جواد خلیلی:
در حالی که کشور ایران با ظرفیت‌های عظیم انرژی‌های فسیلی و گازی شناخته می‌شود، کمبود سوخت در نیروگاه‌ها در سال ۱۴۰۷ به یکی از بزرگترین چالش‌های ملی تبدیل خواهد شد. به‌طور مشخص، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که کمبود سوخت در این بخش به ۱۵ درصد خواهد رسید و میزان آن به حدود ۱۷ میلیارد مترمکعب افزایش می‌یابد. این کمبود معادل حجم صادرات فعلی گاز کشور است که خود نشان‌دهنده ناترازی جدی در تأمین انرژی و سوخت برای نیروگاه‌ها به شمار می‌آید. به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» میزان تقاضای سوخت مصرفی نیروگاه‌ها به‌ویژه گاز طبیعی، گازوئیل و نفت کوره، از ۹۵ میلیارد مترمکعب در سال ۱۴۰۲، در افق ۱۴۰۷ به ۱۱۲ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. این میزان رشد ۱۸ درصدی نشان‌دهنده افزایش تقاضا برای تأمین برق در سال‌های آینده است. نیاز به انرژی به دلیل افزایش جمعیت، توسعه صنایع، و افزایش تقاضای برق در فصول پیک، به‌ویژه تابستان، به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. اما در این میان، مشکل اصلی کمبود گاز و نفت کوره است که می‌تواند فرآیند تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها را به چالشی اساسی تبدیل کند. در واقع، این کمبود سوخت نه تنها تأثیرات منفی بر عملکرد نیروگاه‌ها خواهد داشت بلکه در میان‌مدت و بلندمدت به بحرانی بزرگ در تأمین انرژی در سراسر کشور منجر خواهد شد. ایران به دلیل وضعیت خاص ذخایر سوختی و روند کند در سرمایه‌گذاری‌های جدید در این حوزه، در مواجهه با چالش‌های جدی در تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها قرار دارد. کمبود سوخت می‌تواند حتی به تعطیلی برخی از نیروگاه‌ها یا کاهش بهره‌وری آن‌ها منجر شود که در نهایت به بحران قطعی برق خواهد انجامید.
آیا قطعی برق روزانه در افق ۱۴۰۷ اجتناب‌ناپذیر است؟
در صورت استمرار روند فعلی و کمبود سوخت در نیروگاه‌ها، ایران تا سال ۱۴۰۷ شاهد افزایش ۳.۵ ساعته قطعی برق روزانه خواهد بود. این افزایش به معنای قطعی‌های روزانه در تمامی روزهای سال است که تأثیرات گسترده‌ای بر صنایع، بخش‌های اقتصادی، و زندگی مردم خواهد داشت. چنین قطعی‌هایی می‌تواند علاوه بر نارضایتی عمومی، کاهش تولیدات صنعتی، از کار افتادن سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، و در نهایت نارضایتی اجتماعی فراوانی را به همراه آورد. قطعی برق در ایران در سال‌های اخیر به‌ویژه در تابستان‌ها، به یکی از مسائل اساسی تبدیل شده است. در این وضعیت، صنایع بسیاری از جمله فولاد، سیمان، و پتروشیمی‌ها که به انرژی برق وابسته‌اند، با چالش‌های جدی در تأمین برق مواجه می‌شوند. در صورت افزایش قطعی‌های برق، به دلیل کمبود سوخت، فعالیت‌های صنعتی به‌ویژه در صنایع بزرگ ممکن است به شدت کاهش یابد. این کاهش تولید به کاهش بهره‌وری، افزایش هزینه‌های تولید، و افزایش بیکاری در برخی صنایع منجر خواهد شد. از سوی دیگر، قطعی‌های برق به‌ویژه در فصول گرم، مشکلات جدی در تأمین سرمایش و سیستم‌های تهویه مطبوع برای خانواده‌ها و به‌ویژه در مناطق جنوبی کشور ایجاد خواهد کرد. در چنین شرایطی، مردم با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد. همچنین، بحران کمبود سوخت در نیروگاه‌ها می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر بخش بهداشت و درمان داشته باشد چرا که بسیاری از مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و تجهیزات پزشکی به برق برای عملکرد صحیح نیاز دارند. در نهایت، این بحران می‌تواند به آسیب‌های جدی در بخش‌های مختلف کشور منجر شود.
