نیما نوربخش- مرکز آمار ایران در ابتدای هفته جاری از افزایش حدود 50 درصدی هزینه ساخت مسکن در تهران طی بهار ۱۴۰۴ خبر داد. این جهش بی‌سابقه که بالاترین رشد در سه سال اخیر محسوب می‌شود می‌تواند تأثیر قابل توجهی در گرانی مسکن داشته باشد.
به گزارش نقش اقتصاد آنلاین، انتشار آمار رسمی هزینه‌های تولید در بخش مسکن از سوی مرکز آمار ایران، تصویری نگران‌کننده از وضعیت ساخت‌وساز در سراسر کشور ترسیم می‌کند. بر اساس این گزارش، شاخص قیمت نهاده‌های ساختمانی در تهران رشدی معادل ۴۹.۷ درصد را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است؛ رقمی که بالاترین نرخ رشد نقطه‌ای در سه فصل اخیر (بهار ۱۴۰۱، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳) را به ثبت رسانده است. این جهش ۵۰ درصدی در هزینه ساخت مسکن، زنگ خطری جدی برای فعالان این حوزه و همچنین متقاضیان مسکن محسوب می‌شود. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این رشد شدید قیمت مصالح ساختمانی، که ستون فقرات هر پروژه عمرانی است، می‌تواند پیامدهای متعددی از جمله کاهش توان ساخت‌وساز، افزایش قیمت نهایی مسکن و در نتیجه دورتر شدن رؤیای خانه‌دار شدن برای اقشار مختلف جامعه را به همراه داشته باشد. تصور کنید قصد دارید خانه‌ای بسازید؛ از پی‌ریزی تا نصب آخرین شیر آب، همه چیز به دسترسی به نهاده‌ها بستگی دارد. این نهاده‌ها، از شن و ماسه و سیمان گرفته تا فولاد، لوله‌ها، کابل‌های برق و حتی دستمزد کارگران، ستون فقرات هزینه‌های ساخت‌وساز را تشکیل می‌دهند. در اقتصادی پویا و گاهی پرنوسان مانند ایران، نوسانات قیمت این نهاده‌ها می‌تواند مثل یک موج بزرگ، کل صنعت ساختمان و بازار مسکن را تحت تأثیر قرار دهد. حال اگر در سال 1404، این موج نهاده‌ای، قدرت بیشتری بگیرد، چه بلایی سر رؤیای خانه‌دار شدن می‌آید؟
نهاده‌های ساختمانی: قهرمانان افزایش هزینه
هر بنایی که سر از خاک برمی‌آورد، داستانی از هزاران جزء به هم پیوسته است. نهاده‌های ساختمانی را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: نخست مصالح اصلی شامل سیمان، فولاد (میلگرد و تیرآهن)، شن، ماسه، گچ، آجر، بتن و بلوک. این‌ها شالوده اصلی هر سازه‌ای هستند و نوسان قیمتشان مستقیماً بر هزینه‌های اسکلت و سفت‌کاری تأثیر می‌گذارد. دوم مصالح و تجهیزات تکمیلی شامل کاشی و سرامیک، رنگ، لوله و اتصالات آب و فاضلاب، سیم و کابل برق، شیرآلات، در و پنجره، آسانسور، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و… این‌ها بخش‌های ظاهری و عملکردی ساختمان را تشکیل می‌دهند و سهم قابل توجهی در هزینه‌های نازک‌کاری و تأسیسات دارند.
چرا قیمت نهاده‌ها ساختمانی هرساله بالا می‌رود؟
معمای هر ساله! افزایش قیمت نهاده‌های ساختمانی در ایران معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل زیر است که متأسفانه در سالیان اخیر به یک پدیده تکراری تبدیل شده است. در ادامه این موارد را بررسی می‌کنیم.
-تورم عمومی: مادر همه افزایش قیمت‌ها! وقتی قدرت خرید پول ملی کاهش می‌یابد، همه کالاها و خدمات، از جمله نهاده‌های ساختمانی، گران می‌شوند.
-نوسانات نرخ ارز: بسیاری از مواد اولیه تولید نهاده‌ها (مثل سنگ‌آهن برای فولاد) یا تجهیزات وارداتی (مثل برخی شیرآلات و قطعات آسانسور) با نرخ ارز قیمت‌گذاری می‌شوند. پس هر تکانه‌ای در بازار ارز، سریعاً به قیمت این نهاده‌ها منتقل می‌شود.
-افزایش هزینه‌های تولید: افزایش قیمت انرژی (برق، گاز، سوخت حمل‌ونقل)، افزایش دستمزد کارگران در کارخانه‌ها و بالا رفتن هزینه‌های گمرکی و مالیاتی، همگی به صورت تصاعدی به قیمت نهایی محصول اضافه می‌شوند.
-عوامل فصلی و عرضه و تقاضا: گاهی اوقات در فصول پرکار ساخت‌وساز، تقاضا برای برخی نهاده‌ها بالا می‌رود و اگر عرضه کافی نباشد، قیمت‌ها افزایش می‌یابند.
-انحصار یا شبه‌انحصار در بازار برخی نهاده‌ها: در برخی بخش‌ها، تعداد تولیدکنندگان کم است و این موضوع می‌تواند به افزایش کنترل بر قیمت‌ها منجر شود.
-افزایش تعرفه‌های گمرکی: برای حمایت از تولید داخلی (که البته این نیز خود باعث افزایش قیمت تمام شده می‌شود).
پیامدهای افزایش هزینه ساخت مسکن
پیامد نخست این اتفاق را می‌توان در افزایش قیمت مسکن و هزینه ساخت مشاهده کرد. افزایش هزینه‌های ساخت به‌طور مستقیم منجر به افزایش قیمت مسکن می‌شود که این امر قدرت خرید متقاضیان را کاهش می‌دهد. دومین پیامد آن نیز رکود در بازار مسکن خواهد بود. با افزایش قیمت‌ها، تقاضا برای خرید مسکن کاهش یافته و این امر به رکود در بازار مسکن منجر می‌شود. همچنین افزایش هزینه‌ها باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران و سازندگان رغبت کمتری برای ورود به بازار داشته باشند، در نتیجه عرضه مسکن جدید کاهش یافته و بازار با کمبود عرضه مواجه می‌شود. ناگفته مبرهن است که سومین تبعات آن به افزایش اجاره‌بها در کشور ختم خواهد شد. با کاهش توان خرید مسکن، تقاضا برای اجاره مسکن افزایش یافته و این موضوع باعث افزایش اجاره‌بها می‌شود. و آخرین مورد نیز به تأثیر منفی بر اقتصاد کلان اشاره دارد. چرا که رکود در بازار مسکن می‌تواند به کاهش تولید ناخالص داخلی، کاهش اشتغال و افزایش نرخ بیکاری منجر شود.
خانه‌ای که با آجر آرزو ساخته می‌شود
افزایش قیمت نهاده‌های ساختمانی در سال 1404 بدون شک به معنی افزایش هزینه‌های ساخت مسکن خواهد بود. این موضوع نه تنها بر قیمت نهایی مسکن برای خریداران تأثیر می‌گذارد و رؤیای خانه‌دار شدن را برای بسیاری دورتر می‌کند، بلکه بر رونق صنعت ساختمان، اشتغال و حتی کیفیت پروژه‌ها نیز سایه می‌افکند.
