محمد جواد خلیلی – بازگشت مکانیسم ماشه در آستانه تحولات جدید اقتصادی و سیاسی ایران، بار دیگر توجه فعالان بازار سرمایه را به خود جلب کرده است. این اتفاق در شرایطی رخ میدهد که بازار سهام ایران همچنان با نوسانات نرخ ارز، فشارهای تورمی و عدم شفافیت درآمدهای نفتی دولت دست و پنجه نرم میکند. فعالان و کارشناسان اقتصادی بر این باورند که واکنش بازار سهام به اخبار ژئوپلیتیکی و اقتصادی با تأخیر و به صورت گلهای صورت میگیرد، اما اثرات واقعی این مکانیسم بر صنایع و شرکتها در بلندمدت میتواند قابل توجه باشد. به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد»، با توجه به وابستگی بازار سرمایه ایران به نرخ دلار و معاملات دلاری شرکتها، افزایش نرخ ارز و محدود شدن درآمدهای ارزی دولت میتواند موج جدیدی از تحولات را در بورس ایجاد کند. از نگاه کارشناسان، این شرایط میتواند هم فرصت و هم ریسک به همراه داشته باشد و نحوه مدیریت پرتفوی سرمایهگذاران در این مقطع زمانی نقش تعیینکنندهای در موفقیت یا زیان آنها ایفا میکند. تحلیل دقیق دادهها و پیشبینی واکنش بازار در روزهای ابتدایی فعال شدن مکانیسم ماشه، نیازمند صبر و رصد دقیق تحولات اقتصادی و سیاسی است. همزمان، ترکیب عوامل اقتصادی و روانی، از جمله عملیات روانی و واقعی اقتصادی، باعث میشود بازار سهام ایران به شکل پیچیدهای واکنش نشان دهد. تجربه سالهای گذشته نشان داده است که این بازار نه تنها از نظر تحلیلی عقب است، بلکه به سادگی تحت تأثیر اخبار قرار میگیرد و رفتار گلهای دارد. در این شرایط، توصیه کارشناسان به سرمایهگذاران، تمرکز بر تنوعبخشی و متنوع کردن پرتفوی سهام و داراییهاست تا ریسک ناشی از نوسانات اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی به حداقل برسد.
مکانیسم ماشه ریسک سیستماتیک ایجاد نمیکند
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه، در گفتگو با
«نقش اقتصاد» درباره فعال شدن مکانیسم ماشه و اثرات آن بر بازار سهام توضیح داد. او معتقد است فعال شدن این مکانیسم به خودی خود ریسک سیستماتیک ایجاد نمیکند و اثرش عمدتاً اقتصادی است، مشروط بر اینکه به درگیری نظامی یا وقایع مشابه منجر نشود. کاهش درآمدهای نفتی دولت و محدود شدن توان کنترل تورم میتواند کاهش ورود دلار به کشور را در پی داشته باشد و این عامل به نوبه خود بر بازار سهام اثرگذار خواهد بود. به گفته وی، وضعیت درآمدهای ارزی دولت و محدودیت منابع دلاری میتواند روی رفتار بازار سهام اثر مستقیم بگذارد. الیاس کردی درباره چشمانداز بلندمدت بازار سهام توضیح داد که با افزایش نرخ دلار و ناتوانی سیاستگذار در پوشش اختلاف نرخها، دولت ناچار به افزایش نرخها خواهد بود. او یادآور شد که بورس ایران بازاری کامودیتی محور است و فروش شرکتها عمدتاً دلاری است، بنابراین هر افزایش نرخ دلار میتواند به طور ناخودآگاه قیمت سهام را بالا ببرد. پیشبینی او این است که شاخص کل ابتدا واکنش مثبتی نشان خواهد داد، اما بازار در بلندمدت نیاز دارد با واقعیتهای اقتصادی وفق پیدا کند و این واکنش صرفاً کوتاهمدت خواهد بود.
