در حالی که صنعت برق ایران با چالش ناترازی و افزایش مصرف روبه‌روست، برآوردها نشان می‌دهد حدود 700 هزار ماینر غیرمجاز در کشور فعالیت دارند و به‌طور مستقیم در افزایش مصرف برق و تشدید ناترازی شبکه تأثیرگذارند. بر اساس آمار توانیر، ماینرهای غیرمجاز کشف‌شده تاکنون مصرفی معادل 800 مگاوات داشته‌اند. این میزان معادل برق مصرفی دو استان خراسان شمالی و جنوبی است. در حالی که همچنان حدود 3000 مگاوات برق غیرمجاز توسط ماینرهای ناشناخته مصرف می‌شود؛ عددی که معادل ظرفیت تولید سه نیروگاه اتمی بوشهر است. ساخت سه نیروگاه اتمی مشابه بوشهر حداقل 10 سال زمان می‌برد، اما ماینرهای غیرمجاز به‌سادگی از طریق لنج‌ها و مبادی غیررسمی به کشور قاچاق شده و به شبکه سراسری متصل می‌شوند.
3 برابر ماینرهای کشف‌شده همچنان فعال‌اند
مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، با اشاره به تلاش‌های انجام‌شده برای شناسایی و جمع‌آوری ماینرهای غیرمجاز، اعلام کرد که تاکنون بیش از 240 هزار دستگاه ماینر غیرمجاز کشف و ضبط شده است. با این حال، وی پیش‌بینی می‌کند که حداقل سه برابر این تعداد همچنان در حال فعالیت باشند و به‌صورت غیرقانونی از شبکه سراسری برق کشور تغذیه کنند. وی یکی از دلایل گسترش ماینینگ غیرمجاز را قیمت پایین برق در ایران دانست و افزود: در حال حاضر، هزینه برق دریافتی از مشترکان، تنها یک‌دهم هزینه واقعی تولید است. حتی برای مشترکان پرمصرف نیز قیمت برق نسبت به استانداردهای جهانی پایین است. همین موضوع باعث شده تا استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمزارز با استفاده از برق ارزان، حقوق عامه مردم را نقض کنند. وی همچنین به مصرف بالای برق ماینرها اشاره کرد و گفت: هر دستگاه ماینر تقریباً به‌اندازه یک کولر گازی برق مصرف می‌کند و استخراج یک واحد بیت‌کوین معادل مصرف 440 واحد مسکونی در تهران است.
راهکار قانونی برای استخراج رمزارز با برق تجدیدپذیر
در این بین امکان استخراج قانونی رمزارز وجود دارد، افرادی که قصد استخراج رمزارز دارند، باید مجوز لازم را از وزارت صمت دریافت کنند و صنعت برق نیز بر اساس این مجوز، برق مورد نیاز آنها را تأمین خواهد کرد. قانون‌گذار بر استفاده از برق تجدیدپذیر در این حوزه تأکید ویژه‌ای دارد. البته به دلیل اینکه ماینرها به برق پایدار نیاز دارند و پنل‌های خورشیدی نمی‌توانند در تمام ساعات شبانه‌روز برق تولید کنند، صنعت برق در ساعات غیرقابل تأمین از منابع تجدیدپذیر، برق مورد نیاز این مراکز را تأمین خواهد کرد. قیمت برق برای ماینینگ 3200 تومان به ازای هر کیلووات ساعت تعیین شده است که این نرخ برابر با قیمت خرید برق از تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر است. ماینرهای مجاز می‌توانند از طریق تابلوی سبز برق، انرژی مورد نیاز خود را خریداری کنند.
مجازات سنگین برای استخراج‌کنندگان غیرمجاز
برای مقابله با ماینینگ غیرمجاز، اقدامات تنبیهی سخت‌گیرانه‌ای در نظر گرفته شده است. بر اساس قانون، در مرحله اول، متخلفان علاوه بر دریافت اخطار، جریمه‌ای معادل 100 برابر نرخ برق محلی که از آن برای استخراج رمزارز استفاده شده، پرداخت خواهند کرد. علاوه بر این، تمام تجهیزات استخراج غیرمجاز ضبط و امحا می‌شود. در صورت تکرار تخلف، انشعاب برق مشترک نیز قطع خواهد شد.
محمد اله‌داد- معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر، از پرداخت 5 میلیارد تومان پاداش به معرفی‌کنندگان مراکز استخراج غیرمجاز رمزارز خبر داد. وی تأکید کرد که بخش زیادی از گزارش‌ها درباره فعالیت‌های غیرقانونی ماینینگ از سوی شهروندانی ارائه شده که با افت ولتاژ و خسارت به لوازم برقی منزل خود مواجه شده‌اند. اله‌داد تصریح کرد که حداقل دو برابر تعداد ماینرهای کشف‌شده همچنان در حال فعالیت هستند و صنعت برق به همراه پلیس امنیت اقتصادی و دستگاه قضایی تلاش دارد تا این مشکل را برطرف کند. به گفته وی، 20 درصد ناترازی صنعت برق به مراکز غیرمجاز ماینینگ مربوط است که تعرفه‌های ارزان برق، به‌ویژه در مناطق گرمسیر جنوبی، یکی از عوامل گسترش آن است.
روش‌های مقابله با ماینینگ غیرمجاز در ایران
اله‌داد جلوگیری از قاچاق ماینرها، داده‌کاوی و بررسی تغییرات منحنی بار و همچنین گزارش‌های مردمی را از جمله مهم‌ترین روش‌های شناسایی این مراکز عنوان کرد. وی از مردم خواست که با ارسال گزارش‌های خود از طریق سامانه پیامکی 30005121 علاوه بر کمک به تأمین برق پایدار، از پاداش‌های قابل‌توجه این طرح بهره‌مند شوند.
همکاری بین‌المللی در مقابله با ماینینگ غیرمجاز
کشورهای مختلف دنیا برای مقابله با بحران انرژی، استخراج غیرمجاز رمزارز را محدود کرده‌اند. در سال 2021، چین و بسیاری از کشورهای اروپایی این فعالیت را ممنوع اعلام کردند و روسیه نیز از ابتدای سال 2025، ماینینگ را در 10 استان خود به دلیل بحران تأمین انرژی ممنوع کرده است.
نقش پلیس امنیت اقتصادی در کاهش ناترازی برق
با توجه به تأثیر مستقیم ماینرهای غیرمجاز بر ناترازی شبکه برق، همکاری نزدیک پلیس امنیت اقتصادی با صنعت برق، نقش مهمی در کنترل این معضل دارد. مدیرعامل توانیر از این نهاد درخواست کرد که با جدیت بیشتری به شناسایی و ضبط تجهیزات ماینینگ غیرمجاز بپردازد تا از فشار بیش‌ازحد به شبکه برق کشور جلوگیری شود. به نظر می‌رسد اگر برخورد قاطع‌تری با این پدیده صورت نگیرد، روند افزایش مصرف غیرمجاز برق همچنان ادامه خواهد یافت و به یکی از بحران‌های جدی تأمین برق در کشور تبدیل خواهد شد.
