلوگرم در سال‌های اخیر کاهش یافته است. این کاهش شدید مصرف، به وضوح نشان‌دهنده کاهش قدرت خرید مردم و بحران‌های موجود در بازار گوشت است. بسیاری از خانوارها دیگر قادر به خرید گوشت به میزان سابق نیستند و این کالا به یک کالای لوکس برای قشر وسیعی از جامعه تبدیل شده است. افزایش قیمت گوشت قرمز نه تنها تأثیر منفی بر الگوی مصرف مردم داشته، بلکه بر سایر کالاهای مرتبط با سبد غذایی نیز تأثیر گذاشته است. به همین ترتیب، قیمت مرغ نیز در این مدت با افزایش مواجه شده است. اگرچه نسبت به گوشت قرمز، نوسانات قیمت مرغ کمتر بوده اما همچنان بسیاری از مردم به دلیل افزایش قیمت‌ها قادر به خرید آن به صورت روزانه نیستند. قیمت مرغ در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته و به دلیل وابستگی آن به قیمت سایر نهاده‌ها، این روند همچنان ادامه دارد.
تورم دشمن بزرگ قدرت خرید مردم
یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت گوشت و مرغ در ایران، تورم بالای کشور است. تورم به معنای افزایش عمومی قیمت‌ها در سراسر اقتصاد است که در نتیجه آن، هزینه‌ها در تمامی بخش‌ها از جمله تولید، حمل و نقل، تأمین مواد اولیه و توزیع کالاهای اساسی افزایش می‌یابد. این وضعیت به طور خاص در مورد گوشت و مرغ تأثیرگذار بوده، چرا که این کالاها نیازمند تأمین نهاده‌های دامی خاصی هستند که هزینه‌های واردات آن‌ها نیز تحت تأثیر نرخ ارز قرار دارد. به عبارت دیگر، تورم موجب افزایش هزینه تولید و توزیع گوشت و مرغ می‌شود و در نتیجه قیمت این کالاها به شدت بالا می‌رود.
نقش تحریم در بحران زنجیره تأمین
دیگر عامل تاثیرگذار بر افزایش قیمت‌ها، کمبود عرضه و مشکلات موجود در زنجیره تأمین است. تأمین نهاده‌های دامی مانند ذرت و کنجاله سویا که بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید گوشت و مرغ را تشکیل می‌دهند، با مشکلات متعددی روبرو است. این نهاده‌ها به دلیل تحریم‌ها و کاهش منابع ارزی در دسترس نیستند و به همین دلیل تولیدکنندگان داخلی قادر به تأمین نیاز بازار نمی‌شوند. این مشکل باعث کاهش میزان عرضه و در نتیجه افزایش قیمت‌ها در بازار شده است. تحریم‌های بین المللی یکی از مهم‌ترین عواملی است که به شدت بر تأمین نهاده‌ها تأثیر گذاشته است. واردات نهاده‌های دامی به دلیل محدودیت‌های ارزی و تحریم‌های اقتصادی با مشکلاتی جدی روبروست. این مشکلات باعث شده تا دامداران و تولیدکنندگان مرغ با کاهش منابع اولیه روبرو شده و نتوانند میزان عرضه را به اندازه تقاضا تأمین کنند.
بی‌توجهی به نظارت و تنظیم بازار
سیاست‌های اقتصادی دولت و نبود نظارت کافی بر بازار از دیگر عوامل مؤثر بر افزایش قیمت‌هاست. در سال‌های اخیر، حذف وزارت بازرگانی و ضعف در نظارت بر بازار باعث افزایش نوسانات قیمتی شده است. این خلأ منجر به سوءاستفاده از وضعیت موجود و افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها در بازار شده است. نبود نظارت مؤثر بر قیمت‌ها و عرضه کالاها موجب شده که تولیدکنندگان و فروشندگان در بسیاری از موارد از عدم وجود کنترل قیمتی استفاده کرده و قیمت‌ها را بالا ببرند.
فروش قسطی گوشت راه‌حل جدید
با توجه به شرایط اقتصادی و افزایش چشمگیر قیمت گوشت، برخی از فروشندگان به روش‌های جدیدی برای عرضه این محصول روی آورده‌اند. یکی از این روش‌ها، فروش قسطی گوشت است که در حال حاضر در برخی از بازارها رواج پیدا کرده است. فروشندگان گوشت به جای فروش نقدی، محصول را به صورت قسطی با دریافت چک یا کارت ملی و یارانه به مشتریان عرضه می‌کنند. این روش به نوعی راهکاری برای مقابله با بحران کمبود عرضه و کاهش قدرت خرید مردم است. فروش قسطی گوشت اگرچه در ابتدا به عنوان یک راه‌حل موقت برای رفع مشکل کاهش قدرت خرید معرفی شده اما این روش خود ممکن است مشکلات جدیدی به همراه داشته باشد. اولاً شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای است که بسیاری از مردم توان بازپرداخت قسط‌ها را ندارند و این ممکن است باعث بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی در آینده شود. ثانیاً این روش تنها یک راه‌حل کوتاه‌مدت است و برای حل بحران نیاز به تغییرات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و تجاری کشور دارد.
راه‌حل‌های اساسی برای بحران گوشت
با توجه به روندهای جاری در بازار گوشت و مرغ به نظر می‌رسد که وضعیت اقتصادی و سیاست‌های نادرست در زمینه تأمین و توزیع کالاهای اساسی، منجر به بحران‌های جدی در این بازار شده است. کاهش مصرف گوشت و افزایش قیمت‌ها، مردم را به روش‌های غیرمتعارف خرید این کالا سوق داده است. برای حل این بحران، نیاز به اقدامات اساسی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، از جمله بهبود زنجیره تأمین، اصلاح سیاست‌های تجاری و نظارت مؤثر بر بازار احساس می‌شود. همچنین ضروری است که دولت با اتخاذ تدابیر مناسب به بهبود شرایط اقتصادی و افزایش توان خرید مردم توجه ویژه‌ای داشته باشد تا از شدت بحران‌ها کاسته و به بهبود وضعیت بازار گوشت و مرغ کمک کند.
