هزینه‌های زیاد مسکن، رفاه مردم را کاهش داده است

رکوردشکنی فقر مسکن در ایران

ندا مؤمن روزنامه نگار:  در سال‌های اخیر، تأمین مسکن به یکی از چالش‌های اصلی خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. قیمت‌های سرسام‌آور ملک و اجاره‌بها، به‌خصوص در کلان‌شهرهایی مانند تهران، زندگی بسیاری از مردم را تحت فشار قرار داده است. رویای خانه‌دار شدن برای بسیاری از خانواده‌ها دور از دسترس به نظر می‌رسد و حتی اجاره‌نشینی نیز به یک هزینه سنگین ماهانه تبدیل شده است. در این میان، با افزایش پیوسته قیمت‌ها و نرخ تورم، سهم درآمد خانوارها که صرف مسکن می‌شود، بیشتر از گذشته شده و به یکی از مهمترین مسائل اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. اما پرسش اصلی این است که ایرانی‌ها چه مقدار از درآمدشان را صرف مالکیت یا اجاره مسکن می‌کنند؟

براساس گزارش مرکز آمار، سهم هزینه مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شهری کشور در سال 1402 به 42.4 درصد رسیده است و بیشترین هزینه را برای خانوارها رقم زده است. این در حالی است که بر اساس شاخص‌های جهانی، خانوارهایی که سهم مسکن در سبد هزینه‌های آن‌ها بیش از 30 درصد باشد، دچار فقر مسکن هستند. به این ترتیب سهم هزینه مسکن خانوار شهری در سال 1402 در حدود 12.4 واحد درصد بیشتر از استاندارد جهانی است. معنای این امر آن است که هزینه‌های مسکن به قدری زیاد است که خانوار مجبور می‌شود سهم سایر بخش‌ها مانند خوراک، سلامت، آموزش و تفریحات را کم کند و در نتیجه سطح رفاه کاهش می‌یابد.

با بررسی سهم مسکن در سبد هزینه خانوار شهری طی سال‌های 1380 الی 1402 می‌توان مشاهده کرد که سهم هزینه مسکن از کل سبد هزینه خانوار از 29.2 درصد در سال 1380 به 42.4 درصد در سال 1402 رسیده است. خانوارهای شهری در سال 1380 به طور میانگین 892 هزار تومان برای مسکن هزینه کردند. این هزینه با رشد 9715 درصدی به 87 میلیون و 558 تومان در سال 1402 رسیده است.

هزینه‌های مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شامل اجاره‌بها، آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی و سایر هزینه‌های منزل مسکونی می‌باشند. براساس داده‌های مرکز آمار، در سال 1402 خانوارهای شهری در دهک هزینه‌ای اول به طور متوسط حدود 26 میلیون تومان برای مسکن خود هزینه کرده‌اند. پس از آن، خانوارهای دهک هزینه‌ای دوم حدود 38 میلیون تومان را صرف هزینه مسکن کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود 45 میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای چهارم هزینه متوسطی معادل 52 میلیون تومان در سال را جهت مسکن داشتند. همچنین، خانوارهای دهک‌های هزینه‌ای پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل 62 میلیون تومان، 70 میلیون تومان، 79 میلیون تومان، 96 میلیون تومان، 139 میلیون تومان و 264 میلیون تومان را صرف هزینه‌های مسکن در سال 1402 کرده‌اند.

در واقع، دهک هزینه‌ای دهم در سال گذشته 9.8 برابر دهک هزینه‌ای اول برای گروه مسکن هزینه کرده است.

خانوارهای کم‌درآمد چقدر برای آب و برق خرج می‌کنند؟

خدمات آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی، و سایر هزینه‌های مربوط به نگهداری منزل می‌باشند. با توجه به تفاوت‌های اقتصادی و درآمدی میان خانوارها، میزان و سهم این هزینه‌ها در دهک‌های مختلف اقتصادی جامعه متفاوت است. بررسی دقیق این هزینه‌ها در دهک‌های مختلف، تصویری روشن‌تر از فشار اقتصادی بر خانوارهای کم‌درآمد و شرایط زندگی آنها ارائه می‌دهد.

خانوارهای شهری در دهک اول به طور متوسط حدود 1.5 میلیون تومان برای هزینه آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی خود در سال 1402 صرف کرده‌اند. پس از آن، دهک‌های هزینه‌ای دوم حدود 1.9 میلیون تومان را صرف هزینه آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود 2.1 میلیون تومان برای آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی هزینه کرده‌اند.

دهک‌های هزینه‌ای چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل 2.3 میلیون تومان، 2.4 میلیون تومان، 2.4 میلیون تومان، 2.6 میلیون تومان، 2.7 میلیون تومان، 3.1 میلیون تومان و 3.5 میلیون تومان را برای هزینه‌های آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.

بنابراین می‌توان گفت، دهک‌های هزینه‌ای دهم حدود 2.2 برابر دهک‌های هزینه‌ای اول برای آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی هزینه کرده‌اند.

کارگران ساده چقدر برای مسکن هزینه می‌کنند؟

خانوارهای شهری قرار گرفته در گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران با هزینه متوسطی معادل 146 میلیون تومان بیشترین هزینه برای مسکن را در سال گذشته داشته و در جایگاه اول قرار گرفتند. بعد از آن، متخصصان علمی و فنی در سال گذشته به طور متوسط حدود 132 میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند و در جایگاه دوم قرار گرفتند.

کارمندان امور اداری و دفتری با پرداخت هزینه متوسط 114 میلیون تومانی جهت هزینه مسکن خود در جایگاه سوم قرار گرفتند. تکنیسین‌ها و دستیاران، هزینه‌ای معادل 98 میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه چهارم قرار گرفتند.

کارکنان خدماتی و فروشندگان با پرداخت هزینه متوسط 82 میلیون تومانی برای مسکن، در جایگاه پنجم قرار گرفتند. صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوطه هزینه‌ای معادل 71 میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه ششم قرار گرفتند. خانوارهای شهری گروه‌های شغلی متصدیان، مونتاژکاران و رانندگان وسایل نقلیه، کارکنان ماهر کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری و کارگران ساده به ترتیب به طور متوسط حدود 70 میلیون تومان، 53 میلیون تومان و 48 میلیون تومان برای مسکن خود در سال گذشته هزینه کرده‌اند.

همچنین می‌توان گفت، گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران 3 برابر گروه شغلی کارگران ساده برای مسکن خود هزینه کرده‌اند.