در گفتگوی «نقش اقتصاد» با یک تحلیلگر روند بازار سرمایه تا پایان سال بررسی شد؛ بورس؛ قربانی مناقشه سیاسیون

مِهردخت میرزایی روزنامه نگار: یک کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه درمورد شرایط بورس پس از استیضاح و برکناری وزیر اقتصاد به «نقش اقتصاد» گفت: در روز یکشنبه 12 اسفندماه شاهد استیضاح وزیر اقتصاد بودیم. آقای عبدالناصر همتی از زمانی که به عنوان وزیر اقتصاد در دولت چهاردهم به فعالیت پرداخت اهتمام ویژه‌ای به حمایت از بازار سرمایه داشت. این در حالی است که در چند سال گذشته، به خصوص در یک سال و نیم اخیر، بازار سرمایه با شرایط خوبی روبرو نبود ولی بعد از روی کار آمدن آقای صیدی به عنوان رئیس سازمان بورس، از بازار سرمایه حمایت شد و این بازار در یک روند صعودی قرار گرفت و شاهد رشد خوبی از آن بودیم؛ به طوری‌که توانست تقریباً 40 درصد رشد را ثبت کند.

حسن حسین‌نیا، تصریح کرد: در این مدت، تغییرات در حوزه‌های نرخ ارز و اصلاح آن، جایگزینی بازار ارز توافقی و همچنین، تغییرات در مدیریت شرکت ایران‌خودرو، تصویب تجدید ارزیابی دارایی‌ها و همچنین، بحث‌های مربوط به تأمین مالی مدیریت شد تا به بورس آسیب وارد نشود و یا حداقل این که بازار سرمایه با آسیب کمتری روبرو شود که همگی مواردی بودند که توانستند تحرکی به این بازار وارد کنند و اگرچه یک انرژی نهفته‌ای در بازار سرمایه وجود داشت ولی رشد ارزش معاملات به عنوان سنجه‌ای برای اقبال نسبی که پیش آمد نشان داد بازار سرمایه دچار یک تغییر روند شده است اما با شروع بحث استیضاح وزیر اقتصاد فاز اصلاحی سرعت گرفت؛ به طوری‌که در دی و بهمن ماه شاهد بودیم یک اصلاح قابل‌توجهی در قیمت‌ها در بازار سرمایه رخ داد ولی در مجموع، روند کلی را می‌توان صعودی درنظر گرفت. چون فقط شاخصه‌های قیمتی جا به جا نشدند و ارزش معاملات هم، رشد کردند.

این تحلیلگر بازار سرمایه عنوان کرد: انتقادی که وجود دارد این است که کلیت بازار سرمایه و قیمت‌ها در آن دچار تغییر و رشد خاصی نشدند و بیشتر، شرکت‌های بزرگ این تغییر قیمتی را در شروع روند لمس کردند که این واقعیت متأثر از نبود تقاضای کافی و مراجعه نکردن سرمایه‌های کلان به بورس به واسطه بی‌اعتمادی بود که در سنوات گذشته شکل گرفت؛ چراکه برگشت اعتماد امری نیست که به سادگی بتواند رخ دهد و قطعاً نیازمند تغییرات و ارائه مشوق‌ها و تضامین کافی برای برخورد مناسب با سرمایه‌های مردم و حمایت از تولید و افزایش سودآوری شرکت‌هاست که این موارد می‌توانند باعث شوند تا سرمایه‌های مردم از بازارهای دیگر به بازار سرمایه برگردند.

حسین‌نیا اشاره کرد: با نگاهی به کلیت بورس در چند سال اخیر، می‌توان از آبان ماه تا مقطع فعلی آن را جداگانه و با روند مثبت تصور کرد که با اخبار خاص و شوک‌هایی که ناشی از ایجاد جوّ بی‌اعتمادی باشد روبرو نشده است ولی بدون شک، در ماه‌های پیش‌رو فاکتورهای سیاسی و روابط موجود بین ایران و غرب تأثیرگذار خواهند بود و علاوه بر این، با برکناری وزیر اقتصاد، عواملی چون؛ فردی که بر مسند وزارت اقتصاد خواهد نشست و رویکرد او و این که در مقام اجرا چگونه عمل خواهد کرد برای بازار سرمایه حائز اهمیت هستند.

