جواد زند روزنامه نگار: در روزهای اخیر، نرخ دلار در بازار آزاد در کانال 90 هزار تومان خودنمایی می‌کند تا شاهد ترمز بریدن نرخ انواع ارزها در اقتصاد ایران باشیم. این روند افزایشی در قیمت دلار، نگرانی‌هایی را در خصوص تأثیرات آن بر اقتصاد کشور، بازارهای مختلف و زندگی روزمره مردم به وجود آورده است. در این گزارش، به تحلیل علل این افزایش، پیامدهای آن و راه‌حل‌های ممکن برای کنترل بحران خواهیم پرداخت.
افزایش بی‌وقفه نرخ دلار: علل و عوامل مؤثر
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» افزایش چشمگیر نرخ دلار در ماه‌های اخیر، به ویژه در هفته‌های گذشته، ناشی از مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی است. یکی از اصلی‌ترین علل این افزایش، ناترازی اقتصادی داخلی است که شامل مشکلات ساختاری در تولید، واردات و صادرات، کمبود منابع ارزی، و ضعف در تراز پرداخت‌ها می‌شود. نرخ تورم بالا و کاهش قدرت خرید مردم نیز به تشدید این بحران کمک کرده‌اند.
همچنین، تغییرات جهانی و وضعیت بازارهای بین‌المللی نقش زیادی در نوسانات ارز دارند. بحران‌های جهانی، به ویژه تأثیرات ناشی از تحریم‌ها و بی‌ثباتی‌های سیاسی در منطقه، باعث کاهش اعتماد به ارزهای ملی و افزایش تقاضا برای دلار به عنوان ارز امن می‌شود.
تحریم‌ها، که همچنان محدودیت‌های شدیدی برای واردات و صادرات ایران ایجاد می‌کند، باعث کاهش درآمدهای ارزی کشور شده است. در این وضعیت، بازار ارز به عنوان محلی برای ذخیره ارزش و تأمین نیازهای وارداتی، با تقاضای بیش از حد روبرو شده است.
تأثیرات جهانی و داخلی بر قیمت دلار در ایران
تحولات جهانی همواره تأثیر عمیقی بر قیمت دلار در ایران داشته است. در سال‌های اخیر، جنگ‌های تجاری، بحران‌های اقتصادی جهانی، و تغییرات قیمت نفت، نوسانات زیادی را در بازار ارز ایران ایجاد کرده‌اند. افزایش قیمت جهانی نفت به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمد ارزی کشور، می‌تواند در کوتاه‌مدت تأثیر مثبتی بر ذخایر ارزی ایران بگذارد، اما عدم امکان استفاده کامل از این درآمدها به دلیل تحریم‌ها، اثرات محدود آن را بر ثبات نرخ ارز به دنبال داشته است.
از سوی دیگر، سیاست‌های اقتصادی و ارزی کشورهای دیگر، به ویژه ایالات متحده، بر روند قیمت دلار تأثیر مستقیم دارد. تغییرات در نرخ بهره فدرال رزرو و وضعیت دلار جهانی، بر ارزش ریال و دیگر ارزهای ملی تأثیرگذار بوده و این نوسانات را در ایران تشدید کرده است.
آیا نرخ دلار در مرز 90 هزار تومان به ثبات می‌رسد؟
در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد در کانال 90 هزار تومانی جاخوش کرده است و اینکه آیا این قیمت می‌تواند نقطه ثبات باشد؟ پاسخ به این سؤال وابسته به چند عامل کلیدی است. نخست، آینده تحریم‌ها و احتمال رفع یا کاهش محدودیت‌های اقتصادی می‌تواند تأثیر زیادی بر روند قیمت دلار داشته باشد. همچنین، سیاست‌های ارزی دولت، کنترل نقدینگی و اقدامات در جهت تقویت تولید داخلی، در تغییر یا تثبیت قیمت دلار نقش حیاتی خواهند داشت.
اگر دولت قادر به ایجاد ثبات در بازار ارز و کاهش تقاضای کاذب برای دلار نشود، احتمال افزایش بیشتر قیمت ارز وجود دارد. اما در صورتی که برنامه‌های اقتصادی موثری برای کنترل تورم و تراز پرداخت‌ها اجرا شود، ممکن است روند افزایشی نرخ دلار متوقف شود.
تأثیرات نوسانات ارزی بر زندگی روزمره و اقتصاد داخلی
نوسانات بی‌وقفه نرخ دلار به طور مستقیم بر زندگی روزمره مردم و کسب‌وکارهای مختلف تأثیر گذاشته است. افزایش قیمت دلار باعث افزایش قیمت بسیاری از کالاهای اساسی، مواد اولیه تولیدی، و خدمات وارداتی شده است. این موضوع به نوبه خود فشار مضاعفی به مردم وارد می‌کند و قدرت خرید آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد.
برای تولیدکنندگان داخلی، افزایش قیمت دلار به معنای افزایش هزینه تولید است. در بسیاری از صنایع، مواد اولیه و تجهیزات از خارج وارد می‌شود و با افزایش قیمت ارز، هزینه‌های تولید به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند به توقف یا کاهش تولید، افزایش بیکاری، و کاهش رقابت‌پذیری محصولات داخلی منجر شود.