چرا ایران در تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها با بحران مواجه است؟
علل مختلفی وجود دارد که باعث کمبود سوخت در نیروگاه‌ها و بحران انرژی در ایران شده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این بحران، فرسودگی زیرساخت‌های تولید و انتقال انرژی است. نیروگاه‌های موجود در کشور عمدتاً به سیستم‌های قدیمی و فرسوده تجهیز شده‌اند که توانایی تولید انرژی به صورت بهینه را ندارند. این موضوع نه تنها موجب کاهش ظرفیت تولید نیروگاه‌ها می‌شود بلکه هدررفت منابع و انرژی را نیز به همراه دارد. علاوه بر این، بسیاری از نیروگاه‌ها به گاز طبیعی وابسته هستند و کاهش تولید گاز به دلیل مشکلات مختلف در حوزه استخراج و انتقال، یکی از مهم‌ترین دلایل بروز بحران سوخت است. در کنار مشکلات زیرساختی، ناترازی در تولید و مصرف انرژی یکی دیگر از دلایل اصلی این بحران است. به‌طور مثال، ایران به دلیل مصرف بالای انرژی در بخش خانگی و صنعتی، قادر به تأمین تمامی نیازهای نیروگاه‌ها از منابع داخلی خود نیست. علاوه بر این، وابستگی زیاد به گاز طبیعی در تأمین انرژی، ایران را در مواجهه با کمبود سوخت آسیب‌پذیرتر کرده است. به همین دلیل، واردات سوخت و بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع و خانگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی دیگر از چالش‌های بزرگ در تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها، محدودیت در منابع مالی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید است. به رغم دارا بودن منابع گاز و نفت فراوان، سرمایه‌گذاری ناکافی در حوزه پالایشگاه‌ها، تولید سوخت‌های مورد نیاز و توسعه فناوری‌های نوین موجب شده که تولید سوخت به میزان کافی برای تأمین نیاز نیروگاه‌ها با مشکل مواجه شود.
چگونه می‌توان از بحران سوخت و قطعی برق عبور کرد؟
برای عبور از بحران سوخت و قطعی برق در ایران، نیاز به یک رویکرد جامع و بلندمدت است که تمامی ابعاد بحران را در نظر گیرد. نخستین گام برای حل این مشکل، توسعه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های تولید و انتقال انرژی است. ایران باید به سرعت نیروگاه‌های قدیمی را بازسازی کرده و از ظرفیت‌های جدید و بهینه‌تر در تولید برق بهره‌برداری کند. همچنین، ایجاد یک شبکه هوشمند برق که قادر به مدیریت مصرف در زمان‌های اوج تقاضا باشد، می‌تواند در کاهش بحران قطعی برق کمک زیادی کند. دومین گام، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است. ایران با دارا بودن منابع گسترده انرژی خورشیدی و بادی، می‌تواند به تولید انرژی از این منابع پاک و پایدار روی آورد. با توجه به ظرفیت‌های عظیم این انرژی‌ها، سرمایه‌گذاری در این بخش نه تنها به تأمین برق پایدار کمک خواهد کرد، بلکه موجب کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بهبود شرایط زیست‌محیطی نیز خواهد شد. علاوه بر این، بهینه‌سازی مصرف انرژی در سطح خانه‌ها و صنایع باید در اولویت قرار گیرد. با فرهنگ‌سازی و تشویق به مصرف بهینه انرژی در خانه‌ها و بخش‌های مختلف صنعتی، می‌توان از هدررفت انرژی جلوگیری کرده و میزان تقاضا را کنترل کرد. دولت باید برای اجرای این طرح‌ها، برنامه‌های تشویقی و حمایتی فراهم کند.
بحران سوخت و قطعی برق؛ نیاز به تغییرات ساختاری فوری
بحران سوخت و قطعی برق که ایران در سال‌های آینده با آن مواجه خواهد شد، نیازمند اقدامات فوری و بلندمدت است. برای جلوگیری از بحران‌های احتمالی، باید زیرساخت‌ها به‌روزرسانی شده، منابع انرژی تجدیدپذیر توسعه یابند و بهینه‌سازی مصرف انرژی در تمامی بخش‌ها اجرایی شود. این اقدامات نه تنها در کوتاه‌مدت تأثیرگذار خواهد بود بلکه در بلندمدت ایران را از بحران سوخت و قطعی برق رهایی خواهد بخشید.