این تحلیلگر بازار سرمایه در ارتباط با متغیرهای مؤثر در بازار سرمایه یادآور شد: فاکتورهای زیادی در روند بازار سرمایه مؤثر هستند که می‌توان به ریسک‌های سیستماتیک، تنش‌های منطقه‌ای و نظامی و همچنین، فاکتورهای بنیادی و تأثیرگذار اشاره کرد و در این میان، باید توجه کرد که قیمت ارز، نرخ سود بدون ریسک و توجه به مسائل بنیادی بازارها مثل حاشیه سود شرکت‌ها از طریق فرموله کردن هزینه‌های شرکت‌ها و مواردی از این دست مهم هستند. به طور مثال؛ برای شرکت‌های معدنی می‌توانیم به نرخ مالکانه و برای صنایع پتروشیمی می‌توانیم به نرخ گاز و خوراک اشاره کنیم که همگی بر بازار سرمایه تأثیرگذار هستند. حسین‌نیا ادامه داد: در 3 سال گذشته، با وجود این که میزان فروش نفت کشورمان افزایش قابل توجهی پیدا کرده بود سیاست‌گذار اقتصادی با مداخله در هزینه‌هایی که شرکت‌ها داشتند باعث شد تا حاشیه سود شرکت‌ها به شدت کاهش پیدا کند و همین مسئله می‌تواند باعث افت بورس شود.

این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: در چند ماه گذشته؛ یعنی از آبان ماه به بعد شرایط تا حدی متفاوت‌تر شد و اصلاح نرخ ارز در راه‌اندازی بازار ارز توافقی باعث شد تا قسمتی از سودی که به دلالان تعلق می‌گرفت و علتش تفاوت نرخ ارز رسمی و بازار آزاد بود به شرکت‌ها برگردانده شود و در حاشیه سود ریالی شرکت‌ها شاهد بهبود شرایط بودیم و از طرف دیگر، با توجه به تورم سنگینی که در کشور وجود دارد این که انتظار داشته باشیم نرخ بهره بخواهد کاهش قابل توجهی پیدا کند تا حدی خوش‌بینانه به نظر می‌رسد و حداقل، در سنوات آینده نرخ بهره بدون ریسک (اخزا) که حدود 35 درصد است به آن صورت، قابلیت کاهش پیدا کردن را ندارد و چنانچه بخواهد کاهش پیدا کند به صورت پله‌ای و به میزان بسیار کم خواهد بود که این موضوع می‌تواند بورس کشور را آسیب‌پذیر کند.

حسین‌نیا تأکید کرد: نرخ بهره بدون ریسک با نرخ تورم ارتباط تنگاتنگی دارد و باعث می‌شود تا بازارهای رقیب با توجه به شرایط خاصی که دارند مثل طلا و ارز به میزان بیشتر و مسکن و خودرو به میزان کمتر برای جهش‌های قیمتی مورد اقبال افراد قرار بگیرند و اگرچه رشد قیمتی آن‌ها قابل پیش‌بینی است ولی باید به این موضوع توجه کرد که میزان رشد بازارهایی مثل مسکن و خودرو در مقایسه با ارز و طلا می‌تواند کمتر باشد؛ بنابراین تورم موجود باعث می‌شود ارز و طلا همچنان رشد کنند و رقابت شدیدی بین این بازارها با بورس به وجود بیاید که اگر فاکتورهای دیگر به نفع بازار سرمایه تغییر نکنند و مشوق‌هایی به تولید و صنعت داده نشود این ذهنیت تا حدی خوش‌بینانه است که بگوییم بورس می‌تواند در مقایسه با این بازارها بازدهی بهتری کسب کند.