بهترین راهکار کاهش ریسک، تنوع داراییهاست
کارشناس بازار سرمایه به تأثیر همزمان عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصادی بر بازار اشاره کرد و گفت: بحثهای منطقهای، تنش با آمریکا، احتمال خروج ایران از NPT و فعال شدن مکانیسم ماشه همه اثرگذارند، اما با دادههای فعلی نمیتوان تحلیل دقیقی ارائه داد. باید صبر کرد تا تأثیر واقعی این عوامل بر شرکتها و صنایع مشخص شود. وی تاکید کرد که بازار سهام ایران ویژگی گلهای دارد و واکنش کلی بازار به تحریمها و مکانیسم ماشه یکسان است و تنها گروههای خاص مانند طلا، مواد غذایی یا دارویی ممکن است رفتار متفاوتی از خود نشان دهند. الیاس کردی در ادامه توضیح داد که فعالان بازار سرمایه برای کاهش ریسک، حتماً باید به تنوعبخشی و متنوع کردن پرتفوی داراییهای خود توجه کنند. به گفته او، بهترین راهکار برای کاهش ریسک در شرایط فعلی، تنوع داراییهاست و سرمایهگذاران باید سعی کنند سبد سهام و سایر داراییهای خود را متنوع کنند تا اثرات نوسانات اقتصادی و سیاسی کمتر متوجه آنها شود. وی این نکته را بسیار مهم دانست و تاکید کرد که این اقدام در شرایط فعلی ایران کاملاً ضروری است. کارشناس بازار سرمایه همچنین به رابطه بازار سهام با واقعیتهای اقتصادی و روانی جامعه اشاره کرد و گفت: بازار سهام همزمان تحت تأثیر عوامل اقتصادی و روانی است و به لحظه واکنش نشان میدهد. بازار سهام از نظر تحلیلی زیاد هوشمند نیست و گاهی اتفاقات واقعی اقتصادی را عقب میاندازد. این بازار بعضی مسائل مهم را بولد میکند و برخی وقایع ارزشمند را کماهمیت جلوه میدهد. او افزود که این ویژگی باعث شده بازار پس از سال 97 نسبت به سایر بازارها عقب مانده و نتواند تحلیل دقیق از روند اقتصادی ارائه دهد.
اقدام مؤثری برای حمایت از بازار سرمایه وجود ندارد
الیاس کردی درباره اقدامات دولت و تأثیر آن بر بازار سهام گفت: به جز سیاست تکنرخی کردن نرخ ارز، اقدام مؤثری برای حمایت از بازار سرمایه وجود ندارد. حذف دلار نیمایی و تکنرخی کردن ارز تنها اقدامی است که میتواند شرایط بازار سرمایه و اقتصاد ایران را بهبود ببخشد. او تاکید کرد که بازار سهام نه تنها از اقدامات دولت منتفع نمیشود، بلکه تنها سیاست تکنرخی شدن ارز میتواند به داد آن برسد و شرایط اقتصادی کشور را برای سرمایهگذاران شفاف کند. وی همچنین درباره نحوه واکنش بازار به اخبار و سیاستها گفت: بازار سهام تحت تأثیر عملیات روانی و اقتصادی است و همیشه به لحظه واکنش نشان میدهد. اما در تحلیل وقایع واقعی اقتصاد و ژئوپلیتیک عقب است و توان پیشبینی دقیق ندارد. حتی برخی شرکتها و صنایع ممکن است از فعال شدن مکانیسم ماشه منتفع یا متضرر نشوند و این مسئله اهمیت ویژهای ندارد. بازار سهام ایران ویژگی رمهوار و گلهای دارد و واکنش آن به اخبار غالباً یکسان است. الیاس کردی در پایان با تأکید بر ضرورت تنوعبخشی برای سرمایهگذاران گفت: تنوعبخشی پرتفوی سهام و داراییها تنها راه کاهش ریسک در شرایط فعلی است. فعالان بازار باید حتماً در این زمینه اقدام کنند و از تمرکز بر یک گروه یا یک نوع دارایی اجتناب کنند. این اقدام سادهترین و مؤثرترین راه برای مقابله با نوسانات اقتصادی، سیاسی و ریسکهای ژئوپلیتیکی است و هیچ جایگزین موثری در شرایط فعلی وجود ندارد.