در سطح کلان، افزایش قیمت دلار می‌تواند باعث نوسانات بیشتر در بازارهای مختلف، از جمله بازار طلا و سکه، مسکن، و خودرو شود. این نوسانات باعث کاهش اعتماد عمومی به وضعیت اقتصادی کشور و ترس از آینده نامشخص اقتصادی می‌شود.
نقش سیاست‌های ارزی دولت در کنترل یا تشدید بحران
دولت ایران در مواجهه با بحران ارزی و افزایش بی‌وقفه قیمت دلار، سیاست‌های مختلفی را اتخاذ کرده است. یکی از مهم‌ترین این سیاست‌ها، تخصیص ارز برای کالاهای اساسی و تلاش برای تأمین ارز مورد نیاز از طریق منابع داخلی است. اما با توجه به محدودیت‌های منابع ارزی و کاهش درآمدهای نفتی، اجرای این سیاست‌ها با چالش‌های جدی مواجه شده است.
سیاست‌های ارزی دولت در زمینه کنترل قیمت ارز و مقابله با نوسانات شدید نیازمند تغییرات بنیادین در سیاست‌های اقتصادی و مالی کشور است. از جمله این تغییرات می‌توان به اصلاح نظام بانکی، تسهیل دسترسی به ارز برای تولیدکنندگان داخلی، و کاهش وابستگی به واردات اشاره کرد.
تقویت تولید داخلی: راهی برای کاهش وابستگی به واردات
یکی از مهم‌ترین گام‌ها در مقابله با بحران ارزی، تقویت تولید داخلی است. با افزایش تولید کالاها و خدمات در داخل کشور، می‌توان وابستگی به واردات را کاهش داد و در نتیجه فشار کمتری بر بازار ارز وارد شود. برای این امر، لازم است که زیرساخت‌های تولید بهبود یابد و از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری استفاده شود. همچنین، حمایت‌های دولتی برای تأمین مواد اولیه و تسهیل دسترسی به منابع ارزی جهت واردات تجهیزات و ماشین‌آلات ضروری است تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند با افزایش تولید خود در برابر نوسانات ارزی مقاوم شوند.
جلوگیری از نوسانات بی‌وقفه دلار
در کنار تقویت تولید داخلی، دولت باید سیاست‌های ارزی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که تقاضا و عرضه ارز در بازار متعادل باشد. یکی از راه‌های کاهش نوسانات نرخ ارز، مداخله‌گرانه‌تر عمل کردن دولت در بازار ارز و جلوگیری از گسترش بازارهای غیررسمی ارز است. ایجاد شفافیت در سیاست‌های ارزی و سازوکارهای صحیح برای تأمین ارز مورد نیاز مردم می‌تواند از افزایش غیرموجه نرخ دلار جلوگیری کند. همچنین، تقویت نظارت بر بازار ارز و مقابله با احتکار ارزی می‌تواند نقش موثری در کاهش فشار بر بازار ارز ایفا کند.
در مسیر منابع ارزی کشور
تحریم‌ها به‌طور مستقیم بر منابع ارزی کشور تأثیر گذاشته‌اند و یکی از راه‌های کاهش فشار ارزی، رفع یا کاهش این تحریم‌هاست. بازگشایی مسیرهای تجاری و تقویت روابط اقتصادی با کشورهای مختلف می‌تواند منابع ارزی کشور را افزایش دهد و فشار بر بازار ارز را کاهش دهد. برای این امر، دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای بهبود روابط تجاری با کشورهای دیگر از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچقدر که ایران توانایی دسترسی به منابع ارزی بیشتری داشته باشد، فشارهای ناشی از نوسانات ارزی در بازار داخلی کاهش خواهد یافت.
تغییرات ساختاری در اقتصاد: نگاهی به بلندمدت
در نهایت، برای مقابله با بحران ارزی و کاهش تأثیرات آن بر اقتصاد کشور، نیاز به تغییرات ساختاری و بلندمدت در حوزه‌های مختلف اقتصادی داریم. شفاف‌سازی در سیاست‌های اقتصادی، بهبود وضعیت تولید و اشتغال، و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی می‌تواند به کاهش نوسانات ارزی کمک کند. با حرکت به سمت یک اقتصاد مقاوم و متنوع، ایران می‌تواند از بحران‌های ارزی عبور کرده و به سمت توسعه پایدار پیش برود. این تغییرات می‌تواند به ایجاد ثبات در بازار ارز و اقتصاد کشور کمک کند و شرایط را برای آینده‌ای روشن‌تر فراهم سازد.
افزایش قیمت دلار و نوسانات ارزی همچنان یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ایران است. برای خروج از این بحران، نیاز به اقدامات هم‌افزای اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی داریم تا بتوانیم به یک ثبات نسبی در بازار ارز دست یابیم و از پیامدهای منفی آن بر زندگی مردم جلوگیری کنیم.