این تحلیلگر بازار سرمایه اظهار کرد: در ماه‌ها و سال‌های گذشته طلا رشد شدیدی را داشته و تا حدی، ارز هم به این صورت بوده است و پس از گذشت 4-5 سال که بورس همچنان عقب‌ماندگی دارد شاید تصور رشد آن دشوار نباشد ولی شرایط کلی اقتصاد به نحوی نیست که بگوییم بازار بورس با شرایط فعلی می‌تواند در مقابل سایر بازارهای رقیب به پیروزی برسد؛ بنابراین بازار سرمایه برای رشد خود به مشوق‌های زیادی نیاز دارد. حسین‌نیا با اشاره به مدیریت دولتی افزود: مدیریت دولتی در شرکت‌های بزرگی که الان در بورس فعال هستند همیشه حاشیه سود و جذابیت را کم کرده و به زیان‌دهی برخی از صنایع مثل صنعت خودروسازی که صنعت بسیار مهم و استراتژیک و تأثیرگذار در بازار سرمایه است انجامیده است و اتفاق خوبی که در دوره وزارت آقای عبدالناصر همتی رخ داد تغییر مدیریت دولتی شرکت ایران‌خودرو به بخش خصوصی بود و اگر بخش خصوصی بتواند خواسته‌های خود را به دولت منتقل کند و در شرایط کاملاً منصفانه قرار بگیرد، می‌تواند با سودآور کردن شرکت‌ها باعث تغییرات خوب در بازار سرمایه شود. او ادامه داد: با توجه به این که گفته می‌شود قرار است شستا مدیریت مجموعه‌های پتروشیمی خود را به هلدینگ خلیج‌فارس بسپرد؛ چراکه این مجموعه به صورت تخصصی در بخش پتروشیمی عمل می‌کند. این‌ها اتفاق‌های خوبی هستند که می‌توانند منجر به بهبود کیفیت سودآوری شرکت‌های تولیدی شوند و در بلندمدت برای بورس تأثیرگذار باشند. گفتنی است که خصوصی‌سازی و عرضه بلوک و سهام دولتی از دیگر موارد تأثیرگذار بر بازار سرمایه هستند. چون وقتی دولت بر عرضه سهام و بلوک در اختیار خود اقدام می‌کند، می‌تواند رونقی در بازار سرمایه شکل بگیرد که باعث کسب بازدهی بهتر در بازار سرمایه شود و علاوه بر این، آرامش در کابینه دولت چهاردهم نیز، از دیگر عوامل مؤثر بر رشد بازار سرمایه است. چون تنش‌هایی که در یکی دو ماه گذشته در خصوص استیضاح وزیر اقتصاد به وجود آمد بر بازار سرمایه تأثیر منفی داشتند.

این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: به نظر بنده، اگرچه وزیر اقتصاد استیضاح شده و از کابینه دولت چهاردهم خارج شده است و باید منتظر جا به جایی در وزارتخانه کلیدی و مهم اقتصاد باشیم اما به نظر می‌رسد تفکر اقتصادی کابینه دولت چهاردهم باثبات است و احتمالاً بورس همچنان، یکی از محوری‌ترین بخش‌ها برای دولت فعلی باشد برای این که بتواند در سال آینده، هدف خود مبنی بر حمایت از تولیدی‌ها و خصوصی‌سازی را عملیاتی کند و از آن‌جایی که دولت، بخشی از کسری بودجه خود را از طریق بورس تأمین خواهد کرد احتمال دارد بورس را محور برنامه‌های خود قرار دهد و امکان دارد که آقای همتی در دولت به عنوان مشاور یا در نقش دیگری حضور داشته باشد. حسین‌نیا در پایان خاطرنشان کرد: بورس می‌تواند در چند هفته پایانی سال 1403 شرایط نسبتاً باثباتی را سپری کرده و رکورد جدیدی را ثبت کند و به سقف شاخص 3 میلیون واحدی دست پیدا کند و در این میان، پیش‌بینی بنده این است که احتمالاً بتواند تا سطوح بالاتر از 3 میلیون واحد پیش برود.